PARA EDİTÖR/ OĞUZ DEMİR Fahiş, Arapça kökenli bir sözcük. Adil olmayan, ölçüsüz anlamına geliyor. Biz abartılı satış fiyatı olarak kullanıyoruz. Ve yönetimsel kabahat olarak hukuk sistemimizde içeriyor. Peki fiyat neye bakılırsa fahiş, kime bakılırsa değil?
Bu tarif Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu Yönetmeliği’nde ikinci maddenin C bendinde net olarak yazılmış. Sadece gene de bir oran verilmediği için fahiş zam mevzusu birazcık flu kalmış benzer biçimde görünüyor.
Biz bu köşeden Bakanlığa yazmış bulunalım. Bakalım bürokrasisi bu durumu iyi mi değerlendirecek?
Kısaca aşağıda yazacağımız üründeki fiyat artışı düzgüsel mi, fahiş mi?
Gelecek cevaba bakılırsa ikimiz de bilgilenmiş olacağız.
250 mililitrelik ürünümüzün yılbaşından derhal sonrasında 2 Ocak 2023 tarihindeki zincir market etiket fiyatı 12 lira. Bu sayı market kayıtlarından kolayca temin edilebilir. Bugün aynı ürünün gene aynı marketteki fiyatı 25 lira. Fiyat artış oranı yüzde 100’ün üstünde.
Ürün bir meyveli gazoz çeşidi olan Schweppes Mandarin. Halk arasındaki malum söylenen adıyla Şiveps mandalina.
Evet ikimiz de biliyoruz; piyasada fiyat, arz ve öğrenci bakılırsa belirlenir. Evet yazları gazoz ve türevlerinin satışları artar. Fakat bu talep artışı yüzde 100’ün üstünde bir fiyat artışını kaldıracak kadar mı? Sual-n da tam burada başlıyor. Üretici şirket Coca Cola Türkiye, ne oldu da bu ürüne bir misli fiyat artışı yapmış oldu?
Ürünün girdileri belli. Su, şeker yada fruktoz-glukoz şurubu, karbon dioksit, aroma verici, asit düzenleyici (sitrik asit) koruyucu (potasyum sorbat, sodyum benzoat) renklendirici (beta-karoten), tatlandırıcı ve mandalina suyu konsantresi. Üstünde doğrusu içindekiler kısmında yazanlar bunlar. Bir de işçilik, elektrik ve durağan(durgun) giderler var. Bir üretici firmaya, son altı ayda bu ürünlere doğrusu girdiye gelen zam ne kadar diye sorduk. Aldığımız yanıt averaj yüzde 10 civarı oldu. Söz mevzusu 250 mililitrelik tek bir meyveli gazoz şişesindeki ürünün maliyetine orantıladığımızda neredeyse kuruşlarla ifade edilebilecek bir fiyat artışından söz ediyoruz.
Hesabı birazcık daha açalım; 250 mililitre cam şişe Schwepps Türkiye’de üretildiği üstünden gidelim. Bu sebeple ithalatta vergi ekleniyor.
Hammadde, ambalaj, işçilik, enerji ve lojistik maliyeti tamamı maksimum 3-3.5 lira arası çıkar. Pazarlama satış maliyeti için yüzde 10 eklersek sayı gene maksimumda 3,85 hadi ikimiz de birazcık daha ekleyelim 4 lira olur. Market, rafa çıkarırken içecekte averaj yüzde 40 karlılıkla çalışıyor. Bir şişe Schwepps market teslimi fiyatı 4 liraya yüzde 40 market karını da eklersek etiket rakamı 5.5 lira olur. Sözünü ettiğimiz 25 liralık rakamdan bu rakamı çıkarırsak aradaki fark tamamen Coco Cola Türkiye’nin karlılığı olur.
1783’te İsviçre’nin Cenevre şehrinde kurulmuş olan Schweppes’in ürünleri, 1980 yılından bu yana Türkiye’de satılıyor. Coca Cola bu şirketi satın aldıktan sonrasında da Türkiye üreticisi onlar. Bununla beraber dünyanın ilk soda üreticisi olan Schweppes’in mandalinasının raf hikayesi bu şekilde… Şimdi karar, Bakanlık bürokratlarının. Bu fiyat fahiş mi değil mi, onlardan gelecek cevaba bakılırsa ikimiz de öğrenmiş olacağız?
