PARA YAPAY ZEKA/ ŞULE GÜNER Sürdürülebilirlik dijitalleşmeyle paralel ilerleyen, hatta dünyanın tek ağızdan kararlar almaya en sıcak bakmış olduğu konulardan biri. Fosil yakıtları süre içinde geride bırakacak teknolojiler, adeta bir yarış içinde geliştiriliyor. “Sıfır karbon salımı”, hatta “negatif karbon” (kendi temiz enerjisini üreten ve biriktiren) teknolojileri ve bununla birlikte malzemeler geliştiriliyor.
Geçtiğimiz günlerde Tüpraş, Honeywell ortaklığıyla bu şekilde bir teknolojiyle Amerikan Firmalar Derneği AMCHAM’in Türkiye temsilciliği tarafınca düzenlenen “IAmChampion” yarışmasında sürdürülebilirlik ödülünü aldı. Kategorinin birincilik ödülüne layık görülen UOP Ecofining teknolojisi ile ilk olarak İzmir Rafinerisi’nde bir tesis kuralacak. Bu tesiste yılda 400 bin ton bitkisel ve hayvansal atık yağı işleyip sürdürülebilir havacılık yakıtına dönüştürecek.
14 Aralık’ta düzenlenen törende Tüpraş Teknik İşlerden Görevli Genel Müdür Yardımcısı Serdar Kemaloğlu, “Ülkemizin temiz enerji dönüşümüne liderlik etmeyi hedeflediğimiz Stratejik Dönüşüm Planımızla 2050’de karbon yansız bir enerji şirketi olmayı taahhüt ettik. Planımız kapsamda sürdürülebilir rafinajın yanı sıra biyoyakıtlar, sıfır karbonlu elektrik ve yeşil hidrojen olmak suretiyle üç yeni ana iş alanına odaklanıyoruz” diye konuştu. Fakat biz, Honeywell Türkiye, İsrail & Orta Asya Başkanı Çağdaş Doyuran’dan bu hızla gelişen teknolojinin niçin mühim bulunduğunu öğrendik.
KAPASİTE ÜÇ KATINA ÇIKACAK
Doyuran, dünyada şu an karbon salımını azaltan yada sıfıra indiren yakıtların pahalı bulunduğunu, sadece bu trendle beraber ucuzlayacağını, tüm dünyanın bilhassa havacılık sektöründe temiz enerji kaynaklarına yöneldiğini belirterek, “Tüpraş, İzmir’deki rafinerisinde kullanılmış yağ ve atık hayvansal yağ şeklinde ham maddelerden biyoyakıt üretmek suretiyle Honeywell UOP Ecofining teknolojisini tercih etti. Ecofining tesisi, günde ortalama 8 bin 300 varil atık yemi/hammaddeyi yenilenebilir havacılık yakıtı SAF, yenilenebilir dizel ve öteki ürünlere dönüştürmek suretiyle tasarlanıyor. Türkiye’de ödül alan bu proje yardımıyla sürdürülebilir kaynaklardan elde edilmiş yenilenebilir yakıtlar rafineri endüstrisinin karbon ayak izini azaltmasına destek olacak ve bununla birlikte mevzuata uygunluk sağlanacak. Tüpraş, 2030 yılına kadar 400 bin ton biyo hammadde işlemeyi ve 2035 yılına kadar sürdürülebilir havacılık yakıtı üretim kapasitesini üç katına çıkarmayı hedefliyor. Honeywell, Tüpraş’ı Türkiye’deki en büyük SAF tedarikçisi olma yolunda desteklemeye devam edecek” diye konuştu.
Bu hızla gelişen teknolojinin geleneksel biyodizel teknolojisine nazaran oldukça daha avantajlı. Öncelikli olarak hammaddenin ne olduğundan bağımsız olarak yüksek kalite biyoyakıt elde edilebiliyor. Geleneksel hızla gelişen teknolojinin mevcut rafinerilere entegrasyonu zor. Bunun yanı sıra emisyonu azaltan, hayvansal ve bitkisel yağlardan elde edilmiş ham gliserin üretimi, pahalı bir arındırma sürecinin peşinden gerçekleşiyor. Ecofining’de değişik bir kimyasal süreçten oluştuğundan hidrojenize edilmiş bir biyo-yakıt elde ediliyor.
Plastiği yüzde 90’a kadar dönüştürüyor
Honeywell’in Türkiye’de iş birliği içinde olduğu başka bir ileri teknoloji projesi daha var ki, işte bu Türkiye’yi de hususi bir yere koyuyor. Honeywell, Biotrend Çevre ve Enerji Yatırımları ile Türkiye’de Plastik Döngüsellik İş Birliğine ilişkin mühim bir anlaşmaya imza attı.
Biotrend Enerji, atık plastikleri geri dönüştürülmüş polimer hammaddesine dönüştürmek suretiyle Honeywell’in UpCycle Proses Teknolojisini kullanacak. Antak kalma gereği Türkiye’nin ilk ticari atık plastik geri Honeywell teknolojisini kullanarak yılda 30 bin metrik ton karışık atık plastiği Honeywell Geri Dönüştürülmüş Polimer Hammaddesi’ne dönüştürme kapasitesine haiz olacak.
Honeywell Türkiye, İsrail & Orta Asya Başkanı Çağdaş Doyuran, tesisin 2025’te açılmasının planlandığını ifade ederek şöyleki konuştu: “Dünyada atık plastiğin yalnız yüzde 15’i dönüştürülebiliyor. Up-Cycle teknolojimiz, plastiği yüzde 90’a kadar dönüştürüyor. Plastiği birden fazla kez dönüştürüp, döngüsel ekonomiyi tam olarak sağlıyor. ABD, İspanya, Çin, Mısır’dan sonrasında Türkiye’de de bu hızla gelişen teknolojinin kullanılacağını açıkladık. Biotrend ayrıştırma mevzusunda oldukça uzman. Hammadde erişimleri mevcut. Hammaddeyi toplayıp, ayrıştırmaları oldukça mühim.”
*****
Sinir ve kas hastalıklarının teşhisinde yerli çözüm
Türkiye Sıhhat Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB) sinir ve kasları etkileyen hastalıkların teşhisinde kullanılmak suretiyle yerli elektromiyografi (EMG) aleti geliştirecek.
TÜSEB’e bağlı Suni Zeka Uygulamaları Enstitüsü (TÜYZE) Başkanı Prof. Dr. Songül Varlı, beyin ve kas sinyalleriyle çeşitli robotik mekanizmaların kontrolüne ilişkin emek verme yaptıklarını belirterek, “Robotik ve Suni Zeka Laboratuvarımızda, biyolojik sinyallerin analizi ve bu sinyallerin robotlar üstünde kullanımına yönelik yeni yöntem geliştirme ve kontrol faaliyetleri yürütüyoruz. Çeşitli fizyolojik aktiviteler esnasındaki biyolojik sinyallerin analizi ve bu tarz şeyleri etkileyen dış faktörler üstüne araştırmalar yapıyoruz. Geliştireceğimiz EMG cihazını bu tür araştırmalarda da kullanmayı planlıyoruz. Projelerimizde değişik disiplinlerden uzmanlarla beraber çalışıyoruz” diye konuştu.
EMG’nin, kas ve sinirlere ilişkin birçok hastalığın teşhisinde büyük kolaylık sağlayacağını ifade eden Varlı, yerli EMG aleti geliştirilmesinde büyük bir yol kat ettiklerini vurgulayarak, “EMG aletinin üretimi kapsamında yürüttüğümüz çalışmalarda, elektronik tasarım, ön kontrol ve optimizasyon aşamalarını tamamladık. 2023 yılı ortalarına kadar klinik testlere başlamayı planlıyoruz” yorumunu yapmış oldu.
