Trafik sigortasında ‘hasar’ borsası!

PARA ARAŞTIRMA/ AYFER ARSLAN Son yıllarda sigortacılar, trafik poliçesi satmakta oldukça çekimser. Hatta bazı firmalar trafik ruhsatlarını iade ederken, bazıları ise gelişme mevzusunda daha ihtiyatlı davranıyor. Bu yüzden sigortalıların, yapılması mecburi bir poliçe olmasına karşın ara sıra trafik sigortası poliçesi bulamadıklarından yakınma ettiklerini duyuyoruz.

İşin aslını öğrenmek için sigortacılar ile konuştuğumuzda ise oldukça sıkıntılı bir tablo çıkıyor karşımıza. Sektör bilhassa trafik branşındaki zararlar sebebiyle adeta ‘hayatta kalma mücadelesi’ veriyor. Covid-19 salgını döneminde virüs endişesiyle her insanın evlere kapanmış olduğu günlerde hasar frekansları fikir, sigorta primleri ucuzlamış sadece kısıtlamaların kalkmasıyla hepimiz trafiğe çıkınca, tekrardan kazalar artmış ve hasar oranları yükselmişti. Peşinden küresel çapta yaşanmış olan çip krizi, döviz kurlarındaki dalgalanmalar ve enflasyon, vasıta ve yedek parça maliyetlerini yukarı çekti. Trafikte artan maliyetler haliyle sektörün kârlılığına da yansıyor.

SEKTÖR 12 MİLYAR LİRALIK ZARARDA

Türkiye Sigorta Birliği’nin (TSB) ilk çeyrek verilerine gore, trafik sigortasındaki prim üretimi 17,5 milyar lirayı geçerken, zarar hanesi de giderek büyüyor. Geçen yıl sonu itibarıyla Mecburi Trafik Sigortası’ndaki teknik zarar 12 milyar liraya ulaşırken, hasar-prim oranı ise yüzde 163.5 oldu. Kısaca, firmalar topladıkları her 100 liralık prim karşısında 163 lira hasar ödedi. Trafik sigortalarındaki en büyük hasar kalemi ise bedeni tazminatlar. Bedeni tazminatlar içindeki zararların hesaplanması mevzusunda ise en büyük parametre asgari ücret. Dolayısıyla bu kalemdeki artışlar, ister istemez maliyetlere de yansıyor.

63,5 MİLYARLIK TAZMİNAT YÜKÜ

TSB’nin Mart 2023 verilerine gore; sigorta şirketleri, 667 bin 631 kişinin mağdur olduğu kazalar sebebiyle 8,5 milyar TL tazminat ödedi. Halen hukuki süreçleri devam eden, raporlanmayan ve geçmiş yıllardan devreden muallak tazminat tutarı ise 55 milyar lira civarında. Böylece sigorta sektörünün trafikteki tazminat yükü toplamda 63,5 milyar lirayı buluyor.

İşte ortaya çıkan bu tablo sebebiyle ruhsatı olan her sigorta şirketinin, yasal olarak trafik poliçesi satması mecburi olmasına karşın son dönemde bazı şirketlerin bundan kaçındığını duyuyoruz. Hatta geçmiş yıllarda bu alanda agresif bir halde büyüyen bazı şirketlerin ise büyümede frene basmış olduğu görülüyor.

YETKİSİZ ARACILAR SORUNU

Sektördeki hasar-prim dengesizliğinin ve zararın her geçen gün artmasının en mühim sebeplerinden birisi ise yetkisiz aracılar problemi. Trafik poliçesi; üçüncü kişilere karşı olan sorumluluğun, belirli sınırlar içinde karşılanmasını amaçlayan ve kanunen yapılması mecburi olan bir mesuliyet sigortası. Kısaca sigortalının üçüncü kişilere verdiği zararları karşılıyor. Trafik kazası sonrasında ziyan olan üçüncü şahıslar tarafınca sigorta şirketlerine yöneltilebilecek tazminat talepleri ise, aracın uğramış olduğu maddi zarar, kıymet kaybı ziyanı ve üçüncü kişilerin uğramış olduğu bedeni zararlara ilişkin olabiliyor.

Yetkisiz aracı durumunda olan ve ‘hasar danışmanlık şirketi’ adı altında etkinlik gösteren bazı şirketlerin maddi ve bedeni hasarlı trafik kazalarının arkasından sigorta şirketlerine yoğun olarak hasar başvurusu yaptığını belirten sektör profesyonelleri, “İlgili firmalar, ölümlü, yaralanmalı yada maddi hasarlı trafik kazaları sonrasında alınması olası tazminatlara yönelik hukuka aykırı olarak faaliyette bulunarak hem bu yolla vatandaşlarımızı mağdur ediyor hem de haksız kazanç sağlıyor” şeklinde yakınıyor.

SİSTEM NASIL İŞLİYOR?

Peki, yetkisiz aracılık mekanizması iyi mi işliyor? Hasar danışmanlık şirketleri, hastanelerden çekici sürücüleri ve acil servislere kadar uzanan bir yazışma ağına haiz. Eskiden bu ağı kullanarak kazazedelerin yazışma bilgilerine ulaşan yetkisiz aracılar, “Zararınızı derhal ödemek istiyoruz” ya da “Biz sizin adınıza vakası kovuşturmak istiyoruz” diyerek vekaletname alıp alacağının devrini talep ediyordu. Hasar danışmanlık şirketleri, alacağı devraldıktan sonrasında mağdurlara bir miktar para ödüyor. Kazaya karışan mağdurlar ise bir süre sonrasında zararının almış olduğu miktardan daha çok bulunduğunu anlasa da hak talebinde bulunamıyordu. Bu sorunların yoğunlaşması üstüne 28 Temmuz 2022 tarihinde Sigortacılık Kanunu’nda meydana getirilen bir ek düzenleme ile tazminat alacağının bir tek hak sahibine yada avukatına ödenebileceği, üçüncü kişilere devredilemeyeceği hükme bağlandı. Sadece bu düzenlemeye karşın yetkisiz aracıların faaliyetlerinin engellenemediğinden yakınan sigortacılar, yetkisiz aracıların bu sefer de tazminat başvurularını ve takiplerini avukatlar üstünden hayata geçirmeye başladığını belirtiyor.

Mevcut durumda bu yetkisiz aracılar, Türkiye çapındaki iş takipçilerini kullanarak, kaza sonrası düzenlenen kaza tespit tutanaklarına yada kazaya karışan kişilerin sıhhat evraklarına ulaşarak, kişilere ilişkin bilgilere erişmeye devam ediyor. Kaza mağdurlarına ulaşarak, tazminat taleplerinin kendi anlaşmalı avukatları tarafınca takip edileceği ve bu avukatlara vekalet verilmesi gerektiği yönünde görüşmeler yapıyor. Hatta bu dosya alışverişinin ve data paylaşımının bir ücret tarifesi de oluşmuş. Maddi hasarlı kazalarda evrak başına bin 500 liradan süregelen tarife, hasarın büyüklüğü bakımından 5 bin liraya kadar çıkıyor. Bedeni hasarlarda ise 20 bin liradan başlıyor ve 50 bin liraya kadar ulaşıyor.

HAKSIZ KAZANÇ KAPISI!

Kazaya karışan mağdurlar ise yetkisiz aracıların ısrarlı aramaları sonucunda, tazminatları almak uğruna asla tanışmadıkları ve bir tek aracılar yolu ile bağlantı kurabildikleri avukatlara vekaletname veriyor. İlgili avukatlar ise aldıkları vekaletnameler kapsamında Türkiye’nin 81 ilinde kurulmuş bir emek verme ağından yararlanarak, sigorta şirketleri nezdinde hasar başvuruları yapıyor. Mahkemeler nezdinde dava açıyor yada Sigorta Tahkim Komisyonu nezdinde başvuruda bulunuyor.

TSB bünyesinde etkinlik gösteren Sigorta Tahkim Komisyonu ise firmalar ve sigortalılar arasındaki uyuşmazlıkların çözümü için geliştirilmiş alternatif bir uyuşmazlık makamı. Tahkim Komisyonuna meydana getirilen başvuruların fazlaca mühim bir bölümünü ise Mecburi Mali Mesuliyet Sigortası kapsamında sigorta şirketlerinden talep edilen vasıta hasarı, vasıta kıymet kaybı, sakatlık yada ölümden kaynaklı zararlar oluşturuyor. Sigorta Tahkim Komisyonu geçen yılı 550 bin dosya ile kapattı. Bu rakamın bundan önceki senenin neredeyse iki katı bulunduğunu vurgulayan sektör yetkilileri, şartların aynen devam etmesi halinde trafik sigortasındaki zarar hanesine bu yıl 7-8 milyar liranın daha ekleneceğini öngörüyor.

5 BİN LİRA MAĞDURA, 17 BİN LİRA ARACIYA!

Maher Tüm ortaklık Sigorta Grubu Başkanı Ahmet Yaşar, yetkisiz aracılar sorununa ivedilikle çözüm bulunmasının önemine işaret ederken, “Türkiye genelinde 100 kişiden beşi kaza yapıyor. Trafik sigortalarında hasar frekansı 4,5-5 civarında. Kısaca beş şahıs kaza yapıyor, 95 şahıs beş kişinin ceremesini çekiyor” diyor. Sigortalılardan ara sıra kendilerine gelen şikayetleri örnek vererek, “Tazminat ödemesine ilişkin dosyada 22 bin lira ödendi yazıyor fakat bana 5 bin lira ödendi” dendiğini özetleyen Yaşar, olayın bir başka boyutuna dikkat çekiyor:

“İncelediğimizde, hakikaten biz 22 bin lira ödemişiz fakat bunun 5 bin lirası ana tazminat olarak sigortalıya gitmiş. Geri kalan para; avukat ücretleri, vekalet tutarı, tahkim tutarı, bilirkişi tutarı vb. derken aracılara gitmiş. Bu rakamlar hasar maliyetlerini oldukça artırıyor ve primlerin yükselmesine yol açıyor. Maalesef bu alanda inanılmaz bir sektör oluştu. Aracılar, hasar takip edenleri ve avukatlar, geriye dönük dosyalardan vekalet topluyor ve sigortalıların haberi olmayan davaları açıyor. Trafik kazalarında oluşan bedeni hasarlar için yetkisi olmayan hastaneler rapor veriyor. O raporların mahkemeler tarafınca kabul edilmemesi gerekiyor.”

İSTANBUL’DAKİ KAZANIN RAPORU FARKLI İLDEN ÇIKIYOR!

Yetkisiz aracılar problemininin bir başka boyutu ise hastane raporlarının gerçeği yansıtıp yansıtmadığı mevzusu. Sigorta Tahkim Komisyonu’nda bilirkişilik icra eden hukukçu ve ortopedist Dr. Serdar Şirazi, yasal düzenlemelerde erişkinler ve çocuklar için hangi şartlarda ve nerelerden rapor alınacağı belirtilmesine karşın hasar şirketlerinin yasal boşluklardan yararlanarak durumu istismar ettiğini belirtiyor. Yönetmeliğe gore tedavi olunan hastanenin Sıhhat Kurulu’ndan rapor alınması gerekirken, mütaala yazan bazı kurumlardan alındığını özetleyen Şirazi, olayın işleyişini bir örnekle aktarıyor:

“Trafik kazası sonucu yaralandım, hastaneye gittim. Hastaneden çıkmadan birileri, bir halde benim bilgilerime ulaşarak arıyor: ‘Geçmiş olsun, vekaletinizi bizlere verin. Hiçbir ücret ödemeden sigorta şirketine başvurup tazminatınızı alalım.’ Sonrasında tedavi gördüğüm hastanenin sıhhat kurulunda muayene olup engellilik durumuna ilişkin bir oran çıkartmam lazım. Bazı aracı kuruluşlar benim vekaletimi aldıktan sonrasında tedavi gördüğüm hastaneden evrakları alıp, mütaala yazan kurumlara gönderiyor. Onlar bir rapor yazıyor, ‘Bu kişinin engelliliği yüzde 8’ diye. Kimi zaman de İstanbul’da olan bir kaza için değişik bir şehirdeki kurumdan rapor çıkartarak Tahkim Komisyonu’na, mahkemelere başvuruyorlar. ”

KİŞİSEL VERİ GÜVENLİĞİ İHLAL EDİLİYOR

Trafik sigortasında yetkisiz aracılar problemininin bir başka boyutu ve bir ihtimal daha önemlisi ise veri ihlali. Şirazi, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVK) kapsamında, kazaya karışan mağdurların yazışma yada sıhhat bilgilerinin kişinin izni olmadan ele geçirilmesinin kabahat olarak nitelendirildiğine dikkat çekiyor. Peki, çözüm önerileri neler? Ilk olarak sigortalıların yada kaza sonrası mağdur olan kişilerin güvenmedikleri yada tanımadıkları kişilere vekaletname vermemesi gerekiyor. İzni haricinde kişisel bilgilerine erişilmiş ise Kişisel Verileri Koruma Kurumu’na ve adli makamlara başvurabileceğini belirten sigortacılar, bu probleminin çözümü için gerek TSB gerekse firmalar nezdinde bilinçlendirmeye yönelik seminerler yapıldığını belirtiyor. Bazı sigorta şirketleri de kendi hasar merkezlerini kurarak data güvenliğini sağlamaya çalışırken, bazıları da kendi dağıtım ağlarını kurarak aracısız gelen işlere fazladan komisyon veriyor.

“Hem yurttaş hem firmalar mağdur”

Özgür OBALI / Türkiye Sigorta Birliği (TSB) Genel Sekreteri

Yetkisiz aracılar mevzusunda birliğimize fazlaca sayıda yakınma geliyor. Yetkisiz aracı dediğimiz kişiler, kazadan dolayı mağdur olan kişilerin bilgilerine bir halde erişerek gidip vekalet alıp iş takibine başlıyor. Sonuçta; sigorta şirketinin cebinden çıkan tazminatın bir çok vatandaşın cebine girmiyor, aracılar bu işten kazançlı çıkıyor. Yurttaş da maddi olarak hırpalanıyor. Öteki taraftan; yetkisiz aracılar yüzünden sigorta şirketleri ile yurttaş, birbirine düşman oluyor. Bu yüzden hem firmalar hem vatandaşlar mağdur oluyor.

TSB olarak bu probleminin çözümü için çalışıyoruz. Bilhassa tahkim sürecinde ağırlıklı olarak yekûn tutan tazminat rakamlarını, kanuni temele oturtmaya çalışıyoruz. Bir ekip kaide ve kaideler çerçevesinde olmasını arzu ediyoruz. Baro da bu mevzuyu gündeme getirdi. İstanbul Barosu hususi bir deklarasyon yayınladı. Maalesef avukatların da merdiven altı versiyonları oluşmaya başladı. Baro da avukatların belli bir kanun çerçevesinde çalışmasını istiyor. Zira bu mesele, avukatlık mesleğinin itibarını da zedeliyor.

“Muallak hasarlar da artıyor”

Ahmet YAŞAR / Maher Tüm ortaklık Sigorta Grubu Başkanı

Trafik sigortasında herhangi bir arz sıkıntısı yok. Firmalar kimi zaman bazı kotalar koyuyor, belli bir adede ulaşınca sistemi ağırlaştırabiliyor. Sorun şurada; 17 bin tane acente var, sigorta şirketinin sayısı ise 40. Acenteler hiçbir poliçeyi kaçırmak istemiyor. Geçmişte X şirketinin acentesiydi, o şirket trafik ruhsatını bırakınca, poliçe kesmek için arayışa giriyor. A şirketi de kimi zaman poliçe kesip kimi zaman kesmediği için sorun buradan doğuyor. Sadece kendi şirketlerimiz açısından bu şekilde bir mesele söz mevzusu değil.

Trafik sigortasında aslolan sorun; hasar ödemelerinde 10 yıla yayılan bir kuyruğun olması. Kısaca dava sonuçlanana kadar muallak hasarlar karşılığı olarak kazazedeler için tazminat karşılığı ayırmamız gerekiyor. Tüm bedeni hasarlardaki en büyük hasar hesaplama paritesi ise asgari ücret. Bu da kazanın olduğu yıldaki asgari tutara gore değil, paranın ödendiği yıldaki asgari tutara gore hesaplanıyor.

Ben üç yıl ilkin trafik poliçesini satmışım, şu andaki asgari tutarı nereden bilecektim? Dolayısıyla tüm sektörlerden değişik olarak sattığım ürünün de maliyeti artıyor. Stabil olmayan ortamlarda sigorta şirketinin 10 senelik tahminlemeyi yapması fazlaca zor.

“Tazminatın çoğunu aracılar alıyor”

Dr. Serdar ŞİRAZİ / Hukukçu, Ortopopedi-Travmatoloji Uzmanı, Sigorta Tahkim Komisyonu Bilirkişisi

Trafik sigortasında ciddi sorun var. Firmalar bu işten o denli fazlaca zarar görüyor ki artık hiçbir şirket, trafik sigortasına yaklaşmak istemiyor. Oysa mevzuyla ilgili yasal düzenlemelerde hepsi açıkça belirtilmiş. Normalde sürecin şöyleki işlemesi gerekiyor: Kaza geçirdim, tedavi oldum. Ya kendim sigorta şirketine müracaat yaparım yada avukata vekalet vererek tazminat talebinde bulunurum.

Aracı kuruluşların bu işi yapmaması lazım. Bireysel olarak ya kendim başvuracağım yada avukata vekalet vereceğim, süreç bu şekilde ilerleyecek. Eskiden aracı kuruluşların kazadan dolayı mağdur olanlardan vekaletname alma yetkisi vardı fakat birkaç yıl ilkin kısıtlandı. Şimdi aracı kuruluşlar kendine vekalet almıyor bir avukat üstünden bunu yapıyor. Bunun bedeli topluma yansıyor. Poliçe tutarları fazlaca artıyor. Üç yıl ilkin trafik sigortasına ödediğiniz karşılık ile şimdikini karşılaştırın, primler minimum üç-dört kat arttı. Mağdura yansıyor mu derseniz aracı kuruluşlar, tazminatın büyük kısmını alıyor.

Sigortalılar ne yapmalı?

• • Yasal düzenleme fazlaca net. Buna gore, trafik kazası sonucu oluşan hasarlar sadece mağdurun kendisi yada onun vekil belirleme etmiş olduğu avukat tarafınca alınabiliyor.

• • Direkt acenteleriniz üstünden yada ona da gerek kalmadan sigorta şirketinizin davet merkezi üstünden yada Türkiye Sigorta Birliği’ni arayarak hakkınızı direkt arayın.

• • Böylece bizzat başvurarak en süratli ve doğru şekilde hasarlarınızı tazmin edebilirsiniz.