Yeşil yapay zekaya doğru… – Para Dergi

PARA YAPAY ZEKA/ ŞULE GÜNER Yakın geleceğin en önemli sürdürülebilirlik konusu: “Yeşil yapay zeka” Bir yapay zeka algoritmasını eğitmek; yeterli veri seti, zaman ve para gerektiriyor. Ayrıca çok enerji ve kaynak tüketiminin yanısıra tahmin edemeyeceğiniz kadar fazla karbon salınımına neden oluyor. Yapay zeka gelişirken, gelişim süreci hem maliyet bakımından hem de doğaya zararı bakımından çok dikkatle regüle edilmesi gereken bir noktaya geldi.

Yazılanlar, araştırmalar doğruysa günlük kullanımı milyonlarca dolara mal olduğu söylenen OpenAI’ın yapay zeka aracı ChatGPT’nin üçüncü, yani dünyanın kullanımına açılmadan önceki versiyonu, 100 bin litre suya karşılık gelen bir enerji kaynağıyla eğitilmiş.

2019’da Massachusetts Amherst Üniversitesi’nin yaptığı bir araştırma, dönüştürücü gibi bir derin öğrenme algoritmasını eğitmenin saldığı karbondioksitin bir uçağın New York ve Sydney arasında 41 kez gidip gelmesine eşit. Bu, tahminlerin çok ama çok üzerinde.

Dev teknoloji şirketleri bu nedenle eleştiriliyordu. “Karbon emisyonu söz konusu olduğunda uçak yakıtları, Çin’deki inşaatları birinci neden olarak gösteriliyor. Peki ya teknolojinin geliştirilmesi için gereken elektrik? Onlar nereden geliyor?” Yorumları yapılıyordu. Bu eleştirilerle ilgili şu ana kadar bir regülasyon düzenlenmedi.

Ancak yapay zekanın ChatGPT ile ciddiye alınmasıyla konu daha ciddi şekilde gündeme gelecek. Bu regülasyonların algoritma eğitime kısıtlama, daha doğrusu bir standart getirmesi mümkün. Çoğu ülkenin ChatGPT gibi büyük yapay zeka mimarilerini eğitecek bütçeleri bulması da zaten zor.

Ancak dünyanın veriyle döneceğinden yola çıkarsak, sadece fiziksel üretim değil, yazılım üretim de yeşil ve sürdürülebilir olacağa benziyor.

*****

Meta üç platforma yapay zeka robotu ekleyecek

Meta, OpenAI ile başlayan yapay zeka trendinden sonra kendi açık yapay zeka modelini (LLaMa 2) piyasaya sürdü, ancak Financial Times’a göre şimdi de Facebook, Instagram ve WhatsApp da yapay zeka asistanlarını devreye sokacak.

Meta’nın bu yeni özelliği önümüzdeki ay kullanıma açacağı söyleniyor. Bu özellikler Google’ın aramalarına kattığı özelliklere benziyor. Kullanıcıların arama ve tavsiyeler için çeşitli yapay zeka kişilikleriyle sohbet etmelerini sağlayacak; örneğin seyahat ipuçları için yapay zeka asistanını kullanabilecek. Bu aracın platformlardaki etkileşimi artırabileceği ve Meta’nın OpenAI, Google ve Microsoft ile üretken yapay zeka yarışına dahil olacağı tahminleri yapılıyor.

*****

Liseli gençlerden ilham ve umut

Kendilerine Michel-in Motion adını verdikleri sekiz lise öğrencisi, Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nin (CERN) düzenlediği Beamline for Schools (BL4S) isimli fizik alanındaki yarışmaya katılarak birinci oldu. 15 Haziran’da 63 ülke, 379 proje ve 3 bine yakın öğrenci arasından seçildiler ve 2023 BL4S Outreach Proposal Award’a layık görüldüler.

Beam kelimesi, aynı yönde ilerleyen çok sayıda partikülü temsil ediyor. Beamline ise parçacıkları deneysel bir alana götüren bir parçacık hızlandırıcının düz bir bölümünü ifade ediyor.

Peki kim bu gençler? Outreach Kaptanı Nehir Büyür, ekibin amacını şöyle anlatıyor: “Michel kelimesi, sunduğumuz deney önerisinin de ana odağı olan Michel elektronlarından geliyor. Motion ise hem Michel elektronlarının hareketini hem de genç ve dinamik takım olduğumuzu vurgulayan bir kelime. Danışmanlarımız Ankara Üniversitesi’nden Prof. Dr. İlkay Türk Çakır ve Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu’ndan Dr. Nilay Bostan’ın yardımıyla BL4S yarışmasına katıldık. Outreach ödülünü kazanabilmek için de makalemizin yazılmış ve bilimsel kriterlere uygunluğunun onaylanmış olması gerekiyor. Bizim makalemiz bu onaylamadan geçti, ardından benim yazdığım Outreach Proposal’ımız değerlendirildi. Değerlendirme sonucunda da ödülü kazanmaya layık görüldük.”

Farklı topluluklarda karşılaşarak takım kuran bu ekipte Türkiye’nin iki şehrinden yedisi 12’nci sınıf, biri 11’nci sınıfa geçen gençler var. Takım Kaptanı Safiye Kamile Eker Aydın Bil Koleji Fen ve Teknoloji Lisesi’nde, Outreach Kaptanı Nehir Büyür Özel Kartal Bahçeşehir Koleji Anadolu Lisesi’nde, Binnaz Karaman Aydın Bil Koleji Anadolu Lisesi’nde, Kuzey Kantarcıoğlu Robert College’da, Seraz Ayaz ve Muhammed Hüseyin Kaya Aydın Fen Lisesi’nde, Zeynep Dilara Yerlikaya ve Ahsen Zehra Yerlikaya Aydın Nazilli Fen Lisesi’nde öğrenimini sürdürüyor.

Bu başarılı ve ülkelerine katkı vermek isteyen liseli gençler, Outreach projesini deprem toplumsal sorumluluk projesine dönüştürmüş. Ekip, atomları basitçe anlatan bir kitap yazmış ve 100 adet bastırmış. Bu kitapları deprem bölgesinde bulunan Adana’daki bir köy okulunda öğrenimini sürdüren 100 çocuğa ulaştırmış. Sadece kitaplarla kalmayıp aynı zamanda çocukların sorularını sorabilmesi için bilimsel bir seminer gerçekleştirmiş. Michel-in-Motion, yaşıtlarına ilham ve umut olabilmeyi hedeflemiş.

Teleskobu köy okuluna bağışlayacaklar

Michel-in-Motion, ödülün yanısıra bir teleskop kazanmış. Bu teleskobu bir köy okuluna bağışlayacak. Michel-in-Motion Sözcüsü Nehir Büyür, sosyal sorumluluk çalışmalarını nasıl geliştireceklerini şöyle anlatıyor: “Teleskobu gönderirken yanında mikroskop, laboratuvar malzemeleri, bilim setleri gibi materyaller de göndermek ve stabil bir internete erişimi olmayan okula stabil bağlantısı olan bir internet ulaştırmak istiyoruz. Ayrıca güncel kaynaklara erişimi olmayan çocuklar için araştırmalarını daha rahat yapabilecekleri, istediği içeriklere ulaşabilecekleri ve daha da önemlisi sürekli güncel kalacak dijital bir kütüphane kurmak istiyoruz.

Hedeflerimizi gerçekleştirebilmek adına takımımızdaki üyelerin de içinde bulunduğu Uluslararası ve Bağımsız First Robotics Competition (FRC) takımı Ladybug ile sponsor arama çalışmalarına başladık. FRC ile uluslararası alandan da amacımız için bize destek olabilecek sponsorlara ve destekçilere ulaşabilmeyi hedefliyoruz.”