PARA RÖPORTAJ/ Sıkıntılı bir yılı geride bırakmak üzereyiz. Pandemi koşullarını tam atlatmışken 2022’ye Rusya Ukrayna savaşı ve büyük bir enerji krizi ile başladık. Çin merkezli emtia piyasalarındaki volatilite ve enerjideki arz talep dengesizliği ise son 50 yılda görülmemiş bir küresel çaplı enflasyon ve karşılığında da sıkı makro ekonomik tedbirleri bununla beraber getirdi. Bu sıkıntılı koşullarda Vakıf Leasing’i bilhassa son iki senedir başta yenilenebilir enerji olmak suretiyle gerçek ekonominin birçok alanında inisiyatif alan bir şirket olarak görüyoruz. Vakıfleasing Genel Müdürü Mustafa Erdin ile bu sıkıntılı süreci ve 2023 öngörülerini konuştuk.
Böylesine sıkıntılı bir dönemeçte Vakıf Leasing Genel Müdürü olarak siz resmi iyi mi okuyorsunuz? 2022 gerek dünya gerek ülkemiz açısından iyi mi bir yıl oldu?
Sizin de ifade ettiğiniz şeklinde pandemiye dayalı olarak iki yıl şeklinde uzun soluklu bir tedarik zinciri aksamasının arkasından dünya tam nefes almaya başlamışken Ukrayna-Rusya çatışmasıyla ciddi bir jeopolitik risk olgusu ortaya çıktı. Hatta hazırlıksız yakalanmış olmak probleminin ciddiyetini daha da öne çıkarıyor. Bilhassa Avrupa’nın fosil yakıt ve nükleer enerji payını düşürüp, yenilenebilir enerji, karbon emisyonu şeklinde daha uzun vadeli planlamalara, taahhütlere girmeye hazırlandığı bir dönemde enerji arzı problemi ile karşı karşıya kalınca değişik refleksler ortaya çıktı. Bu, yalnız enerji arzı değil, tüm mal ve hizmet gruplarında “daha fena günler” için ilave yığın telaşına dönüştü. Bence, birinci olgu bu. İkinci olgu ise mali piyasaların enflasyon tepkisi. Para arzında daralma, tüketim harcamalarının kısılması ve anti enflasyonist politikalar ani ve sert bir halde devreye alınmaya başlandı. Mevzunun yalnız Ukrayna Rusya ile sınırı olan kalmayacağı da düşünüldüğünde Dünya ekonomisi genelinde üretim, fiyat, maliyet yönetimi şeklinde mevzulara jeopolitik parametreler de eklenmeye başlandı. Dünya böyleyken ülkemizin ise enerji arzının arttırılmasına dönük attığı yapısal adımlar var. Bunun altını çizmek lazım. Türkiye harp vb. olsun olmasın bu gelişimleri evvelinde görmüş bir ülke. Yenilenebilir enerjiye meydana getirilen yatırımların bugün meyvelerini almaya başlıyoruz. Ülkemiz artık günlük enerji tüketiminin yarısını yenilenebilir enerji kaynaklarından temin etmeye başladı. Yıl averajı bazında yenilenebilir enerji kaynaklarının tüketimi karşılama oranı geçen yıl yüzde 35’ti. 2022’de bu oran yüzde 40. Bu kim bilir sessiz sedasız oldu fakat bu süreci kamu regülasyonlarıyla, {özel sektör} girişim kabiliyetiyle, biz finansçılar da sağladığımız uzun vadeli ucuz kaynaklarla destekledik. Ikimiz de karınca kararınca sektör olarak bu sürecin bir parçası olmaya çalıştık.
Sn. Erdin, yenilenebilir enerji mevzusunda leasing olarak iyi mi bir pozisyondasınız?
Leasing bilinmiş olduğu suretiyle şirketlerin yaratacağı gelir akımlarına uygun olarak bir yatırım ve ödeme planlaması yapar. Mevzu malın ikinci el kıymeti, şirket kredibilitesi vb. şeklinde faktörler de göz önüne alınmakla beraber aslolan olarak kendi kendini ödeyen bir yapı bizim için oldukca cazip. İşte tam da bu aşamada aylık elektrik üretiminin leasing taksitlerini karşıladığı GES ve RES şeklinde projeler leasingin daha oldukca mevzusu olmaya başladı. Belirli bir rakamın üstündeki projelerde yurt dışından cazip satıcı kredileri ile hem maliyeti düşürüp, hem de uzun vadeli finansman temini de leasingi avantajlı hale getirdi. Sonuçta bu yatırımlar en azından 4-5 yılda kendini amorti eden yatırımlar. Ek olarak ithalatından teşviğine, finansmanından tahsilatına kadar tüm süreci biz yönetiyor, yatırımcıya ise yalnız işine odaklanmak kalıyor. Bundan dolayı leasingle finansman son aşama cazip bir ürün haline geliyor. Ikimiz de artık süreç yönetiminde iyice uzmanlaştık. Öteki projelerde yaşadığımız tecrübeler bir sonraki projeyi hem değerlendirmemize, hem de süreci daha süratli bitirmemize destek oluyor. Hukuki danışmanlığımız da cabası. Yatırımcı ile satıcı ile gümrükçü ile aynı dili konuşmak oldukca mühim. Bundan dolayı oldukca daha büyük projelerde bu uzmanlığımızdan dolayı birçok yenilenebilir enerji projesi bankaların ağır kredilendirme ve proje finansman süreçleri yerine bizlerin önüne geliyor. Ikimiz de yarattığımız katma değere, sürdürülebilir çevre misyonumuza uygun hareket etmenin gururunu yaşıyoruz.
Vakıf Leasing olarak 2022 iyi mi bir yıl oldu diye sorsak?
Göreve geldiğim 2021 Yılı Mayıs ayında katıldığım bir canlı yayında bir söz vermiştim. Projesi olan herkesi dinleyeceğim, demiştim. Bu sözümü yerine getirdiğimi düşünüyorum. Neredeyse her bölgeden, her sektörden kimi zaman biz gittik, kimi zaman onlar geldiler. Fazlaca keyifli fakat yoğun çalıştık. Şirket aktiflerimizi 2,5 kat artışla 10 Milyar TL’in üstüne taşıdık. Bu da bizlere 400 milyon USD’lik yeni işle beraber sektör payımızın yüzde 4’ten Ekim 2022 itibarı ile 2,6 kat artışla yüzde 10,5’e çıkmasını sağlamış oldu. Minik büyük demeden herkesi dinledik. 3. Çeyrek KAP bildirimimize nazaran 281 milyon TL net karla 1 milyar TL özkaynak sınırını da aşmış olduk. Bundan dolayı tüm paydaşlarımızın Vakıf Leasing’in sürdürülebilir gelişme politikasının neticelerinden faydalandığını, bu faydanın gelecek yıllarda artarak süreceğini düşünüyorum.
2023 için hangi sektörlerin öne çıkacağını düşünüyorsunuz?
Mevzumuz enerji ve çevre ise bunu 2023’te daha oldukca hissedeceğiz. Bildiğiniz şeklinde 2021 ve 2022 GSMH Büyümesinin dinamosu imalat sektörü oldu. Bu oldukca gurur verici bir şey. Türk sanayicisi tehditleri daima fırsata çevirmesini de bilmiştir. Bundan dolayı pazara yakınlık, maliyet pozitif yanları, kalite ve imalat tecrübesi bilhassa ihracatçımızı motive eden unsurlar oldular. Sadece meydana getirilen her yeni yatırım ek enerji ihtiyacı demek. Azca ilkin ifade ettiğim jeopolitik gelişmelerin enerji maliyetleri üstündeki baskısı ile Türkiye’de de kısa vadede enerji maliyetleri elektrik ve doğalgaz faturalarının kabarmasına sebep oldu. 2022 yılının ikinci yarısında oldukca sayıda fabrikanın çatı üstü güneş enerjisi yatırımının finansman talebi ile karşı karıya kaldık. Bu talep yalnız maliyet düşürme değil, gerektiğinde kesintisiz enerji tedariki için de lüzumlu hale geldi. 2023’te bu taleplerin katlanarak geleceğini öngörüyoruz. Ek olarak elektrikli vasıta kapasitesinin de artması ile vasıta şarj istasyonlarının ülke genelinde kurulumu başladı. Fazlaca sayıda yatırımcı ile görüşmelerimiz sürüyor. Doğal ki uzun vadeli finansman gerektiren işler. Bu mevzuda sektör olarak sıkıntılarımızdan da anlatmak gerekecek.
O vakit fon çeşitliliği, vade ve finansa ulaşım 2023’ün ana gündem maddelerinden biri olacak diyebilir miyiz?
Evet, 2022 süresince uzun vadeli internasyonal fon kaynaklarına ulaşmak azca ilkin bahsettiğim jeopolitik konjoktürün getirmiş olduğu belirsizliklerden kaynaklı olarak gittikçe zorlaştı. Her ne kadar leasinge mevzu malların çoğunluğu ithal olsa da, leasing talep edenlerin borçlanma tercihleri Türk Lirasından yana oldu. Arz da talep de TL lehine kaydı. Leasing sektörü olarak uzun vadeli planlamalarımızı ister istemez çevresel tesir analizlerinin öne çıkmış olduğu, Dünya Bankası, EBRD şeklinde tematik kredilere kaydırmak suretiyle yapıyor, şirket istihdam politikalarımızı bu yönde güçlendiriyoruz. Eğer ucuz ve uzun vadeli fon kaynaklarını temin edemez isek rekabet açısından sektörümüzü zor günler bekliyor.
Bu denli motive bir sektör ve şirket profili içinde rekabet avantajlarınız ya da dezavantajlarınızdan da özetlemek gerekirse anlatmak gerekecek o vakit. Sektörün gelişimi açısından nelerin daha iyi yapılabileceğini düşünüyorsunuz?
Bir kez bizim tek bir ürünümüz var. Yurt içi finans kurumlarından sağladığımız fonları belirli bir kar marjı ile üretime, istihdama çevirmek için finansal kiralama yapıyoruz. Faiz ve operasyon maliyetini karşılayacak kadar komisyon geliri haricinde başkaca çapraz ürünümüz ve gelirimiz yok. Yurt içi değişken faizli Türk Lirası borçlanmanın ihtimaller içinde riskleri hepimiz şeklinde durağan(durgun) faizli ve uzun vadeli finansmanla kredi veren şirketlerin risk birimlerini haklı olarak tedirgin ediyor. Mesela leasing işlem adetlerinde maliyet tabanları itibarı ile rekabette oldukça öne çıkan katılım bankalarının, yurt dışından ucuz maliyetli fonlanan ana endüstri finansman şirketlerinin karşısında rekabet etmenin güçlüğünün altını çizmek isterim. Hala bankalara uygulanan KKDF istisnası leasing sektörüne uygulanmıyor. Fakat sektör olarak şunu da biliyoruz ki finanse ettiğimiz her bir makina ek bir istihdam sağlıyor, bir ya da birkaç ailenin evine ekmek olarak giriyor. Elimizden geldiğince değişik enstrümanları devreye sokarak daha oldukca Kobi’ye ulaşmak, daha oldukca projeyi dinlemek ve finanse etmek istiyoruz. Bu vesileyle 2023’ün ülkemize sıhhat, refah ve bolluk getirmesini arzuluyorum.
