Uluslararası Nakliyat Sigortası Hakkında Bilgi

Taşıma sigortaları, bir yerden diğerine nakledilen, ticari nitelikte olan veya olmayan eşyanın, taşıma sırasında karşılaşabileceği kayıp, hasar ve zararlara karşı yaptırılan bir sigorta türüdür.

Nakliye sigorta poliçeleri, bir seferlik yapılan taşımanın risklerini kapsayabileceği gibi, sigortalının bir yıl içinde taşıtacağı tüm malların riskini de teminat altına alabilmektedir.

1. NAKLİYAT SİGORTALARI

Ticaret dünyasında transitteki malların sigortalanması gerektiği hususunda genel bir kanı vardır. Ancak esas olarak hedef alınan başlıca riskler şunlardır:

– Hasar,
– Çalınma,
– Kırılma,
– Transit taşımada mallara gelebilmesi olası her türlü zarara karşı ve mal hasar görmediği halde genel hasar deklaresinde bulunabilecek alıcılara karşı korumak amacına yönelik sigorta yapılır.

1.1. İHRAÇ MALINIZI NASIL SİGORTALARSINIZ?

a) Satıcılar Aracılığıyla

Kontratta işlemin CIF yer aldığı durumda veya nakliyat ve sigortanın ek maliyet olduğu durumlarda geçerli olmaktadır. Bu metodun en büyük avantajı sigorta yapma görevinden alıcıyı uzak tutmaktır. Ancak bu tür bir sigortalama yönteminin dezavantajları da çoktur. Her sigorta kontratı farklı bir şirketle yapılmaktadır ve her zaman farklı koşulları ve farklı terimleri karşınıza getirmektedir. Ayrıca kontratlar minimum düzeydeki araştırmaları ve farklı ödeme yöntemlerini içermektedir. Gönderilen mallar için bir devamlılık ve standardizasyon söz konusu olmadığından bu tür sigortalama metodu beraberinde her zaman için yüksek bir sigorta ücretini ve daha az bir güvenceyi getirmektedir.

b) Kendi-Kendine Sigorta

Bu tür sigortalama yöntemi nakliyatın riskini karşıyabilecek olan alıcılar tarafından uygulanmaktadır. Küçük değerdeki yükler ve teminat altına alınmada gerek duyulmayacak kadar küçük sevkiyatlar için geçerli olmaktadır. Sınır seviyesi, satın alınan malın hacmine bağlı olarak değişmektedir. Genel risk, kayıp durumunda felakete yol açmayacak bir düzeyde olmalıdır. Yüksek değerde ki yükler, beraberinde farklı bir problemi getirmektedir. Bu amaç için bir fonun oluşturulması ve idari personelin istihdamı söz konusu olmaktadır ve yıllık bütçeye yük bindirmektedir. Bazı genel avaryaların çözümü için ise yılların gerektiği gözönüne alınırsa, ticari malzemelerin finansal duruma ve olanaklara göre sigortalanması uygun düşmektedir.

c) Bir Sigorta Şirketi ile Dalgalı Poliçe

Bu metod düzenli yüklemeleri olan birçok ticari firma tarafından benimsenmiştir. Dalgalı (veya açık) olarak adlandırılan poliçe taraflar arasında bir anlaşma neticesinde meydana gelmektedir. Büyük miktarlarda iş yapabilmek için sigortacılar bu metodla daha iyi teklif vermektedirler. Bu metodla satın alıcılar da aynı sigorta acentesiyle aynı koşullar altında ve standart bir metodla çalışma kolaylığına kavuşmaktadır.

1.2. EMTİA POLİÇE TÜRLERİ

a) Kati Poliçeler: Nakliyat sigorta sözleşmesi yapılırken sigortaya gerekli her türlü bilginin yer aldığı kesin poliçelerdir.

b) Muvakkat Poliçeler: Sigorta sözleşmesi yapılırken sevkiyat ile ilgili bazı bilgilerin (malın değeri, gemi adı gibi) eksik olduğu daha sonra eksikliklerinin bildirileceği kaydı ile teminat verilen poliçelerdir. Bu poliçelere flotan poliçe de denir.

c) Abonman Poliçeler: Sigortalının bütün sevkiyatını sigorta ettirmeyi yükümlendiği sözleşmelerde bu sözleşmenin yürürlükte kaldığı bir yıl süre içinde yaptırılan sigortalar dolayısıyla ödenen veya ihbar edilen hasar toplamının aynı sürede ödenen safi prim tutarının %50’sini geçmemesi ve bu bir yıl içinde en az beş sevkiyatın yapılıp, sigorta edilmiş bulunması ve bir yıl içinde ödenen net prim tutarının (harp ve grev primleri hariç) 5.000.000.- TL.’sına ulaşması şartıyla 15. ayın bitiminde (harp ve grev primleri hariç tutulmak suretiyle) %10 oranında prim iadesi yapılır

1.3. SİGORTA EDİLEN RİSKLER:

Nakliye sigortalarında, sigorta adilen riskler, “Dar Teminat”, “Geniş Teminat” ile “Savaş, Grev, Lokavt, Karışılıklık ve Halk Hareketleri Teminatı” olarak üç gruba ayrılmaktadır.

a) Dar Teminat: Nakliye sigorta poliçesindeki “Dar Teminat” terimi, denizyolu taşımaları için 01.01.1963 tarihli “Institute Cargo Clauses (FPA)” veya 01.01.1982 tarihli “Institute Cargo Clauses (C)” hükümlerine dayanır. “Dar Teminat”, karayolu taşımaları için “Kamyon Klozu” ve demiryolu taşımaları için “Demiryolu Klozu” olarak anılır.

Dar teminat, taşıma aracının çarpması, çarpışması, yanması, devrilmesi, yoldan çıkması gibi fiziksel olay ya da doğal afetler sonunda malın kayba ya da hasara uğraması ile batma tehlikesi geçirmekte olan gemiye veya gemideki eşyayı kurtarmak için yapılan masrafları (Umumi Avarya) ve gemiden boşaltma sırasında eşyanın zayi risklerini kapsamaktadır.

Havayolu taşımacılığı sigortasında dar teminat verilmemektedir.

b) Geniş Teminat: Nakliye sigorta poliçelerinde “Geniş Teminat” terimi, dış ticaret nakliye sigortalarında “Institute Cargo Clauses (All Risks)” veya “Institute Cargo Clauses (A)” olarak adlandırılmaktadır. Geniş teminat’lı eşyanın taşınması, yüklenmesi ve boşaltılması ile depolanması sırasında eşyanın kendi ayıbından veya asıl nedeni gecikme olan hallerden (yaş meyve-sebze gibi) ileri gelen kayıp ve hasarlar dışındaki bütün riskleri kapsamaktadır.

c) Savaş, Grev, Lokavt, Karışıklık ve Halk Hareketleri Teminatı: Taşıma işinin yapılacağı bölgelerde savaş, grev, lokavt, karışıklık ve halk hareketi gibi nedenlerden doğabilecek risklerin sözkonusu olması durumunda “dar Teminat”a veya “Geniş Teminat”a ek olarak bu risk grupları da sözleşme teminatı altına alınabilmektedir.

1.4. INCOTERMS AÇISINDAN SİGORTA

ICC (International Chamber of Commerce) tarafından ortaya konulan sigorta esaslarını şu biçimde açıklamak mümkündür :

• İhracatçı, sigorta yükümlülüğünü de üstlendiği ilgili incoterms klozlarında, masrafları kendisine ait olmak üzere bir sigorta poliçesini temin etmeli ve poliçenin bir nüshasını veya bunu kanıtlayan başka bir dokümanı alıcıya iletmelidir,

• Ticari teamüller en dar kapsamlı sigorta yaptırmayı öngörür (sadece yangın/çalınma/hasar gibi); ancak ekstra prim farkı ithalatçıya (alıcıya) ait olmak üzere daha geniş kapsamlı sigorta poliçeleri de tanzim edilebilir (savaş/grev/kitlesel hareketler gibi)

• Sigorta sürelerinin kapsamı, ilgili incoterms klozlarının ifade ettiği sürelerle sınırlı olacaktır.

2. TİCARİ EVRAK

Yazılı ve hukuksal anlamda geçerliliği olan bir belge, genel hukuktaki işlevinde olduğu gibi, uluslararası taşımacılık alanında da kanıt bakımından bir “şekil şartı”dır. Bu nedenle ihracatçı, sevke tabi malının teslim yeri ve anındaki değerini, paketleniş biçimini, paketlerin toplam adedini ve ağırlığını açıkça belirten ve ticaret hukuku bakımından geçerliliği olan belgeleri hazırlamalı ve eşyanın menşeini ve teslimini alıcıya kanıtlamaladır. Sigortayı ihracatçı (satıcı) yaptırmak zorundaysa aynı zamanda sigorta yaptırdığını da kanıtlamalıdır. (Daha önceden de değindiğimiz gibi, teslim şekilleri açısından sigorta hususu sadece “CIF” ve “CIP” klozlarında düzenlenmiş, diğer klozlarda ise “no obligation” ifadesi kullanılarak konu tarafların iradesine terkedilmiştir. Bu husus ile ilgili daha geniş bilgi için “Incoterms Açısından Sigorta” başlığı altındaki bilgilerden yararlanılabilir.

Alıcı tarafından malın kimyasal yapısı isteniyorsa, satıcı bunu da bir sertifika aracılığı ile kanıtlamak zorundadır.

Satıcı tarafından temini zorunlu ticari belgeler şunlardır:
a) Fatura
b) Koli Listesi
c) Menşe Şahadetnamesi
d) Taşıma Sözleşmesi
e) Sigorta Poliçesi
f) Kimyasal Analiz Raporu
g) Malın Prospektüsü
h) Sağlık ve Veteriner Sertifikası

İhracatçının faturada yazılı istihkakını tahsil edebilmesi için yukarıda sayılan belgeleri bankasına ibrazı gereklidir. Ancak unutulmamalıdır ki, belgelerin satıcının bankası aracılığı ile alıcının bankasına iletilmesi, malın varış yerinde gümrüklemede gecikmeye yol açabilir.

Satıcının, sözkonusu ticari belgelerden birer nüshayı takım halinde alıcıya postalaması ya da taşıyıcı aracılığı ile göndermesi önerilmektedir.