PARA FİNANS/ BARIŞ ERGİN Türkiye, dünya genelinde büyümesini sürdürebilen ender ülkelerden. Genç nüfus ve girişimci ruhu da buna ekleyince büyümenin finansmanı daha da mühim hale geliyor. Bilhassa bankacılık şeklinde konvansiyonel yöntemlerin birazcık daha dışına çıkıp fonlamayı çeşitlendirmek mühim. Bu çeşitlilik içinde son yıllarda ışığı gittikçe daha oldukça parlayan bir alan var. Onlar Girişim Sermayesi Yatırım Fonları (GSYF)… Bir tek iki senede sayıları dörde katlandı ve her alanda hızla büyüyorlar. Aynı dönemde yatırımcı sayısı, 393’ten 3 bin 758’e çıkarak 10 kat arttı.
Türkiye’de 15 trilyon liralık bir finans sektörü var. Bunun 13.5 trilyonluk kısmı bankacılık sektöründe ki, bu aslen dünyada çok da fazla görülen bir yapı değil. Bankacılık sektörünün toplam finans içindeki payının oldukça yüksek olması, finansa erişimden finansal sistemin sağlığına kadar birçok mevzuyu etkiliyor. Türkiye bankacılık dışı finans kesiminin gelişimi açısından uzun senelerdir çeşitli politikalar uyguluyor ve bu alanda mühim gelişmeler de var. Değişen teknolojinin de yardımıyla kitle fonlamasından girişim sermayesi fonlarına ve melek yatırımcılığa kadar birçok düzenleme son yıllarda yapılmış oldu.
BES HIZLI BÜYÜMEYE KATKI SUNDU
Geriye kalan 1.5 trilyon liralık kısmından ise ana para piyasaları hisse alıyor. 2022 yılı sonu itibarıyla ana para piyasaları pastasındaki girişim sermayesi fonlarının almış olduğu toplam büyüklük 66 milyar lira. Girişim sermayesi fonları, bu büyüklüğe bilhassa son iki senelik süreçte ulaştı ve bu alanı en oldukça büyüten enstrüman, bireysel emeklilik fonları oldu. Bu sebeple Bireysel Emeklilik Fonları’nın da temel amacı, biriken tasarrufu alan kişi açısından en kıymetli ve getirisi yüksek şekilde yönetmek. Bu alanda meydana getirilen eleştirileri aşmada GSYF’lerin oldukça mühim bir görevi olacak, demek doğru olur.
YÜZ KATINA ULAŞMAK MÜMKÜN
Letven Capital Genel Müdürü Kamil Kılıç, mevcut durumu şu sözlerle konu alıyor: “Girişim sermayesi fon adedi 2020 senesinde 41 iken 2022 yılı sonu itibarıyla 162 adede terfi etti. Aynı dönemde yatırımcı sayısı 393’ten 3 bin 758’e, girişim adedi 96’tan 555’e çıktı. Girişim sermayesi fon büyüklüğünün minimum 1 trilyon liraya gitmesi gerekiyor. Oldukca kısa zamanda 500 milyar liraya süratli bir halde ulaşmak mümkün. Bunun için Türkiye’ye 3-4 milyar dolarlık internasyonal girişim sermayesi fon yatırımcısı çekmeliyiz. Girişim adedini, yatırımcı sayısını ve fon büyüklüğünü artırmamız gerekiyor. Türkiye, bugünkü rakamların yüz katına kolaylıkla ulaşabilir.”
KÜRESEL YAVAŞLAMA YÜZDE 53
Dünyada şu anda yatırımlar ciddi sayılara ulaşsa da geçtiğimiz yıla bakılırsa ciddi bir yavaşlama olduğu dikkat çekiyor. Crunchbase verilerine bakılırsa, hususi şirketlerdeki girişim ve yatırımlar, 2023’ün ilk çeyreğinde yatırım hızlarını düşürmeye devam etti. İlk çeyrekte küresel finansman 76 milyar dolara ulaştı. Bu sayı 2022’nin ilk çeyreğinde 162 milyar dolar şeklinde yüksek bir rakamdı. Yüzde 53’e varan bu düşüş, girişim sermayelerinin yatırımlarını daha minik nitelikteki firmalara yatırım yapmasından kaynaklanıyor. Küresel olarak durgunluk patikasına girilmesinin de bu hız düşüşünde tesiri büyük.
TEMİZ ENERJİYE YATIRIM İLK KEZ 1 TRİLYON DOLARI AŞTI
Küresel temiz enerji yatırımı, şimdiye kadar ilk kez 1 trilyon doları aştı. Doğal bunda girişim sermayesinin mühim bir oranı var. Bu alan şu anda tüm Girişim Sermayesi Yatırım Fonları’nın yakından takip etmiş olduğu bir alan. Bu sebeple net sıfır karbon emisyonu, dünyadaki neredeyse tüm ülkelerin 2030 yılı hedefleri içinde. Düşük karbonlu enerji geçmesine yönelik küresel yatırım, bir yılda yüzde 31 artışla 2022’de 1.11 trilyon dolarlık üstün dereceli seviyeye ulaştı. Daha da iyisi ilk kez, yenilenebilir enerji, elektrikli ulaşım ve enerji depolama şeklinde yeşil enerji teknolojilerine yapılmış oldu. Temiz enerjiye meydana getirilen üstün dereceli küresel yatırıma karşın, bir Internasyonal Enerji Ajansı (IEA) raporu, bir gerçeği gözler önüne serdi. O da küresel emisyonların 2022’de üstün dereceli seviyelere yükselmesi. Aslen bu gelişme de yenilebilir enerji alanında oldukça daha çok yatırıma gerekseme duyulacağı anlamına geliyor.
UZMANLAŞMA EN KRİTİK KONULARDAN BİRİ
Uzmanlaşma da GSYF’ler için en dirimsel konulardan biri şu anda. Re-Pie Portföy Yönetim A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Ali Ergin, “Bizim yatırım yaptığımız alanlar şu ana kadar perakende, gaming, micro-mobility, telekom, yenilenebilir enerji, edutech, e-ticaret ve daha birçok değişik sektörden oldu. Tesir girişimleri de bilhassa ziraat, sıhhat, SaaS ve fintek dikeylerinde incelediğimiz ve önceliklendirdiğimiz mevzular içinde. Sektör agnostik yatırımlar yaparak birçok alanda uzmanlaşmış ve informasyon sahibi olarak yatırımcısı olduğumuz şirketleri geliştirmeye ve büyütmeye odaklıyız” diyerek uzmanlaşmanın altını çiziyor.
An itibarıyla 3.2 milyar liralık fon büyüklüğüyle girişim sermayesi fon pazarından yüzde 5’lik bir pazar oranı aldıklarını belirten Letven Capital Genel Müdürü Kamil Kılıç’ın üstünde durduğu ana konulardan biri bu. Kılıç, “Fon ziraat besin ve teknolojileri, robotik teknolojiler, otomasyon, müdafa endüstri, insansız teknolojiler, gayrimenkul teknolojileri, finansal teknolojiler, mobilite, yenilenebilir enerji ve yenilenebilir enerji teknolojileri, endüstride verimlilik teknolojileri, eğitim teknolojilerine yatırım yapıyor. Toplamda ziraat, besin ve teknolojileri fonu TARS, mobilite, robotik ve otomasyon teknolojileri fonu MİLRES, finansal teknolojiler fonu CODE, sanayi de verimlilik ve yeşil teknolojiler fonu GENIUS, gayrimenkul teknolojileri fonu RETINA ve yenilebilir enerji ve teknolojileri fonu PREO olmak suretiyle 6 tane girişim sermayesi yatırım fonu ile direkt 23 şirkete, iştirakleri ile toplamda 31 şirkete yatırımlarımız var” değerlendirmesinde bulunmuş oldu.
AVRUPA BİRLİĞİ FONLARI DA GELECEK
Bir öteki tehlikeli sonuç ve stratejik mevzu da sektörün yurtdışı kabiliyeti. Bu sebeple Türkiye ekonomisinin en kırılgan olduğu noktalardan biri ‘tutum miktarının’ uzun senelerdir istenen seviyede olmaması. Letven Capital olarak 2025 senesinde 25 milyar liralık bir fon ebatlarına ve 250 bin yatırımcıya ulaşmak istediklerinin altını çizen Kılıç, “Belçika’da 150 milyon euroluk bir fon oluşturmak için lüzumlu başvuruları yaptık. Bu ülkede Avrupa Birliği fonlarından yararlanabilmek için olacağız. Türkiye’nin üretim kası ile Avrupa’nın inovasyon kasını bir araya getirmek istiyoruz. Türkiye’nin üretim ekonomisini güçlendirecek işler yapacağız” dedi.
“YEŞİL EKONOMİ ODAKLI BÜYÜMEK İSTİYORUZ”
Kamil KILIÇ / Letven Capital Genel Müdürü
Üç ana sektörü içine alan bir ekosistem ve kıymet zincirine odaklanıyoruz. Ziraat, besin ve teknolojileri, yenilebilir enerji ile robotik ve otomasyon. Fon bu sektörleri finansal teknolojiler, gayrimenkul teknolojileri, mobilite ve sanayi de verimlilik teknolojileri ile destekliyor. Pazarlanabilir ve kıymet yaratan bir ekosistem yatırım modeli inşa ediyor. Yatırım yaparken de bu sektörleri destekleyecek girişimleri tercih ediyor. Bu sektörlerin dışına çıkmayı planlamıyor. Yatırımlarınızın katma kıymet oluşturması için Yeşil Iktisat içinde bulunmak gerekiyor. Yeşil enerji terimi genişletilmeli. Zira yeşil iktisat denilince akla büyük seviyede yenilenebilir enerji geliyor. Üç yıl sonrasında borsadaki şirketinin kıymetli olmasını ya da katma kıymet oluşturmasını istiyorsanız Yeşil Iktisat içinde olmanız gerekiyor. Yeşil Iktisat dediğimizde insanların aklına çoğu zaman enerji geliyor. Bunu genişletmeliyiz.
“FONLARDA UZMANLAŞMA DAHA DA ARTACAK”
Mehmet Ali ERGİN / Re-Pie Portföy Yönetim A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi
Re-Pie’in 2023 1. çeyrek itibarıyla yönettiği girişim sermayesi yatırım fonlarının büyüklüğü ortalama olarak 11 milyar TL değerinde. Girişim sermayesi fonlarımız ile yatırım stratejimize bakılırsa globalde gelişme potansiyeli yüksek olan girişimlere yatırım yapmaktadır. 2018 senesinde daha erken aşamada yatırım yaptığımız Getir’in şu anda Avrupa marketini domine eden bir Decacorn seviyesine ulaştığını görüyoruz. Girişimlere oldukça erken aşamada yatırım yapmıyoruz, finansal kaynaklarımızı doğru kullanmak ve risk faktörünü en aza indirgeyebilmek için belli bir seviyeye gelmiş olmasına dikkat ediyoruz. Türkiye’de ürününü ve hizmetini kanıtlamış, verimliliği çözümün odağına alan ve globalde ölçeklenmeye hazır olan girişimlere yatırım yapıyoruz. 2023 yılının ilk çeyreği itibarıyla girişim sermayesi yatırım fonlarımızda ortalama 11 milyar TL varlık yöneterek Türkiye’deki girişim sermayesi yatırım fonları içinde ilk sıradayız. Bilhassa Kurumsal Girişim Sermayesi Yatırım fonlarının bulundukları pazarda informasyon sahibi oldukları ve hem de kullanıcısı ve yatırımcısı olabilecekleri girişimlere yatırım yaptıklarını görüyoruz. Portföy Yönetim Şirketleri de gittikçe belli temalar çerçevesinde hususi fonlar kurmaya başladı. Fonlarda uzmanlaşmanın daha da artacağını öngörüyoruz.
‘GİRİŞİM SERMAYESİ PAZARI’ OLUŞTURULDU
Gelişme potansiyeli olan şirketlerin finansman ihtiyacının karşılanması için Borsa İstanbul’da ‘Girişim Sermayesi Pazarı’ oluşturuldu. Hemen hemen halka arza hazır olmayan fakat ileride halka arz yapmak isteyen şirketlere yönelik olan bu pazar ile firmalar, gelişme için gerekseme duydukları finansmanı, yalnız ana para artırımı yöntemiyle nitelikli ve kurumsal yatırımcılara hisse senedi ihraç ederek elde edebilecek. Borsa İstanbul’dan meydana getirilen açıklamaya bakılırsa; şirket, hazırlayacağı izahname Ana para Piyasası Kurulu tarafınca onaylandıktan sonrasında ihraç edeceği paylarını nitelikli ve kurumsal yatırımcılara satacak. Bu paylar Girişim Sermayesi Pazarında yalnız nitelikli ve kurumsal yatırımcılar içinde işlem görecek. Izahat, şu şekilde devam ediyor:
“Şirket, bu pazarda işlem görmeye başladığında halka açık hale gelecek, Ana para Piyasası ve Borsa mevzuatına tâbi olacaktır. Böylece bu pazarda işlem görmek, kurumsal yatırımcıların da desteğiyle şirketlerin kurumsallaşmasına katkı elde edecektir. Lüzumlu kurumsallaşma adımlarını tamamlayan ve yatırımlarını gerçekleştirerek büyüyen firmalar, halka arza hazır hale gelmiş olarak, paylarını bu kez halka arz etmek için müracaat yapabileceklerdir. Bu pazar yardımıyla firmalar daha erken finansman imkânı bulmuş, büyümelerini ve kurumsallaşmalarını daha sıhhatli bir halde gerçekleştirmiş olacaklardır.”
