Dijital para birimlerinin popülaritesi artmaya devam ederken bu mevzu, merkez bankalarının da dikkatini çekmeye başladı. Türkiye’nin blok zincirine adaptasyonu için rehber işlevi görecek, “KPMG Perspektifinden Web3” raporunda blok zincirinin en trend başlıklarından olan Stablecoin’ler ve CBDC’ler hakkında da referans durumunda mühim bilgilere yer veriliyor.
Blok zinciri teknolojisiyle beraber dijital ve kripto para birimlerinin ortaya çıkışı, son yıllarda giderek daha çok finansal kurum ve risk sermayedarının bu yeni alana ilgi duymasıyla finansal manzarada bir değişiklik yarattı. Dijital para birimlerinin popülaritesi artmaya devam ederken bu mevzu, merkez bankalarının da dikkatini çekmeye başladı ve bu alanda birçok ülkenin emek harcamaları giderek daha etken hale geldi ve CBDC’ler (merkez bankası dijital para birimleri) de ön plana çıkmaya başladı. KPMG Türkiye’nin blok zinciri teknolojisinin faydalarının, kullanım alanlarının, avantajlarının, dezavantajlarının anlaşılması ve sektörlere olan katkısının gelişmesi amacıyla hazırladığı “KPMG Perspektifinden Web3” başlıklı araştırma raporunda blok zincirinin en trend başlıklarından olan Stablecoin’ler ve CBDC’ler hakkında da mühim bilgilere yer veriliyor.
“CBDC’ler ve Stablecoin’ler en ümit verici yeni dijital para birimleri içinde”
Mevzuyla ilgili değerlendirmede bulunan KP Law* Kurucu Ortağı Av. Onur Minik, “Günümüzde blok zinciri ve suni zekâ şeklinde yeni teknolojilerin yükselişi ve paylaşım ekonomisi şeklinde yeni ekonomik sistemlerin ortaya çıkmasıyla beraber, finans ve ticaretin geleceği, yenilikçi yeni para biçimleriyle şekillenecektir. Paranın evrimi karmaşık ve oldukca yönlüdür, sadece hem de insanlığın ilerlemesini izleyeceği yolu göstermeye ve gelecek yüzyıllar süresince tarihin akışını şekillendirmeye devam etmeyi vaat eden bir süreçtir. CBDC’ler ve Stablecoin’ler, kıymet alışverişi yapma ve serveti ölçme şeklimizi değiştirebilecek en ümit verici yeni dijital para birimi biçimleri arasındadır. Daha süratli, daha ucuz ve daha verimli ödeme sistemleri sunma potansiyelleriyle CBDC’ler ve Stablecoin’ler ile yenilikçi para biçimlerinin olanakları keşfedilirken siyaset yapıcılar, finans kurumları ve benzer şekilde kamuoyu tarafınca şimdiden mühim bir ilgi olduğu açıktır. Dijital para birimi gelişmeye devam ettikçe, bu değişik para birimi türlerinin gelecek yıllarda iyi mi etkileşime gireceği ve bir arada iyi mi var olacağı netleşecektir. CBDC’ler ve Stablecoin’lerin finans ve ticaretin geleceğini şekillendirmede, insanlığın ilerlemesini yönlendirmede ve gelecek yüzyıllar için tarihin akışını şekillendirmede mühim bir rol oynaması muhtemeldir. CBDC’ler ve Stablecoin’lerin yakın gelecekte Türkiye’de daha çok ilgi görmesi öngörülmektedir.” dedi.
Mevzuyu “Paraların Sınıflandırılması ve Kıyaslanması”, “Globalde Kullanım Alanları”, “Türkiye’de Kullanım Alanları, “Finansal ve Muhasebesel Perspektif”, “Hukuki Perspektif” ve “Vergisel Perspektif” temel başlıkları altında irdeleyen raporda Stablecoin’ler ve CBDC’ler hakkında şu bilgilere yer veriliyor:
Stablecoin: Başka varlıklara sabitlenmiş kripto para birimleri
Stablecoin’ler, çoğu zaman ABD doları, altın yada öteki emtialar şeklinde başka bir varlığa sabitlenmiş, durağan(durgun) bir değere haiz olacak şekilde tasarlanmış ve belirli özelliklerine ve kullanım durumlarına bağlı olarak hem kripto varlık hem de kripto para birimi olarak kabul ediliyor. Genel olarak Stablecoin’ler, öteki bazı varlıklara yada varlık sepetine nazaran durağan(durgun) bir kıymeti korumak için tasarlanmış dijital varlıklar. Stablecoin’ler fiyat istikrarı sunmayı hedefliyor ve buna ek olarak geleneksel bankacılık sistemlerinin verimsizliklerini atlayarak daha süratli ve daha uygun maliyetli sınır ötesi ödemeler sağlamayı amaçlıyor.
Teknik açıdan bakıldığında ise Stablecoin’ler tipik olarak kripto para birimleri oluşturmak için de kullanılan blok zinciri teknolojisi kullanılarak oluşturuluyor. Bununla beraber, Bitcoin yada Ethereum şeklinde kripto para birimlerinin aksine Stablecoin’ler daha azca değişken olacak ve daha istikrarlı bir değere haiz olacak şekilde tasarlanmıştır. Bu bakımdan Stablecoin’ler, geleneksel itibari para birimlerinin istikrarı ile beraber blok zinciri teknolojisinin güvenliği, şeffaflığı ve verimliliğini sağlamayı amaçlıyor. Bundan dolayı, Stablecoin’ler, kripto para birimlerine benzer temel teknolojiyi kullandıkları için bir tür kripto varlık olarak kabul ediliyor. Bununla birlikte dijital işlemler için kullanıldıkları ve kripto para borsalarında alınıp satılabildikleri için bir tür kripto para birimi olarak da kabul ediliyorlar. İtibari para teminatlı (fiat-collateralized) Stablecoin, kripto para teminatlı Stablecoin, emtia teminatlı Stablecoin ve algoritmik Stablecoin dâhil olmak suretiyle piyasada çeşitli stablecoin türleri bulunuyor:
- İtibari para teminatlı Stablecoin’ler, ABD doları yada euro şeklinde itibari para birimi rezervleriyle destekleniyor ve en yaygın Stablecoin türü olarak biliniyor.
- Kripto para birimiyle teminatlandırılmış Stablecoin’ler, öteki kripto para birimleri tarafınca destekleniyor ve fiyat oynaklığı riskini azaltmak için çoğu zaman aşırı teminatlandırılıyor.
- Emtia teminatlı Stablecoin’ler, altın yada gümüş şeklinde emtialar ile destekleniyor.
- Algoritmik Stablecoin’ler ise durağan(durgun) bir kıymeti korumak için Stablecoin arzını otomatikman ayarlamak için akıllı sözleşmeler ve algoritmalar kullanıyor.
CBDC’ler: Merkez bankası dijital para birimleri
Merkez bankası dijital para birimi (CBDC), bir merkez bankası tarafınca çıkarılan ve desteklenen bir dijital para birimi biçimi. Merkezi olmayan ve herhangi bir hükümet tarafınca desteklenmeyen Bitcoin yada Ethereum şeklinde geleneksel dijital para birimlerinin aksine bir CBDC, ABD doları yada euro şeklinde bir itibari para biriminin dijital bir temsili olup bir merkez bankası tarafınca veriliyor ve denetim ediliyor. Rapora nazaran CBDC’ler, daha süratli işlem süreleri, azaltılmış işlem maliyetleri ve artan finansal katılım dâhil olmak suretiyle geleneksel ödeme sistemlerine nazaran çeşitli avantajlar sunma potansiyeline haiz. Ek olarak hükümetlere para arzı üstünde daha çok denetim sağlayabiliyor ve mali işlemlerin daha verimli ve saydam bir halde düzenlenmesini sağlayabiliyor. Bununla beraber, raporda CBDC’lerde finansal istikrara yönelik potansiyel tehditler ve mahremiyet endişeleri de dâhil olmak suretiyle çeşitli zorluklar da dikkat çekiliyor. Ek olarak, CBDC’lerin uygulanması, yasal ve düzenleyici çerçevelerin yanı sıra sağlam dijital altyapı ve güvenlik önlemlerinin geliştirilmesini de gerektiriyor.
Raporda geliştirilen iki tür CBDC hakkında da şu bilgilere yer veriliyor:
- Bireylerin ve işletmelerin geçirme ile ödeme işlemlerinde kullanacağı “Perakende CBDC“: Bu tür CBDC’ler, genel halka sunulan CBDC’ler. Bu model çerçevesinde tüketiciler elektronik cüzdanlarında dijital para birimine haiz olabiliyor ve ödemelerini bu şekilde yapabiliyor. Geliştirilen perakende CBDC’ler, her insanın kullanabileceği bir dijital bankacılık seçeneği olarak hizmet ediyor ve ABD başta olmak suretiyle birçok ülke perakende dijital para birimi modelini benimsiyor. Dijital para birimini ilk olarak piyasaya devam eden Bahamalar da perakende modelini izliyor.
- Merkez Bankası ile bankalararası işlemlerde kullanılacak olan “Toptan CBDC”: Bu CBDC türü, bankalar ve öteki finans kuruluşlar tarafınca kullanılması amacıyla geliştiriliyor. Fonların geçirme edilmesi, işlemlerin daha süratli tamamlanması şeklinde amaçlarla Toptan CBDC’ler kullanılabilecek. CBDC’lerin bu yöndeki kullanımı ile yurt içi ve yurt dışı ödemelerde de verimliliğin artacağı ve işlemleri kaydetmek için kullanılan dijital defter vasıtasıyla bankalar üstünden meydana getirilen sahtekarlıkların önlenmesine destek olacağı düşünülüyor. Singapur, Malezya ve Suudi Arabistan hâlihazırda toptan CBDC’lerin gelişimine odaklanan ülkeler içinde bulunuyor.
