Şirketlerin yeni pusulası: ESG

PARA ARAŞTIRMA/ AYFER ARSLAN Kurumsal toplumsal mesuliyet, günümüz iş dünyasında hem kamu hem {özel sektör} kuruluşları açısından en mühim konulardan biri. Eskiden yalnız etkinlik gösterdikleri sektörlerde para kazanmaya ve karlılığa odaklanan firmalar, artık kurumsal sorumluluklarının da bilincinde. Bundan dolayı kurumları kıymetli kılan unsur, yalnız ürettikleri mal yada sundukları hizmetin kalitesi değil, topluma karşı sorumluluklarını ve görevlerini ne aşama yerine getirdikleri de bir o denli mühim.

Toplumsal mesuliyet, şirketlerin sürdürülebilir büyümesi açısından da eleştiri bir mevzu. Topluma karşı sorumluluklarını yerine getiren firmalar, giderek yoğunlaşan rekabet ortamında ayakta kalmayı başarıyor. İstikrarlı ve sürdürülebilir bir halde büyümek isteyen şirketlerin, iklim krizi şeklinde çevresel etkilere, çeşitlilik ve kapsayıcılık şeklinde toplumsal faktörlere, etik ve şeffaflık şeklinde yönetişim mevzularına öncelik vermesi gerekiyor. Bundan dolayı son yıllarda iş dünyasının yanı sıra cemiyet genelinde de toplumsal mesuliyet bilinci ve duyarlılığının arttığını gözlemliyoruz. Bilhassa iklim krizi ve pandemi ile beraber tüketici davranışları tekrardan şekillenirken insan sermayesi de giderek ehemmiyet kazanmıştır. İklim krizinin ve çevresel felaketlerin Covid-19’a benzer salgınları tetikleyeceğine ilişkin endişeler, toplumun geniş kesimlerinde sürdürülebilirlik mevzusundaki tercihleri ön plana çıkardı.

TOPLUMSAL FAYDAYA DİKKAT!

Çevre, sıhhat ve toplumsal alanlarda gözlenen toplumsal bilinçlenmeyle beraber tüketiciler, ürün ve hizmet alırken, fiyat ve kalitenin yanı sıra toplumsal faydayı da dikkate alıyor. Üretirken çevreyi kirletmeyen, tabiat dostu hizmet ve üretim modellerini benimseyen markalar tercih ediliyor. Gençler de iş hayatına atılırken, yüksek kariyer fırsatlarının yanı sıra çevreye duyarlı, toplumsal cinsiyet eşitliğini gözeten, eğitim ve sanata ehemmiyet veren kurumlarda çalışmak istiyor.

İşte, cemiyet genelindeki bu değişimle beraber faaliyetlerinde sürdürülebilirliği tüm boyutlarıyla ele alan firmalar artık rekabette bir adım öne geçiyor. Üstelik bu mevzuda verilen internasyonal taahhütleri de hatırlarsak, mevzunun önemi iyice ortaya çıkıyor. Türkiye’nin de üyesi olduğu Birleşmiş Milletler tarafınca açıklanan 2015 senesinde duyuru edilen Küresel Kalkınma Amaçları’nın yanı sıra Avrupa Birliği (AB) Yeşil Mutabakat, AB Taksonomisi ve Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması’nın etkisiyle gelecek dönemde sürdürülebilir odaklı yatırımlar giderek artacak.

Zira AB Komisyonu’nun Yeşil Mutabakat (Europen Green Deal) sonucuna bakılırsa, karbon salınımı 2030 yılına kadar yüzde 50, 2050’ye kadar sıfıra indirilecek. Üretim süreçlerinde çevresel tesirleri göz ardı eden, yenilebilir enerji kaynaklarını kullanmayan ve karbon ayak izini azaltmayan sanayicilerin ayakta kalma şansı zor. Bundan dolayı ‘Yeşil Mutabakat’a uymayan şirketlerin ürünlerine AB kapısı ya tamamen kapanacak yada ‘Sınırda karbon düzenlemesi’ (SKD) adı altında yüksek oranlarda vergiler uygulanacak. Dolayısıyla çevre, sıhhat, eğitim, kültür ve sanat şeklinde alanlarda yoğunlaşan kurumsal toplumsal mesuliyet (KSS) bilinci, artık internasyonal sürdürülebilirlik kriterleri ile şirketlerin iş süreçlerine de entegre olarak KSS projesinin ötesine geçti.

SORUMLU VE ETİK YAKLAŞIM

Peki, bir firmanın ne kadar sürdürülebilir, görevli ve etik çalıştığını idrak etmek mümkün mü? Bu mevzuda ESG olarak adlandırılan internasyonal kabul görmüş sürdürülebilirlik kriterleri mevcut. Türkçeye ÇSY (Çevresel, Toplumsal, Yönetişim) olarak çevrilen ESG, İngilizce “Environmental, Social, Governance” kelimelerinin kısaltılmasından oluşuyor. Bu kriterler; şirketlerin sürdürülebilirlik mevzusundaki samimiyetini ortaya koyması açısından oldukça mühim. Bundan dolayı ESG; karbon ayak izi ve sürdürülebilirlik taahhüdünden iş yeri kültürüne, çeşitlilik ve kapsayıcılık taahhüdünden kurumsal riskler ve uygulamalara kadar şirketlerin, kurumsal hedeflerine ilişkin stratejik bir çerçeve çiziyor.

ESG derecelendirmesi ise bu mevzuda uzmanlaşmış kuruluşların yanı sıra endeks sağlayıcı kuruluşlarca ve kredi derecelendirme şirketlerince yapılıyor. ESG raporlaması kurumlar yada firmaların çevre ve toplumsal alandaki uygulamalarını, yönetim anlayışlarını ve performanslarını özetliyor. Kurumsallaşma kültürüne haiz firmalar, çevresel, toplumsal ve yönetişim (ÇYS) alanındaki faaliyetlerini, bağımsız kuruluşlar vasıtasıyla ölçümleyerek ESG performanslarını kamuoyuna raporluyor. Öteki taraftan; performansı düşük olanlar ise ulusal ve internasyonal rekabete uyum sağlayabilmek için sürdürülebilir odaklı yatırımlarını hızlandırıyor.

YATIRIMCILARIN RADARINDA

ESG kriterlerinin iş süreçlerine dahil edilmesinin, işletmelere sağlamış olduğu rekabet pozitif yanlarının yanı sıra kuşkusuz; başka yararları da söz mevzusu. Ilk olarak üretim ve yatırımlarında, çevresel, toplumsal ve yönetişimsel kriterleri gözeten işletmelerin operasyonları daha sürdürülebilir hale geliyor. Finansal performansları iyileşiyor. Yatırımcı çekme potansiyeli ve alan kişi sadakatleri artıyor. Kurumsal itibarları ve prestijleri yükselirken, şirketlerin kurumsallaşma kültürüne de katkı sağlıyor. En önemlisi ise yatırımları için gereksinim duydukları finansmana daha uygun maliyetler ile erişme fırsatını yakalıyor. Bundan dolayı artık yatırımcılar, ana para piyasaları ve finans kuruluşları yatırım yada kredi süreçlerinde şirketlerin ESG performansına bakılırsa kararlarını netleştiriyor.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun 26 Mayıs 2021 tarihindeki “Sürdürülebilir Finans” başlıklı raporuna bakılırsa, ESG derecelendirmeleri yatırım stratejilerinde giderek daha çok dikkate alınıyor. Merkez bankaları, varlık yöneticileri ve kurumsal yatırımcılar yatırım kararlarını verirken, bu kriterleri referans alıyor. Gene BDDK’nın aynı raporuna bakılırsa, ESG kriterlerini gözeten yatırım fonlarının büyüklüğü 2015 yılından bu yana küresel olarak üç katına çıktı. Üstelik bu yatırımların, uzun dönemli yatırım perspektifleri sebebiyle kısa dönemli performans dalgalanmalarına daha azca tepki verdiği belirtiliyor. ESG derecelendirmesine haiz halka açık şirketlerin oranının küresel düzeyde piyasa kapitalizasyonu itibarıyla yüzde 80 civarında olduğu tahmin ediliyor.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK KILAVUZU

Sürdürülebilir odaklı yatırımların artmasında, bankacılık sektörü fazlaca mühim bir yere haiz. Bankalar, ‘ekonomiyi yeşillendirme’ yada bir başka deyişle ‘karbonsuzlaştırma’ sürecinin en mühim aktörlerinden biri. Bundan dolayı yeşil dönüşüm yatırımları için ciddi bir finansman kaynağına ihtiyacımız var. Türk bankacılık sektörü de sürdürülebilirlik kriterlerine uygun sendikasyon kredileri, yeşil tahvil ve yeşil bono şeklinde finansman ürünleri ile bu süreci destekleme çabasını sürdürüyor.

Ayrıca sektörün sürdürülebilir finansman alanındaki emek harcamaları aslına bakarsak fazlaca yeni değil. Sektör, uzun senelerdir bu alanda mühim faaliyetlerde bulunarak internasyonal uygulamalar ile paralel bir gelişim sergiliyor. Türkiye Bankalar Birliği’nin (TBB) “Bankacılık Sektöründe Sürdürülebilirlik: Sektör Görünüm Raporu”na bakılırsa, bankalardaki sürdürülebilirlik faaliyetleri, ilk olarak internasyonal kaynaklardan ve kalkınma finansmanı kuruluşlarından alınan çevre ve enerji-kaynak verimliliği şeklinde temalı kredilerin kullandırımı ile başladı. Peşinden kredilendirme süreçlerinde çevresel ve toplumsal risklerin değerlendirilmesi gündeme geldi.

TBB de 2014 senesinde hazırladığı “Bankacılık Sektörü İçin Sürdürülebilirlik Kılavuzu” ile Türkiye’de finans ve bankacılık sektörünün sürdürülebilirlik çalışmalarına yön verirken, Mart 2021 tarihinde ise bu kılavuz güncellenerek tekrardan paylaşıldı. Bu kılavuz yardımıyla bankaların faaliyetlerindeki çevresel ve toplumsal öngörülebilirlik, saydamlık ve izlenebilirlik yaklaşımlarını daha dizgesel bir halde yönetmesi amaçlanıyor.

KREDİLERDE SOSYAL FAYDA KRİTERİ

Sürdürülebilir finansmanın temel kriterleri içinde ise; çevresel, toplumsal ve yönetsel faktörler yer ediniyor. Buna bakılırsa, bankalar kredi kullandırırken artık bu kriterleri dikkate alıyor. ESG kriterlerine uygun projelere kaynaklar aktarılıyor. Şu demek oluyor ki bu finansman şeklinde çevre ve cemiyet şeklinde mevzularda geliştirilen projelere finansman desteği sağlanırken, çevreyi kirleten yada doğaya zarar veren yatırımlar fonlanmıyor. Düşük karbonlu ekonomiye geçiş ve iklim değişikliğiyle savaşım kapsamında; yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik projeler desteklenirken, kömür yakıtlı termik santraller ve kömür madenciliği icra eden projeler finanse edilmiyor.

Bankalar, ESG kriterleri çerçevesinde kredi kullandırırken; cemiyet sağlığı, güvenliği, biyolojik çeşitliliğin korunması ve kültürel mirasın korunmasına da itina gösteriyor. Ek olarak toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesi gereğince, hanım girişimcilere yönelik uzun vadeli ve düşük faizli kredi paketleri ile bayanların ekonomiye iştirakı destekleniyor.

SÜRDÜRÜLEBİLİR FİNANSA ÖNCÜLÜK EDİYOR

Yapı Kredi gelecek nesillere daha yaşanılır bir dünya bırakmak için yatırım kararlarında, ESG koşullarını taşıyan projelere öncelik vererek sürdürülebilir geleceğe katkı sağlıyor.

Finans sektöründe alınan yatırım kararlarında çevresel, toplumsal ve yönetişim (ESG) risklerine dikkat edilmesi, sürdürülebilir ekonomik faaliyetlere ve projelere uzun soluklu yatırımlar yapılabilmesinin önünü açıyor. Sürdürülebilir finans, çevre üstündeki baskıları azaltırken, finansın toplumsal ve yönetişim yanlarını dikkate alarak saydam bir ekonomik büyümeyi destekliyor.

Gelecek nesillere daha yaşanılır bir dünya bırakmak ve sürdürülebilir bir gelecek için Yapı Kredi çevresel, ekonomik ve toplumsal boyutları bir arada barındıran bütünsel bir yaklaşımla hareket ediyor. ESG mevzularında üstüne düşen görevleri titizlikle yerine getirmek için çalışan Yapı Kredi, almış olduğu yatırım kararlarında ESG koşullarını elde eden projelere öncelik vererek sürdürülebilirliğe en temel katkılardan birini sağlıyor ve bu doğrultuda ekonomik, çevresel ve toplumsal sürdürülebilirliğin sağlanması mevzusunda mesuliyet alıyor, müşterilerinin sürdürülebilirlik hedefleri ve stratejilerine uygun finansman yapıları kurguluyor.

Sürdürülebilir ve yenilikçi ürün portföyünü her geçen gün genişleten banka, sunmuş olduğu finansal çözümlerle sürdürülebilir bir dünya için pozitif yönde tesirini artırıyor. Yeşil ve toplumsal temalı kredi ürünlerini bu doğrultuda geliştiriyor, sürdürülebilir finansman ürün ve hizmetleri ile ilgili firmalara bilgilendirmeler yapıyor ve bu alandaki potansiyellerini açığa çıkarabilmek adına paydaşlarını destekliyor. Kurumsal ve ticari müşterilerine verdiği sürdürülebilirlik bağlantılı kredilerde, kredinin kullanılacağı alandan bağımsız olarak müşterinin sürdürülebilirlik performansı ile bağlantılı bazı hedefler belirliyor. Banka, kredi vadesi kapsamında bu hedeflere ulaşılması durumunda ise kredi koşullarında avantajlar sağlıyor.

DANIŞMANLIK DESTEĞİ

Sürdürülebilir iş modellerine geçişte müşterilerini yalnız bırakmadıklarını belirten Yapı Kredi yetkilileri, onların sürdürülebilirlik yolculuklarına gerek finansman gerek danışmanlık anlamında destek sunar verdiklerini belirtiyor. Banka, danışmanlık hizmetiyle müşterilerinin sürdürülebilirliği yalnız çevresel bir kavram olarak ele almasının önüne geçip, mevzuatlar doğrultusunda çalışmalarına entegre ederek benimsemelerine destek oluyor.

GLOBALDE EN YÜKSEK PERFORMANS

Yapı Kredi, kredilendirme kararlarında finansal araştırmaların yanı sıra çevresel ve toplumsal tesir odaklı ek değerlendirmelerle potansiyel risk ve tesir önleyici faaliyetleri de belirleyerek meydana getirilen analizlerin kapsamını genişletiyor. Bilhassa internasyonal finans müesseselerinin standartlarına paralel olarak kuvvetli bir risk yönetimi yaklaşımını benimsiyor. Bu mevzuda Ekvator Prensipleri’ne her geçen gün daha uyumlu hale gelmiş olarak kendini ileri taşıyan banka, ESG odaklı ek değerlendirmelerle potansiyel risk ve fırsatları belirleyerek analizler yapıyor. Tüm bu emekler sonucunda, S&P Global’in şirketlerin kurumsal sürdürülebilirlik performanslarını değerlendirdiği Corporate Sustainability Assessment kapsamında Sustainability Yearbook 2023’e girmeye hak kazanan Yapı Kredi, bankacılık sektöründe globalde en yüksek performans gösteren firmalar içinde yer ediniyor.

ESG KRİTERLERİ NELERDİR?

*Çevresel: Bir kuruluşun naturel kaynakların korunmasını ne kadar dikkate aldığını gösteriyor. Hava ve su kalitesi, biyoçeşitlilik, ormansızlaşma, enerji performansı, karbon ayak izi, naturel kaynakların tükenmesi, atık yönetimi ve kirlilik mevzusundaki şirketlerin yaklaşımını ölçer.

*Toplumsal: Yönetim, çalışan ve paydaş ilişkilerini ölçer. Bir firmanın hem çalışanlarına hem de tüm paydaşlarına iyi mi davrandığını alır. Çalışan bağlılığı, eşitlilik ve kapsayıcılık, insan hakları, çalışan sağlığı ve güvenliği bu kriter kapsamında değerlendirilir.

*Yönetişim: Şeffaflığa, iç sistem kontrollerine ve uygulamalarına odaklanır. Bir firmanın kendi kendini iyi mi denetlediğini, organizasyon yönetimini inceler.