Yazı, insanlık tarihinin en mühim buluşlarından biridir. İnsanların yazışma kurmasını, bilgiyi kaydetmesini ve aktarmasını elde etmiştir. Peki, yazının icadı iyi mi gerçekleşmiştir ve yazıyı kim bulmuştur? Bu makalede, yazının tarihçesini ve ilk bulunuşunu inceleyeceğiz.
Yazının İlk İcadı: Çivi Yazısı
Tarihte yazıyı ilk olarak Sümerler buluş etmiştir. Bu yazı sisteminde kullanılan semboller çiviye benzediği için çivi yazısı olarak isimlendirilir. Mezopotamya’da yaşayan Sümerler M.Ö. 3500 civarında, kısaca günümüzden ortalama 5500 yıl ilkin çivi yazısını kullanmaya başladılar.
Sümerler, M.Ö. 4000 ile M.Ö. 2000 içinde bugünkü Irak’ın güneyinde yaşamış olan bir halktır. Sümerler, M.Ö. 3500 yılı civarında insanlık tarihinin ilk yazı sistemi olan çivi yazısını geliştirdiler. İlk başlangıçta çivi yazısı bir tek kayıt tutmak için kullanılmaktaydı.
Yazının Bağımsız İcadı
İnsanlık tarihinde birçok cemiyet birbirinden bağımsız olarak yazıyı buluş etmiştir. Mezopotamya’da çivi yazısının ortaya çıkmasından birkaç yüzyıl sonrasında Eski Mısır’da hiyeroglif yazısı dünyaya gelmiştir. Mayalar ve Aztekler şeklinde ABD’nın eski uygarlıkları da Eski Dünya’dan bağımsız olarak değişik yazı sistemleri bulmuş ve kullanmışlardır.
Yazının Ortaya Çıkışı
Yazının icadı, çeşitli faktörlere bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Bilhassa kentlerin ortaya çıkışı, ziraat üretiminin artması ve ticaretin gelişmesi, yazının doğmasında etkili olmuştur. Toplumsal ve ekonomik ilişkilerin artmasıyla beraber yazı, yazışma ve kayıt tutma ihtiyacını karşılamak için ortaya çıkmıştır.
Yazının Başlangıcı: Semboller ve İşaretler
Yazının başlangıcında, alışveriş şeklinde ticari faaliyetlerin kaydedilmesi için semboller kullanılmıştır. Bu semboller çoğu zaman ilgili nesnenin basitleştirilmiş bir resmiydi. Mesela, bir kaplumbağayı temsil eden sembol, kaplumbağa kelimesini ifade ediyordu. Zaman içinde semboller çeşitlendi ve günlük dünyadaki somut nesnelerin yanı sıra soyut kavramlar için de semboller kullanılmaya başlandı.
Sesli Yazıya Geçiş
Başlangıçta her sembol, bir nesneyi temsil eden bir kelimeyle ilişkilendirilmişti. Sadece zaman içinde, sesleri temsil eden semboller ortaya çıktı. Bu, yazının evriminde mühim bir dönüm noktasıydı. Artık semboller, seslere ve kelimelere karşılık geliyordu. Bu, yazının daha etkili ve verimli bir yazışma aracı haline gelmesini sağlamış oldu.
Yazının Biçim Değişimi
Başlangıçta yazı, resme benzeyen şekillerden oluşuyordu. Sadece zaman içinde, bu resimlerle pek bir alakası kalmayan işaretler geliştirildi. Yazının şekli, daha soyut ve stilize bir hale evrildi. Bu, yazının daha süratli ve kolay yazılmasını sağlamış oldu.
Yazının Yayılması
Çivi yazısı, Sümerlerden ilkin öteki Mezopotamya uygarlıklarına, sonrasında da Anadolu ve İran şeklinde bölgelere yayıldı. Elamlar, Akadlar, Asurlar, Hititler ve Persler şeklinde birçok halk binlerce yıl süresince çivi yazısını kullandı. Bu sayede, yazı daha da gelişti ve değişik kültürlerin etkisiyle çeşitli varyasyonlar ortaya çıktı.
Netice
Yazı, insanlık tarihindeki en mühim buluşlardan biridir. Sümerlerin buluş etmiş olduğu çivi yazısı, yazının ilk örneklerinden biridir ve birçok uygarlığa esin kaynağı olmuştur. Yazının icadı, yazışma ve bilginin kaydedilmesi için yaşamsal bir vasıta olmuştur ve günümüzde de hayatımızın olmazsa olmaz bir parçasıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
- Yazının icadı ne süre gerçekleşti?
- Yazının icadı, Sümerler tarafınca M.Ö. 3500 civarında gerçekleştirildi.
- İlk yazı sistemi hangi uygarlık tarafınca geliştirildi?
- İlk yazı sistemi, Sümerler tarafınca geliştirilen çivi yazısıdır.
- Yazının icadı hangi faktörlere bağlı olarak gerçekleşti?
- Yazının icadı, kentlerin ortaya çıkışı, ziraat üretiminin artması ve ticaretin gelişmesi şeklinde faktörlere bağlı olarak gerçekleşti.