Ortalama 11 bin yıl ilkin, devasa bir yıldız ansızın infilak etti. Fakat cesedi hâlâ duruyor…
Astronomlar, Şili’nin yüksek dağlarında bulunan Ulusal Bilim Vakfı’na ilişik Víctor M. Blanco Teleskobu’na monte edilmiş kuvvetli bir kamera kullanarak bu kozmik patlamadan arta kalan ‘Vela Süpernova Kalıntısı’nın son aşama detaylı bir görüntüsünü elde etti. Artık gaz hâlinde salınan ve uzaya doğru genişleyen bir oluşum söz mevzusu.
ABD ve öteki ülkelerdeki büyük teleskopları denetim eden NSF’nin NOIRLab biriminden meydana getirilen açıklamada, “Vela Süpernova Kalıntısı, bir zamanlar mevcud devasa bir yıldızın hayaleti” denildi.
Yıldızın kalıntısı uzaya doğru genişlemeye devam etmiş olduğu için toplamda oldukca büyük. Geriye bu mavi ve sarı gaz ‘şeritleri’ kaldı.
NOIRLab, “Vela Süpernova Kalıntısı, neredeyse 100 ışık yılına yayılan ve gece gökyüzündeki dolunayın çapının 20 katına kadar uzanan devasa bir oluşum” bilgisini paylaştı.
Sadece patlamadan geriye kalan kalıntılar 800 ışık yılı uzaklıkta. Dolayısıyla bu detay düzeyini yakalamak için kuvvetli bir teleskop ve kameraya gerekseme vardı. Bu yüzden ortalama 1 metre çapında bir merceğe haiz olan DECam (Dark Energy Camera/Karanlık Enerji Kamerası) kullanıldı.
Kozmik görünüm o denli geniş ki, aşağıda yer edinen işaretli görüntüde Vela Süpernova Kalıntısı’nın görüntüsü içinde bir yıldız kümesi ve başka nebulalar da tanımlanıyor. Ek olarak uzun vakit ilkin yıldızın patlamasından meydana gelen şok dalgası da dikkat çekiyor.
DECam’in elde etmiş olduğu 1,3 gigapiksellik çarpıcı görüntü
DECam başlangıçta karanlık enerji araştırmaları yapmak suretiyle tasarlanmıştı sadece sonrasında daha genel bir halde kullanılmaya başlandı. Şimdiye kadar üretilmiş en kuvvetli geniş alan görüntüleme araçlarından önde gelen DECam, Vela Süpernova Kalıntısı’nın bu görüntüsüyle adeta kabiliyetlerini kanıtlıyor. Space.com’un aktardığı bilgiye göre bu 1,3 gigapiksel (1,3 milyar px) boyutuyla kameranın bugüne dek yayınladığı en devasa görüntü.
Yıldız patlamaları kozmosun son aşama tehlikeli sonuç bir parçası. Büyük yıldızlar kendi içlerine çökmeden ilkin; çekirdeklerindeki çok önemli basınçla helyumu karbona dönüştürüyor, binlerce yıl sonrasında karbon ve helyumu kaynaştırarak oksijen üretiyor ve sonrasında (kanımızın mühim bir bileşeni olan) demir şeklinde metaller yaratıyor.
Sonucunda meydana gelen patlama ise bu dirimsel elementleri kainata yayıyor. Sonraki güneş sistemleri ve gezegenler yeni oluşan bu materyallerden istifade ediyor.
Kimi vakit çöken yıldızlar, ışığın bile kaçamayacağı kadar büyük ve oldukca kuvvetli çekim gücüne haiz kara delikler oluşturuyor. Kimi zaman de nötron yıldızı isminde olan son aşama yoğun bir nesneye dönüşüyor. Bu aşırı yoğun maddenin bir tek küp şeker büyüklüğündeki bir parçası 1 milyar ton ağırlığında.
İşte 11 bin yıl ilkin meydana gelen bu yıldız çökmesi, astronomların ‘Vela Pulsarı’ adını verdiği bu şekilde bir yıldız oluşturdu. Bu minik fakat kuvvetli yıldızın yerini resmin sol alt kısmında görebilirsiniz.
Evet sevgili okuyucular, uzay her zamanki şeklinde ‘hardcore’ olmaya devam ediyor.
Mark Kaufman, Mashable’da editör. Ek kaynak: space.com
