TEFAS fonları BES’e rakip olabilir mi?

ZEYNEP CANDAN AKTAŞ/ TEFAS fonlarında son dönemde meydana getirilen ve altı ayda bir uzatılan stopaj düzenlemeleri, bu platformda işlem gören fonları oldukça cazip hale getirdi. Likidite desen var, fon çeşitliliği desen var, stopaj desen ‘0’olarak uygulanan fonların sayısı arttı. İstediğin vakit al, istediğin vakit sat. Bu yüzden son dönemde TEFAS fonlarının karşısında BES fonlarının tek pozitif yanları, devlet katkısı olmaya başladı. Fakat burada da şöyleki bir durum ortaya çıkıyor: Devlet katkısı fonlarının getirileri oldukça düşük ve enflasyona karşı kartopu şeklinde eriyor. BES’te bilhassa geçen yıl hisse senedi fonlarından güzel getiriler elde edenlerin stopajını, devlet katkısı fonları karşılamıyor. Bu da katılımcılarda BES’e girmek yerine TEFAS fonlarına yatırım yapsam mı, düşüncesini ortaya çıkarıyor.

BES’TE STOPAJ

Bireysel emeklilik sisteminde yatırım meydana getirilen fon türünden bağımsız olarak, alım-satımda değil, sistemden ayrılma aşamasında, stopaj kesintisi yapılıyor. Kesinti oranı sistemde kalınan süreye bağlı olarak değişiyor. Sistemde 10 yıl ve 56 yaşını tamamlayanlara, getiriler üstünden yüzde 5 stopaj kesintisi uygulanıyor. Fakat emeklilik hakkı kazanmadan sistemden ayrılan katılımcılar 10 yılı tamamlamamışlar ise yüzde 15, 10 yılı tamamlamış sadece hemen hemen 56 yaşını bitirmemişlerse yüzde 10 stopaja doğal olarak tutuluyor.

HİSSE SENEDİ RALLİSİ

Bilhassa geçen yıl hisse senedi piyasasında yaşanmış olan ralli, BES hisse fonların ve agresif değişken fonların getirilerini artırdı. Sadece bu artışlar bir şeyi de gözler önüne serdi: BES hisse senedi fonlarından elde edilmiş kuvvetli getiriler, fonlardan yapılacak en düşük stopaj (yüzde 5) kesinti tutarının bile yükselmesine ve hatta devlet katkısındaki birikimden daha çok stopaja niçin oldu. Geçen yıl devlet katkısı getirilerinin de oldukça zayıf kalması aniden devlet katkısının sorgulanmasına niçin oldu.

TEFAS’LA REKABET

TEFAS’ta kovid öncesinde stopaj kesintisi uygulanmayan fonlar; hisse senedi yoğun fonlar, endeks fonlar ve hisse senedi fonlarıydı. Sadece son üç yılda stopaja doğal olarak olmayan fon çeşitliliği arttı. Altın fonlarından sonrasında borçlanma araçları fonları ve para piyasası fonları, stopaj kesintisi yapılmayan fonlar kervanına katıldı. Dolayısıyla TEFAS ve BES’te bilhassa hisse fonlar, endeks fonlar, kıymetli maden fonları, borçlanma araçları fonları ve para piyasası fonları birbirine rakip hale geldi. Evet, BES’teki fon yatırımlarına yüzde 30 devlet katkısı var, bu doğru. Fakat yüksek enflasyon ortamında TEFAS’ın sağlamış olduğu likidite ve stopaj pozitif yanları sebebiyle BES’teki devlet katkısı gözden çıkarılabilir hale geldi.

TEFAS’LA DESTEKLENEN PORTFÖY

Peki, BES’te stopajdan kaçınmak isteyenler; TEFAS’la desteklenen bir BES portföyü oluşturabilir mi? Bu portföyü oluştururken nelere dikkat etmeli?

Ana amaç stopajdan kaçınmak ise, TEFAS’ta ‘0’ stopaj uygulanan hisse senedi, endeks, hisse senedi borsa yatırım fonu, altın fonu ve para piyasası fonlarına TEFAS platformundan yatırım yapılabilir. TEFAS’ta yüzde 10 stopaj uygulanan dış borçlanma araçları fonları, yabancı fonlar ve değişken fonlara yatırım ise BES’e kaydırılarak, emeklilik hakkı kullanıldığında, daha düşük stopaj (yüzde 5) ödenebilir. Bu yöntem hem stopajı düşürme olanağı sağlayabilir hem de TEFAS’ta olmayan devlet katkısı alınabilir.

BES İÇİN RİSKLER

Eğer TEFAS tarafındaki stopaj düzenlemeleri eski haline getirilmez ise stopajdan kaçınmak isteyen yatırımlar sebebiyle BES, giderek döviz eşeysel yatırımların ağırlıklı olduğu bir yapıya dönüşebilir. Mevcut durumda BES’te esasen altın yatırımları yüzde 25-30 aralığında değişiyor. Bilinmiş olduğu şeklinde altın yatırımlarının bir bacağı döviz olarak değerlenen ‘ons’tan oluşuyor. Bunun yanına bir de stopajdan kaçınmak isteyenlerin talep edeceği eurobond’lara yatırım meydana getiren dış borçlanma araçları fonları ve ‘yabancı’ piyasalara yatırım meydana getiren fonlar eklenirse, sistemde döviz eşeysel yatırımlar ağırlık kazanabilir. Bir öteki risk ise, sistemin büyümesinde. Son dönemde meydana getirilen düzenlemelerle süratli bir gelişme ivmesi yakalayan BES, TEFAS’la girmiş olduğu stopaj harbinde hız kaybedebilir.

ÇÖZÜM NE OLABİLİR?

-TEFAS fonlarının stopaj düzenlemeleri BES fonları da gözetilerek yapılabilir. Bundan dolayı TEFAS fonlarının likiditesi ve stopaj pozitif yanları BES’e karşı mühim bir üstünlük sağlıyor. Bilhassa hisse senedi fonları mevzusunda. Buradaki pozitif yanları düşük getirili devlet katkısı fonlarıyla aşmak oldukça güç.

-BES’te de TEFAS’taki şeklinde fon çeşidine gore stopaj uygulamasına geçilebilir. BES’te bilhassa hisse senedi fonlarında stopajın aşağı çekilmesi yada sıfırlanması BES havuzundaki hisse senedi yatırımlarının artışına katkı elde edecektir.

-Öteki taraftan devlet katkısı fonlarını da tekrardan tasarlamak ve en azından dört değişik risk kategorisine bölerek, katılımcılara bunlardan seçim yapma fırsatı tanımak, devlet katkısı fonlarının getirilerini artıracaktır. Böylece değişik risk algısına haiz katılımcılar değişik risk grubundaki devlet katkısı fonlarından seçim yapabildikleri şeklinde, artan getiriler negatif algıyı kıracaktır.

-Bir öteki çözüm de BES’te emeklilik hakkını kazananlar için stopaj oranları birazcık daha aşağı çekilebilir ya da sıfırlanabilir.