Bursa’nın tarih kokan kasabalarından kabul edilen Tirilye, Mudanya ilçesi sınırlarında yer ediniyor. İlçeye 11 kilometre uzaklıktaki bu hisli sahil nahiyesinin bir tarafınca Marmara Denizi bir tarafında zeytin ağaçları bulunuyor. Zamanı milattan ilkin 5. yüzyıla kadar uzanır. Yunanlar içinde Brylleion olarak malum Tirilye, Antik Çağ’da kurulan oldukça sayıdaki entegre limanlardan biriydi. Zeytinleriyle meşhur kasabanın eski Yunan sakinleri ipek ticaretinde yer almıştır. 1923 senesinde Yunanlarla Türkler arasındaki nüfus mübadelesinde kasaba sakinleri evlerinden ayrılıp Yunanistan’a yerleşmiştir. Rum Ortodoksları için mühim bir dini merkez olmasının yanı sıra Osmanlı ve Bizans mimarisinin büyüleyici eserlerine haizdir. 2.500 sözü geçen bu şirin kasaba pastoral yedi gün sonu tatili geçirmek isteyenlerin uğrak noktasıdır. Burası hem de değişik kültürlerin ayak izlerini keşfetmek için muhteşem bir kaçış noktasıdır. İstanbul’dan kolaylıkla ulaşılabilen Tirilye’de tarihî hamamlardan kiliselere gezip görmeye kıymet pek oldukça destinasyon da bulunuyor.
Oldukça meşhur olan Tirilye’deki evler çoğu zaman ahşap ve kerpiçten yapılmış çoğunlukta üç kattan oluşan yapılar olarak karşımıza çıkıyor. Evler Bizans ve Yunan mimarisini yansıtır. Evlerin giriş katı ocak taşı ve zeytin deposu olarak kullanılır ve aileler bir çok vakit yaz aylarını burada geçirir. İkinci katları asma kattır ve tavanları çoğu zaman açıktır. Üçüncü katta ise yüksek tavanlı yatak odaları ve oturma alanları yer ediniyor.
Türkiye’nin en leziz zeytinlerini ürettiğini düşünen halkın ufak bir kısmı tarımla uğraşmaktadır. Tirilye göz kamaştırıcı çehresinin yanında kendine ilişkin bir mutfak oluşturmayı da başarabilmiş bir kasabadır. Paskalya çöreği, Tirilye kebabı ve zeytinyağlı yemekler oldukça meşhurdur. Sahilinde keyifli yürüyüşler yaptıktan sonrasında restoranlardan birinde Marmara’nın görkemli manzarasını karşınıza alarak leziz Tirilye balıklarını da yiyebilirsiniz.
Tirilye Nerede?
Marmara Denizi’nin cenup sahilinde bulunan Tirilye, Bursa’nın Mudanya ilçesine bağlı bir beldedir. Son aşama gezinsel bir kasaba olan Tirilye Mudanya merkezine yalnızca 11 kilometre uzaklıktadır.
Tirilye Zamanı
Tirilye antik çağlardan beri çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. İsminin kökeni hakkında çeşitli efsaneler mevcuttur. Birincisi, bölgenin kırmızı kefal ile meşhur olması sebebiyle Bizans imparatorlarının masalarını süsleyen Yunanca kırmızı kefal anlamına gelen trigleia’dan gelir. Bir öteki efsaneleşmiş ise Cenevizlilere dayanıyor. Söylentiye nazaran, köyün üç sakini korsan yağmalamalarından rahatsız olur ve güçlerini birleştirip beraber yaşamaya karar verirler. Tirilye isminin bu üç köylüden türediği düşünülüyor. Osmanlılar 14. yüzyılda Tirilye’yi elde ettikten sonrasında Rum nüfusunun buradaki varlığına dokunmamıştır. Anadolu’dan bazı Türkler buraya yerleştirildiyse de Rum nüfusu çoğunluğunu korumuştur. 1919 – 1922 yıllarında nüfus mübadelesiyle Rum nüfusu Yunanistan’a gönderilmiştir. Buradaki varlıklı bir iş adamının gemisiyle Yunanistan’a giden Rumların yerine Selanik’ten gelen Türkler yerleşmiştir.
Tirilye Gezilecek Bölgeler
Osmanlı’dan ve Bizans’tan derin izler taşıyan Tirilye’de gezilip görülecek oldukça sayıda yer var. Yüzlerce senelik kiliseler, camiler ve Tirilye’nin kendine özgü evleri ne olursa olsun görülmesi ihtiyaç duyulan yerlerin başlangıcında geliyor. Kordon olarak adlandırılan görkemli bir sahile haiz kasabada deniz manzarasının tadını da çıkarabilirsiniz. Bunlara ek olarak, Çamlı Kahve’de gün batımı eşliğinde kahve içmeden dönmemenizi tavsiye ederiz.
Taş Mektep
1980’lere kadar ilköğretim olarak kullanılan Taş Mektep, 1909 senesinde Neo-Klasik tarzda inşa edilmiştir. Eski Kıbrıs Cumhuriyeti Başkanı Makarios burada eğitim almıştır. Okul 1924 senesinde Kazım Karabekir tarafınca şehit çocuklarını okutmak için Dar’ul Eytam Okulu’na dönüştürülmüştür. Günümüzde ise hiçbir restorasyon çalışmasının yapılmadığı Taş Mektep, harabe olarak yatmaktadır.
Dündar Evi
Geçmişte Rum kilisesi olan Dündar Evi, Yunanların bölgeyi terk etmesinin peşinden hususi mülk olarak kullanılmaya başlanmıştır. 19. yüzyıla kadar uzanan ana girişinde ziyaretçileri kemerli bir taş kapı ağırlamaktadır. Otantik Bizans mimarisini yansıtan duvarlara haizdir. Taş üstüne oyulmuş gravürler ve Bizans motifleri dikkat çekmektedir. Bu eski kilisede günümüzde üç aile oturmaktadır.
Kemerli Kilise
Tirilye’nin en gezinsel binalarından kabul edilen Kemerli Kilise, duvarları boyanmış tarihteki ilk kilise olarak bilinir. Kilisenin yapım zamanı tam olarak bilinmese de 13. yüzyıl sonlarında yapıldığı kabul edilir. Bazı el yazmalarına nazaran kilisenin Meryem’e adandığı söylenir. Kilisenin bahçesi incir ve erik ağaçları ile doludur. Günümüzde yıkık bir durumda bulunan Kemerli Kilise, Fener Rum Patrikhanesi tarafınca satın alınmıştır. Restorasyon emek harcamaları yapıldıktan sonrasında yine ibadete açılacağı açıklanmıştır.
