Yerli kahve üretimi denemeleri başladı

Dünya üstünde kendi adıyla kahvesi olan fakat kahve yetiştirilmeyen tek ülke Türkiye. İklim değişikliği 1500’lü senelerden beri Anadolu’nun olmazsa olmaz lezzetleri içinde yer edinen Türk kahvesi benzer biçimde öteki kahve türleri için de çekince çanlarını çaldırıyor. Son aşama kırılgan bir nebat olan kahve ağacı, iklim değişiklerinden de en fazla etkilenen zirai ürünler içinde yer ediniyor. Internasyonal Kahve Birliği’nin (ICO) raporlarına nazaran, 2050 yılına gelindiğinde, bugün kahve tarımı meydana getirilen yerlerin yüzde 70’inde ısı ve yağış değişimleri sebebiyle kahve yetiştirilemeyecek. Oysa dünyada minimum 100 milyon aile geçimini kahveyle sağlıyor. 2021 senesinde yaşanmış olan beklenmedik don vakası, dünyanın en büyük kahve üreticisi olan Brezilya’daki kahve plantasyonlarına büyük zarar verdi.

Oysa her gün dünya üstünde ortalama 3 milyar fincana yakın kahve tüketiliyor. Uzakdoğu devletlerinde çay kültürünün yanı sıra kahve kültürünün de gittikçe yaygınlaşması, tüketimdeki dengeleri mühim seviyede değiştirecek durumda. Yüksek sözü geçen bu ülkelerde kahve talebinin yükselmesi, iklim değişikliği sebebiyle gitgide artan pişmeden kahve fiyatlarını daha da yukarıya çekiyor.

Mehmet Kurukahveci: Kahveye karşı kendimizi görevli hissediyoruz

Yalnız Türkiye’nin değil dünyanın da en eski kahve markalarından olan Kurukahveci Mehmet Efendi, bu öngörüden hareketle kahvenin sürdürülebilirliği adına mühim bir adım attı. Antalya’nın Gazipaşa ilçesinde kahve yetiştirmek için kolları sıvayan Yaşar Dağtekin’e 2019 yılından bu yana destek olan marka, Türkiye’de mahalli kahve yetiştirme çabalarının başarıya erişmesi için çalışıyor. Zira, dünyanın başka yerlerinde de benzer tecrübe etme emekleri yapılıyor. İtalya’nın Sicilya bölgesi, ABD’da Florida ve Kaliforniya eyaletlerinde ile Suudi Arabistan’da kahve ağacı yetiştirme denemeleri ciddi anlamda ele alınıyor. 150 yılı aşkın süredir aileyi ayakta tutan kahveye karşı büyük mesuliyet duyduklarını kaydeden Kurukahveci Mehmet Efendi Mahdumları yönetim kurulu üyesi Mehmet Kurukahveci, tropikal meyvelerin yetiştiği Gazipaşa-Anamur bölgesinin kahve denemeleri için uygun bir bölge olacağını düşündüklerini belirterek, şunları söylüyor:

“İtalya’da bizim benzer biçimde 100 senedir kahve ticareti ile uğraşan Morettino ailesi, Sicilya’da Palermo Botanik Bahçesi ile ortaklaşa iş içinde emekler yapıyor. Kaliforniya’da tarımla uğraşan Good Land Organics çiftliği de, ilk mahsulünü 2020 senesinde aldı. Suudi Arabistan’da ise bir süredir yetiştirilen kahve alanlarının genişletilmesi için emekler yapılıyor. 2019 senesinde Gazipaşa’da Yaşar Dağtekin’in çalışmalarını duyunca, çiftliği ziyaret ettik ve projeye destek olma sonucu aldık. Bilhassa sera altındaki ağaçların daha iyi mahsul verdiğini görünce, seranın yapımını üstlendik. Ek olarak, bitkilerin bakımı, yetiştirilmesi ve hasadı için lüzumlu olan bütçeyi de gene biz sağlıyoruz. İlk etapta 4 bin metrekare üstüne kurulan seraya 200’e yakın kahve fidanı dikildi. Seradaki fideler hemen hemen iki yaşlarında olmasına karşın bazı ağaçlarda çiçeklenme ve meyve verme başlamış durumda. Kahve ağaçlarının üç yılda ürün vermeye başladığı düşünülürse, tam anlamıyla verim almak 2023-2024 sezonunda mümkün olacak.”

Mehmet Kurukahveci

Kahvenin katma kıymeti yüksek bir ürün olduğuna işaret eden Mehmet Kurukahveci, “O nedenle ziraatçi için de oldukca kıymetli. Türkiye yılda 60 bin tona yakın kahve ithal etmiş olduğu düşünüldüğünde, kahvenin Türk tarımına ve dış ticaretine yapacağı katkı daha iyi anlaşılır. Her ne kadar da Türkiye’nin kendi kahve ihtiyacını karşılaması şu anda mümkün görünmüyorsa da bu denemeler başarı göstermiş olursa Türkiye’de mühim bir ilk gerçekleşmiş olacak” diyor.

Yaşar Dağtekin: Bölge şartlarına uygun yerli bir çeşit geliştirdik

Kahve üretimi ile ilgili informasyon veren ziraatçi Yaşar Dağtekin, işe muz, papaya, avakado, liçi benzer biçimde tropikal meyve üretmeye başladığını belirterek, şunları söylüyor:

“Tropikal ürünlerden iyi verim alınca, ilk fidelerimizi 2019 senesinde diktik. Elde ettiğimiz netice, bizi cesaretlendirdi. Kurukahveci Mehmet Efendi de destekleme sonucu alınca, serayı yapabildik. Kahve Mayıs – Haziran benzer biçimde çiçeklenmeye başlıyor, iklime nazaran bir sonraki senenin Nisan – Mayıs ayı benzer biçimde de toplanıyor. Açık alandaki tecrübemize nazaran 11-12 ayda sadece olgunlaşıyor fakat serada 9 aylık bir sürede olgunlaşacağını düşünüyoruz. Türk kahvesinin en iyi elde edilmiş olduğu en iyi kalite Arabica türü kahve yetiştiriyoruz. Kendi fidelerimizi kendimiz ürettik. Dolayısıyla bu bölgenin şartlarına uygun yerli bir çeşit elde etmiş olduk.”

Prof. Dr. Hamide Gübbük: Markanın yönlendirmesi ile aldığımız netice muhteşem

Projenin bilimsel olarak sürekliliğini sağlamak için destek veren Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hamide Gübbük ise, “Önceleri benim de oldukca umudum yoktu, fakat markanın doğru yönlendirmeleri ile aldığımız neticelerini görünce bu işin olabileceğine inandık. Ortalama 50 ağaçtan 100 kiloya yakın kahve kirazı elde ettik. Ürünün yıkamasını, kurutmasını, Kurukahveci Mehmet Efendi’nin talimatlarını nazaran yaptık ve çıkan netice muhteşem oldu” şeklinde konuşuyor.

Dünya Kahve Üretimi Hakkında

• • Kahve, dünyada petrolden sonrasında tecim hacmi en yüksek paya haiz ikinci ürün. Internasyonal Kahve Birliği’nin (ICO) verilerine nazaran, 1990-91 sezonunda dünya kahve üretimi 93 bin çuval iken (ortalama 5,5 milyon ton), 2000-2001 sezonunda 113 bin çuvala, 2010-2011 sezonunda 140 bin çuvala ve nihayet 2018- 2019 sezonunda 172 bin çuvala çıkmış. Sadece bir sonraki yıl hava şartlarının uygun olmaması sebebiyle 2019-2020 sezonunda toplam ürün 165 bin çuvala gerilemiş.

 

• • Brezilya, kahve ihracatında açık ara önde. 2019-2020 sezonunda 165 bin çuvalın 40 binini Brezilya ihraç etmiş. Bunu 26 bin çuval ile Vietnam, 12,6 bin çuval ile Kolombiya, 6,6 bin çuval ile Endonezya, 5,5 bin çuval ile Honduras ve 5,3 bin çuval ile Uganda takip etti. Hindistan 5,3 bin çuval, Etiyopya 3,8 bin çuval, Guatemala ise 3,2 bin çuval kahve ihraç edebildi.

 

• • Dünyada şahıs başı en yüksek kahve tüketimine haiz ülkeler ise, İskandinav ülkeleri. Finlandiya şahıs başı 12 kilogram kahve tüketimi ile ilk sırada yer alırken, bunu 9,9 kilo ile Norveç, 9 kilo ile İzlanda ve 8,7 kilogram ile Danimarka izliyor.

 

• • İstatistikler, Türkiye’de de kahve tüketiminin devamlı artış trendinde bulunduğunu gösteriyor. TÜİK verilerine nazaran, 2006 senesinde 11,9 bin ton olan pişmeden kahve ithalatı 2018 senesinde 54,8 bin tona terfi etti. Bunun haricinde 4,8 bin tonluk da paketli filtre kahve, kapuçino, esppresso benzer biçimde ürün ithal edildi. 2018 senesinde Türkiye’nin kahve ithalatına ödenen miktar 185,4 milyon dolar oldu. Buna karşılık 2018 senesinde 1500 ton Türk kahvesi ihracatı gerçekleştirilerek 10,7 milyon dolarlık döviz girdisi elde edildi.

 

Kurukahveci Mehmet Efendi Hakkında

• • Kurukahveci Mehmet Efendi, dünyanın en eski kahve markalarından biri. 1871 yılından bu yana aynı ailenin yönetiminde varlığını sürdüren marka, yılda ortalama 20 bin ton kahve ithal ediyor. Kahveyi kavurup ambalajda satan ilk marka olan Kurukahveci Mehmet Efendi, 150 yılı aşkın süredir odağına sadık kalması ve kendini devamlı geliştirerek “Türkiye’nin kahvesi” olmayı başarmış bir marka. Marka, ithal etmiş olduğu ürünün yüzde 10’u kavurup, paketleyip tekrardan ihraç ediliyor. Nielsen verilerine nazaran, iç pazarda yüzde 49-51 bandında pazar payına haiz marka, beş kıtada 60 ülkeye ihracat yapıyor.