ürtiker

ÜRTİKER
Ürtiker; ani başlayan, derinin kaşıntılı, eritemli, ödemli, değişik biçim ve büyüklüklerde
papül ve plaklarla özelliklenen, yüzeyel, geçici damarsal bir reaksiyonudur. Deri altı
doku ve mukozaları tutan
şekline anjiyoödem adı verilir.
Larinks ödeminin eşlik ettiği akut ürtiker ve anjiyoödem yaşamı tehdit edebilen
durumlardır.
Lezyonlar 6 haftadan kısa sürerse akut, uzun sürerse kronik ürtiker söz konusudur.

Ürtiker nedenleri:
İlaçlar (aspirin, steroid olmayan anti-enflamatuvar ilaçlar, kodein, penisilin ve türevleri, radyokontrast maddeler ve başka ilaçlar)
Besinler (çikolata, süt, yer fıstığı, çilek, domates, yiyecek katkı maddeleri, deniz ürünleri)
Enfeksiyonlar (bakteriyel, viral), parazitik enfestasyonlar
Fiziksel uyaranlar (sıcak, soğuk, egzersiz, basınç, su, dermografizm)
Emosyonel stres

Tanı
Öykü ve klinik özelliklere dayanır.
Lezyonlar vücudun herhangi bir yerinde veya yaygın olabilir.
Lezyonlar kaşıntılı, yer değiştiren, basmakla solan, eritemli, ödemli plaklardır.
Bir lezyon aynı yerde 2-24 saat kalır.
Anjiyoödem tanısı yüz, göz çevresi, dudaklar ve dilde şişlik varlığı ile konur. Bazen larinks ödemi ve solunum sıkıntısı eşlik edebilir.

Ayırıcı Tanı
Böcek sokması reaksiyonu: Lezyon ortasında nokta şeklinde ısırık yeri bulunur.
Viral döküntü: Eşlik eden başka bulgular vardır.
Eritema multiforme minör: Tipik hedef lezyonlar bulunur.
Ürtikeryal vaskülit: Lezyonlar basmakla solmaz ve 24 saatten uzun sürer.

Tedavi
Genel önlemler
Nedenin (enfeksiyon, besin, emosyonel stres, ilaç) ortadan kaldırılması; neden ilaçsa kesilmesi veya değiştirilmesi
Sıcak, stres, alkol ve ilaç gibi artırıcı nedenlerden sakınılması

SOLUNUM SIKINTISI OLMAYAN AKUT ÜRTİKER VE ANJİYOÖDEM TEDAVİSİ
Lezyonlar çok yaygın değilse veya anjiyoödem yoksa
İlk seçilecek ilaç oral antihistaminikler dir.
Difenhidramin hidroklorür: Yetişkin: 25-50 mg/gün (en çok 400 mg/gün), Çocuk: 5 mg/kg/gün, 3-4 dozda (en çok 300 mg/gün)
Hidroksizin: Yetişkin: 25 mg x 3-4/gün, Çocuk: 2-4 mg/kg/gün, 3-4 dozda
Klemastin: Yetişkin: 1-2 mg/gün, Çocuk: 1-3 yaş; 250-500 µg x 2/gün, 3-6 yaş: 500 µg x 2/gün, 6-12 yaş: 0,5-1 mg/gün
Lezyonlar ve kaşıntı tamamen düzelene kadar veya en çok 3 hafta devam edilir.

Birinci kuşak antihistaminiklerin sedatif ve antikolinerjik etkilerinin istenmediği durumlarda ikinci kuşak antihistaminikler tercih edilebilir.
Setirizin: 2-6 yaş: 5 mg/gün tek doz. 6 yaş üstü ve erişkin: 10 mg/gün, tek doz
Loratadin: 2-6 yaş: 5 mg/gün tek doz. 6 yaş üstü ve erişkin: 10 mg/gün, tek doz

Lezyonlar çok yaygınsa veya anjiyoödem belirginse Parenteral antihistaminikler kullanılır .

Klorfenoksamin hidroklorür:
Tercihen kas içine veya damar yoluyla, 5 dakika içinde yavaş puşe şeklinde, uygulanır 6 saat arayla tekrarlanabilir.
Erişkin: 10 mg x 2-3 kez/gün
2-5 yaş çocukta erişkin dozun 1/3’ü
6-10 yaş çocukta erişkin dozun 1/2’si
10 yaş üstü çocukta erişkin dozu
Hastalık kontrol altına alındıktan sonra tedavi oral antihistaminikler ile 20 gün sürdürülür.

BELİRGİN SOLUNUM SIKINTISI VARLIĞINDA AKUT ÜRTİKER VE ANJİYOÖDEM TEDAVİSİ

1. Adım: Adrenalin (Ülkemizde 0,25, 0,50 ve 1 mg/ml olarak formları mevcuttur.)
0,3 – 0,5 mg, 1:1000’lik adrenalin deri altı veya kas içine solunum sıkıntısı gerileyinceye kadar
10 – 20 dakikada bir tekrarlanabilir.
Çocuk dozu: 0,01 mg/kg damar yoluyla

2. Adım: Solunum yolunun açık tutulması, nazal Oksijen uygulanması

3. Adım: Antihistaminik; Klorfenoksamin hidroklorür
Tercihen kas içine veya damar yoluyla 5 dakika içinde yavaş puşe şeklinde 6 saat arayla tekrarlanabilir.
Erişkinde 10 mgx 2-3 kez/gün
2-5 yaş çocukta erişkin dozun 1/3’ü
6-10 yaş çocukta erişkin dozun 1/2’si
10 yaş üstü çocukta erişkin dozu

4. Adım: Kortikosteroid ; Metilprednisolon
Erişkinde 50 mg metilprednisolon damar yoluyla, 6 saatte bir, 2-4 kez tekrarlanabilir. Kardiyak yan etkileri
olabileceği için infüzyonla uygulanmalıdır.
Çocuklarda 0,5-2 mg/kg/gün damar yoluyla 2-4 doza bölünerek verilir.

Kronik ürtiker tedavisi akut ürtikerdeki gibidir. Tedavi süresi daha uzundur,
semptomlar tolere edilebilir düzeye gelinceye kadar sürer.

Uyarılar
Antihistaminik kullanılırken sedasyon, ağız kuruluğu (antikolinerjik etki), sindirim
sistemi yakınmaları, tremor gibi yan etkiler ortaya çıkabilir.
Gebeliğin ilk trimestrinde antihistaminik kullanılmamalıdır. İkinci ve üçüncü
trimestirde klasik antihistaminikler verilebilir.
Ürtiker tedavisinde topikal antihistaminik ve topikal kortikosteroidlerin yeri yoktur.

Sevk
Tedaviye yanıt alınamadığında
Anjiyoödemde semptomlar 24 saat içinde gerilemediğinde veya solunum sıkıntısı
devam ettiğinde
Tekrarlayan anjiyoödem varlığında
hasta sevk edilmelidir.

Kaynaklar
1. Odom RB, James WD, Berger TG. Erythema and Urticaria.: Disease of the Skin. Philadelphia:Saunders.
2000;160-74.
2. Grattan C, Powell S, Humphreys F. Management and Diagnostic Guidelines for Urticaria and Angiooedema.
Br J Dermatol 2001;144:708-14.
3. Soter NA. Urticaria and Angioedema. Freedberg IM, Eisen AZ, Woff K, ed. Dermatology in General
Medicine. New York: McGraHill. 1999:1409-19.
4. Kayaalp S O, Ed. BNF/TİK Türkiye İlaç Kılavuzu, İstanbul:Turgut Yayıncılık, 2001.
5. Black AK, Champion RC. Urticaria.: Champion RC, Burton JL, Burn DA, Breathnach SM, ed. Textbook
of Dermatology, 6th ed. Oxford: Blackwell Science, 1998: 2113-39.
6. Cotterill JA, Warin AP. General Aspects of Treatment.: Champion RC, Burton JL, Burn DA, Breathnach
SM, ed. Textbook of Dermatology 6th ed. Oxford: Blackwell Science, 1998: 3289-310.
7. Braun Falco O, Plewig G, Burgdorf WHC, eds. Dermatology, 2nd ed. Berlin: Springer-Verlog, 2000; 431-
56.
Kaynak : Sağlık Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi