Türkiye’nin ilk astronotu Gezeravcı, Internasyonal Uzay İstasyonu’ndaki bilimsel gözlem çalışmalarına devam ediyor. Uzaydaki deneyimlerini ve merak edilenlerini paylaştı. Gezeravcı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Endüstri ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır’ın peşinden ilk canlı gösterim bağlantısını Samsun Üniversitesi talebe ve akademisyenleri ile gerçekleştirmiş oldu. Öğrenciler sordu, ay yıldızlı bayrağımızı uzayda taşıyan Gezeravcı yanıtladı.
Öğrenciler akademisyenler ile Alper Gezeravcı içinde geçen diyaloglar ise şu şekilde:
‘Uzayda olmak iyi mi bir duygu?’
Gezeravcı: Ay yıldızlı bayrağımızı uzayda taşımak şerefine nail olmak, tanım ötesi bir duygu. Siz değerli ziyaretçilerimizin de desteğini burada sezmek, benim his ve düşüncelerime paydaş olduğunuzu bilmek, mutlulukların aile ile paylaşıldığında çoğalması benzer biçimde deneyimlerimi daha da kıymetli hale getiriyor. Beni buraya taşıyan şanlı bayrağımızın, istasyonda asılı olduğu yerden her geçişimde, iradesi ve kararlılığı ile bu büyük adımı atan devletimizin, milletimize yaşattığı mutluluk, gurur ve heyecanı hissediyor ve ürperiyorum. Hatta yerçekimsiz ortamda olmasam, ayaklarımın yerden kesildiğini söylerdim. Sadece, bu deyimin mevcut ortamda fiziki bir karşılığı yok.
ULUSLARARASI UZAY İSTASYONU HAKKINDA BİZE BİRAZ BİLGİ VEREBİLİR MİSİN?
Gezeravcı: Vazife yaptığımız Internasyonal Uzay İstasyonu, dünyanın alçak yörüngesinde yer edinen bir uzay üssü. Dünya yüzeyinden averaj 400 kilometre yükseklikte, saniyede ortalama 8 kilometre hızla hareket eden bu uzay üssü, düşük yerçekimi ortamında bilimsel deneyler yapılmasına imkân veren bir laboratuvar görevi görüyor. Bunun yanında, eşzamanlı olarak, dünyayı gözleyebildiğimiz insanlı suni bir uydu niteliği de taşıyor. Saatte ortalama 28 bin kilometre hızla, dünyanın çevresinde averaj 90 dakikada bir tam tur atıyoruz. Boyutlarına gelecek olursak, ortalama bir futbol sahası büyüklüğünde. 74 metreye 110 metrelik ölçüleriyle bu istasyon, insanoğlu tarafınca bugüne dek uzayda inşa edilmiş en büyük yapı olma özelliği taşıyor; ağırlığı ise ortalama 420 ton. ISS’i oluşturan ilk modüller, Rusya ve ABD Birleşik Devletleri’ne ilişkin roketler ve uzay mekikleri ile taşındı. Bu istasyonda, o zamandan bu yana, pek fazlaca devlet tarafınca, birçok bilimsel alanda emek harcamalar ve incelemeler gerçekleştirilmiş ve halen de gerçekleştirilmeye devam ediyor. Bu açıdan bakıldığında, insanlığın barışçıl halde ve iş birliği içinde, geleceğini şekillendirdiği bir anıt durumunda diyebiliriz.
Internasyonal Uzay İstasyonu’nda yaşayabilmek ve oraya uyum sağlayabilmek için şu ana kadar ne tür aşamalardan geçtin?
Gezeravcı: Ilk olarak, görevin fizyolojik gerekliliklerini karşılamak için alçak tazyik odası ve santrifüj eğitimleri aldık. Bu eğitimlerde, bir uzay aracının fırlatma ve yörüngede seyir koşullarında ani ivmelenmelerini, fazlaca kısa sürede hayata devam etmenin insan vücudundaki tesirleri ve bunlara karşı iyi mi direnç gösterime başlayacağı üstünde çalıştık. Peşinden, fırlatmanın gerçekleştirileceği Falcon-9 roketi ve üstündeki Dragon uzay aracının düzgüsel operasyonuna ve ihtimaller içinde acil durum senaryolarına yönelik eğitimleri tamamladık. Bu kısım fazlaca önemliydi. Nitekim; ihtimaller içinde acil durum senaryolarının çeşitlendirilebileceği yüzlerce değişik senaryo kombinasyonu mevcuttu. Bunun peşinden ise, uzay istasyonunun düzgüsel operasyonu ve acil durum prosedürlerini öğrendik. Peşinden, kendi görevimize özgü ve gerçekleştireceğimiz bilimsel deneylerin kuramsal ve sonrasında uygulamalı eğitimlerini, Türk bilim adamlarının da katılımlarıyla kendi devletimizde tamamladık. Son olarak ise, görevin sonunda dünyaya dönüş sürecinde karşılaşabileceğimiz, suya iniş sonrası acil durum senaryolarını çalıştık. Bu tür durumlarda hayatta kalma eğitimleri aldık.
Vazife sonrası nereye iniş yapacaksınız?
Gezeravcı: Dragon kapsülü, vazife dönüşü suya iniş yapmak suretiyle tasarlanmış bir uzay aracı. Planlı inişimiz, fırlatmanın da gerçekleşmiş olduğu Florida eyaletinin doğusundaki Atlas Okyanusu ve batısındaki Meksika Körfezi’nde yer edinen toplam 7 potansiyel iniş noktasından birisine olacak. Niçin potansiyel diyorum? Zira; inişe karar verilen gün ve saate ilişkin fırlatma öncesinde meydana getirilen istatistiki değerlendirmeler güncel bilgiler ışığında gözden geçirilerek karar veriliyor. Meteorolojik bilgiler, dalga yükseklikleri ve bunun benzer biçimde iniş planlamasında etkili olan birçok faktörün, planlanan iniş zamanındaki durumuna gore iniş noktasına karar vermek gerekiyor. Tüm bu bahsettiğim detaylar, planlı iniş için geçerli. Bir de plansız inişler var ki; bu beklenmeyen durumlarda, acil durum senaryoları devreye giriyor. Bu tür bir durumda, dünya üstünde meteoroloji ve arama-kurtarma şartları açısından değerlendirmesi yapılmış; risk faktörleri minimize edilmeye çalışılmış herhangi bir noktaya iniş gerçekleşebilir.
Uluslararası Uzay İstasyonu’nda ne tür deneyler yapıyorsun?
Gezeravcı: Gözlem mevzularımız, araç-gereç bilimi, biyoloji, fizik, tıp ve genetik alanlarında değişik disiplinlerde araştırma mevzularını içeriyor. Bu deneyler bilim adamlarının ve öğrencilerin araştırmaları kapsamında gerçekleştiriliyor. Birkaç örnek vermem gerekirse, TÜBİTAK bünyesinde hazırlanan gMetal deneyimizde; kimyasal tepkimesiz koşullarda katı parçacıklar ile akışkan ortamı içinde benzeşik bir karışımın oluşturulmasına yerçekiminin tesirini araştıracağız. Öteki taraftan, tıp alanında, uzay ortamının insan sağlığı üstündeki etkilerini incelediğimiz bir deneyimiz var. Bu deneyde radyasyona maruz kalmanın kansere yol açan baskılayıcı hücrelere tesiri inceleniyor. Ek olarak, yerçekimsiz ortamdan etkilenen hemen hemen işlevi keşfedilememiş genler ve bunların bağışıklık sistemiyle ilişkileri araştırılıyor. Bu etkilerin tespit edilebilmesi için, öncelikle dünyadayken kan örneklerim alındı. Şu anda da uzayda kan örneklerim alınmaya devam ediyor. Vazife sonunda dünyaya inişimizi takiben de gene kan örneği vereceğim. Sonuçlar ilgili hocalarımıza gönderilecek.
TÜBİTAK UZAY Enstitümüz tarafınca, gelecek günlerde gerçekleştirilmek suretiyle tasarlanan MİYOKA deneyimizde ise, Türk mühendisleri tarafınca geliştirilen ve ilk kere uzayda uygulanacak bir elektronik kart üretimi teknolojisi kontrol edeceğiz. Gözlem, Göktürk-2, İmece ve Türksat-6A uydularımızın kartları tasarlanıp üretilirken edinilen tecrübelerden ortaya çıkan bu örneksiz tekniğin, ulusal uzay programında yer edinen öteki uzay projelerine, bilhassa de Ay Araştırma Projesine paha biçilmez katkılar sağlamasını bekliyoruz. Bu deneyimizin entegrasyonu görevden sonrasında da devam edecek.
Son olarak, gençlerimizin devletimiz gözündeki önemini gösterdiği PRANET deneyinden anlatmak isterim. Muş Bilim ve Sanat Merkezi’nden talebe kardeşlerimizin sunmuş olduğu PRANET deneyinde, propolis maddesinin etkilerini inceleyeceğiz. Tüm bu gözlem çalışmalarından elde edilmiş verileri, vazife dönüşü beraberimde dünyaya geri getirerek, çözümleme ve değerlendirme için bilim insanlarımıza teslim edeceğim. Sonrasında da bu veriler değerlendirilerek ülkemizin uzayda yürütülen ilk bilimsel araştırmalarının neticeleri elde edilecek.
Internasyonal Uzay İstasyonu’nda yaptığın bu deneylerin bizlere ne benzer biçimde katkıları oldu ya da olacak?
Gezeravcı: Oldukça güzel bir sual ve değişik deneyler için fazlaca değişik ve hususi cevapları var. Fakat ortak özelliklerine bakacak olursak, Dünya’daki yerçekimi, orada gerçekleşen tüm biyolojik, fizyolojik ve kimyasal süreçler üstünde büyük bir etkiye haiz. Bu etkiyi ortadan kaldırdığımızda, hücrelerin yazışma şekilleri ve maddeleri oluşturan kristal yapıların oluşumu benzer biçimde kırılgan süreçler de farklılaşıyor. Bilim adamlarının kanser, virüsler, genetik bozukluklar ve kalp hastalığı ile bağlantılı anahtar proteinlerin kristal yapılarını incelemelerini zorlaştırıyor. Oysa bu istasyondaki mikro yerçekimi ortamında bu kristalleri incelemek, bir tümörün iyi mi geliştiğini çözümleme etmek ve bununla savaşım edecek yeni bir ilaç yapmak için araştırma yapmak mümkün. Dolayısıyla, mikro yerçekimi ortamı, bilimsel araştırmalar için dünyada haiz olmadığımız fazlaca değişik fırsatlar yaratıyor.
Bizimle uzaydan fotoğraf paylaşacak mısın?
Gezeravcı: Evet doğal ki. Bu da görevimin bir parçası. Ilk olarak, bilim insanlarımızın gereksinim duyduğu, deneylerle ilgili fotoğraf ve videoları çekiyorum. Planlanan deneyleri gerçekleştirip, bunlarla ilgili lüzumlu verileri eksiksiz şekilde toplamak ilk hedeflerden bir tanesi. Bunun yanında, fırsat oldukça, uzay istasyonu içinde de çekimler halletmeye çalıştım. Doğal bir de sizler için dünyanın fotoğraflarını çekiyorum. Bu tarz şeyleri aşama aşama sizlerle paylaşacağım. Dünyamız okyanuslarının maviliğiyle, bulutlarının beyazıyla ve daha birçok rengiyle fazlaca fotojenik bir gezegen, bunların fotoğrafları sizinle yakın bir süreçte buluşacak.
Orada bulunan, bu gurur verici faaliyetleri yürüten, Türkiye’nin ilk astronotu olmak sana neler hissettiriyor, ayrıcalıklı bulunduğunu hissediyor musun?
Gezeravcı: Oldukça kıymetli ve mühim görevin bir parçası olmaktan ve gelecek nesillerimizin hayallerini, gözleriyle görebildikleri gökyüzünün ötesine, uzayın derinliklerine taşıyabilmiş olmaktan son aşama mutluyum. Benim buradaki varlığımdan ziyade, ülkemizin buradaki varlığını temsil etmenin sorumluluğu ağır basıyor. Kendimi milletimizin uzaya erişen eli olarak görüyorum. Ben, aslına bakarsak geri kalanı yerde olan fazlaca büyük bir ekibin parçasıyım. Biz ekip olarak, siz kıymetli gençlerin ve gelecek nesillerin göklere baktığında, Türkiye’nin orada da var bulunduğunu bilmesi için çalışıyoruz.
Pilotluktan gelen bir astronot olarak, yerçekimsiz ortamda en fazlaca zorlandığın ve en rahat uyum sağladığın unsurlar hangileri oldu?
Gezeravcı: Internasyonal Uzay İstasyonunda, hepimiz için genel anlamda en fazlaca güçlük çekilen unsur “bir konumda durağan(durgun) olacak şekilde durabilmek”. Bunu uzun süre yapmak neredeyse olanaksız. En rahat hissettiğim ve dünyadaki uçuş tecrübemin sağlamış olduğu en büyük yarar, yerçekimsiz ortamda oryantasyonumu fazlaca süratli bir halde sağlayabilmek ve havada uçarcasına hareket edebilmek oldu. Kendimi mikro yerçekimi ortamında, çelik kanatlarım olmaksızın, bir kuş benzer biçimde hakikaten özgür ve özgür hissediyorum.
Uzaydan dünyayı seyretmek iyi mi bir duygu?
Gezeravcı: Tek kelime ile mükemmel görünüyor. Bu derin ve karanlık uzay boşluğunda, bizlere ev sahipliği icra eden dünya, rengiyle insanı büyüleyen bir güzelliğe haiz. Bu görüntü, uzay boşluğundaki yaşam alanımızın benzeri olmayan kıymetini derinden hissetmeme ve bu güzelliği muhafaza etmek için elimden geleni yapmam icap ettiğini bir kere daha algı etmeme vesile oluyor. Gezegenimizi korumak için ikimiz de ülke olarak yeşil ve temiz enerji üretimi projelerine odaklanmalıyız. Mesela, buradan uzaya baktığımda Güneş’in sınırsız kaynağını görüyorum. Biz bu deposu dünya üstünde fazlaca sınırı olan bir halde kullanabiliyoruz. Ek olarak Dünyaya benim bulunduğum yerden bakmış olduğunuzda, onu sanki ilk kere görmüş benzer biçimde bir his kaplıyor içinizi. Buradan bakıldığında, şu demek oluyor ki yeterince uzaklaştığınızda, aslına bakarsak tüm dünya sizin yuvanız oluyor. Şehirleri, ülkeleri, dağları, okyanusları ve üzerindeyken sanki birbirinden ayrı ve farklıymış benzer biçimde görünen tüm ayrıntılarıyla, onun aslına bakarsak tüm insanlığın yuvası bulunduğunu fark ediyorsunuz.
Uzay İstasyonundan öteki tarafa, karanlık evrene bakmak ne hissettiriyor?
Gezeravcı: Uçsuz bucaksız bir boşluğa bakıyormuşum benzer biçimde hissediyorsun. Fakat galaksiler ve yıldızlarla süslenmiş bir boşluk bu. 2023 senesinde fırlatılan İMECE uydumuzun çekmiş olduğu Ay fotoğrafını ilk kez gördüğümde müthiş etkilenmiştim. Şimdi buradan galaksilerin ve yıldızların büyüleyici görüntülerini gördükten sonrasında, evrenin sırlarının keşfinin ne kadar mühim bulunduğunu düşünüyorum.
