PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Türkiye’nin cari işlemler hesabı Ocak’ta senelik bazda yüzde 75.5 oranında azalışla 2 milyar 556 milyon dolar açık kaydetti. Cari denge 2023 yılı Ocak’ta 10.4 milyar dolar açık vermişti. 2023 Temmuz’dan bu yana kesintisiz gerileyen yıllıklandırılmış cari açık, Ocak’ta bundan önceki aya nazaran 7.9 milyar dolar azalışla 37 milyar 516 milyon dolar oldu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine nazaran 2024 Ocak’ta altın ve enerji hariç cari işlemler hesabında 3.6 milyar dolar fazla gerçekleşti. Ödemeler dengesi tanımlı dış tecim açığı ise 4 milyar 448 milyon dolar oldu. Ocak’ta gezi kaleminden meydana gelen net gelirler 2.2 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Gene Ocak’ta direkt yatırımlardan meydana gelen net girişler 661 milyon dolar oldu. Bu zamanda portföy yatırımları ise 1 milyar 86 milyon dolar tutarında net giriş kaydetti. Aynı dönemde resmi rezervlerde 6.2 milyar dolar net azalış oldu. Net hata ve noksan kaleminde ise 1.9 milyar dolarlık çıkış yaşandı.
Gömü ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, toplumsal medya hesabından yapmış olduğu paylaşımda, Ocak’ta senelik cari açıktaki iyileşmenin, 2023 Mayıs’a nazaran 22.6 milyar dolara ulaştığını altını çizdi. Şubat’ta da devam eden dış tecim açığındaki düşüşle, ilk çeyrek sonunda cari açığın ulusal gelire oranının yüzde 3’ün altına ineceğini kaydeden Şimşek, “Bu yılı OVP’de yüzde 3.1 olan öngörümüzden daha düşük ve sürdürülebilir cari açık seviyesine yakın bir oranla tamamlamayı bekliyoruz” ifadelerini kullandı.
YIL SONU HEDEFİ 34.7 MİLYAR DOLAR
Cari işlemler dengesi 2023 yılını 42.5 milyar dolar olan Orta Vadeli Program (OVP) hedefinin üstünde, 45.38 milyar dolar açıkla kapatmıştı. OVP’de, 2024 yılı sonu cari açık hedefi ise 34.7 milyar dolar olarak yer aldı. TCMB’nin Şubat ayı piyasa katılımcıları anketinde ise piyasa katılımcılarının yılsonu cari açık tahmini ise 34.6 milyar dolar oldu.
Topkapı Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, emtia fiyatlarındaki düşüşün de etkisiyle cari açığın gerilediğine dikkat çekerek, cari açıkta dengelenme için tüketim malı ithalatında düşüşün görülmesi icap ettiğinin altını çizdi. Aslanoğlu, ithalattaki düşüşün cari işlemler açığının yılsonunda 30-35 milyar dolar arası bir seviyeye geleceğine işaret ettiğini söylemiş oldu.
BÜYÜMENİN ÖNCÜ GÖSTERGESİ
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Avrupa Birliği iş istatistikleri mevzuatındaki değişikliklerin kısa dönemli iş istatistiklerine yansıtılması ve yeni göstergelerin üretilmesi çalışmalarını tamamladı. Mart ayında piyasaya çıkan haber bültenleriyle beraber lüzumlu değişikliklere gitti. Bu kapsamda endüstri üretim endeksinin ve ciro endekslerinin temel yılı “2021=100” olarak güncellendi. Haberimizde detayını paylaşacağımız “tecim satış hacim endeksi” haber bülteni 11 Mart’ta ilk kez yayımlandı. Hizmet üretim endeksi ise 2021=100 temel yıllı olarak 14 Mart 2024’te ilk kere yayımlanmaya başladı. Şimdi de verilerin detaylarına bir göz atalım.
Büyümenin öncü göstergesi endüstri üretimi 2024 yılına yatay bir seyir ile başladı. Endüstri üretim endeksi Ocak’ta aylık bazda değişiklik göstermezken, senelik bazda yüzde 1.1 arttı. Sanayinin alt sektörleri (2021=100 referans yıllı) incelendiğinde, 2024 yılı Ocak’ta madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi senelik yüzde 4.9, imalat endüstri sektörü endeksi yüzde 0.4, elektrik, gaz, buğu ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 8.4 arttı.
Güncellenmiş ciro endekslerine nazaran, endüstri, inşaat, tecim ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi Ocak’ta aylık yüzde 5.1, senelik yüzde 63.5 artış gösterdi.
İLK DEFA YAYINLANDI
Gelelim TÜİK’in ilk kere yayımladığı “tecim satış hacim endeksine”. TÜİK verilerine nazaran Ocak’ta tecim satış hacmi senelik yüzde 0.4 azalırken, perakende satış hacmi senelik yüzde 13.3 arttı. Ocak’ta motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin toptan ve perakende ticareti ile onarımı için satış hacmi yüzde 6, perakende tecim satış hacmi yüzde 13.3 artarken, toptan tecim satış hacmi yüzde 6.3 azaldı. Ocak’ta, tecim satış hacmi aylık yüzde 3.2 azalırken, perakende satış hacmi aylık yüzde 2.6 arttı. İlk kere piyasaya çıkan hizmet üretim endeksi ise Ocak’ta senelik yüzde 0.6 artış, aylık yüzde 2.3 azalış gösterdi.
Geçen hafta konut satış istatistikleri de açıklandı. TÜİK verilerine nazaran Türkiye genelinde Şubat’ta 93 bin 902 konut satıldı. Konut satışları Şubat’ta aylık yüzde 16.9, senelik yüzde 17.3 arttı. Konut satışları Ocak-Şubat döneminde senelik yüzde 2 azalışla 174 bin 210 olarak gerçekleşti. İpotekli konut satışları Şubat’ta senelik yüzde 49.1 azalışla 8 bin 827, Ocak-Şubat döneminde ise senelik yüzde 56.1 azalışla 14 bin 742 oldu.
İŞSİZLİK ORANI YÜZDE 9.1
TÜİK’in hanehalkı işgücü araştırması sonuçlarına nazaran; mevsim etkisinden arındırılmış verilerle 15 ve daha yukarı yaşlarındaki kişilerde işi olmayan sayısı 2024 yılı Ocak’ta bundan önceki aya nazaran 85 bin şahıs artışla 3 milyon 214 bin şahıs, işsizlik oranı 0.2 puan artışla yüzde 9.1 oldu. Bu zamanda işsizlik oranı erkeklerde 0.4 puan artışla yüzde 7.7, hanımlarda 0.3 puan azalışla yüzde 11.7 olarak tahmin edildi. İstihdam edilenlerin sayısı 160 bin şahıs artarak 32 milyon 222 bin şahıs, işgücü 245 bin şahıs artarak 35 milyon 436 bin şahıs oldu. Genç nüfusta işsizlik oranı aylık 1.1 puan artarak yüzde 16.6 düzeyinde gerçekleşti. Zamana bağlı tamamlanmamış istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan atıl işgücü oranı ise aylık 1.7 puan artarak yüzde 26.5 oldu.
Türkiye’de işsizlik oranının dört ayın en yüksek seviyesine çıkarak işgücü piyasasında durgunluk sinyalleri gösterdiğini vurgulayan Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Esra Kabaklarlı, “Bu izlenen sıkı para politikasının bir yansımasıdır diyebiliriz. Türkiye’de mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı, bundan önceki ayda yukarı yönlü revize edilen yüzde 8.9’dan, Ocak 2024’te yüzde 9.1’e terfi etti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde yüzde 71.5 iken hanımlarda yüzde 36.6 oldu. Genç nüfusta işsizlik oranı; erkeklerde yüzde 14.1, hanımlarda ise yüzde 21.1 olarak tahmin edildi. Hanımefendilerin istihdam oranı adamların yarısından daha azca. Bu rakamların iyileşmesi için işgücü piyasasında daha çok hanıma yönelik esnek emek harcama koşullarının teşvikine gerekseme bulunuyor. İşgücüne dahil olmama sebepleri ile ilgili ankette 10 milyon hanım ev işleri sebebiyle işgücüne katılamadıklarını belirttikleri için belediyeler tarafınca daha çok evde bakım hizmetinin sunulması ve gece aydınlatmanın artırılması gerektiği düşüncesindeyim” dedi.
“NOT ARTIŞI SÜRECEK”
Internasyonal kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, küresel ekonomiye ilişkin gelişme beklentisini bu yıl için 0.3 puan artırarak yüzde 2.4’e, Türkiye ekonomisi için 0.3 puan artırarak yüzde 2.8’e yükseltti. Bilinmiş olduğu suretiyle önceki hafta Fitch Ratings, Türkiye’nin kredi notunu “B”den “B+”ya yükseltirken, not görünümünü “durağan”dan “pozitife” çıkarmıştı. Gömü ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek toplumsal medya hesabından yapmış olduğu paylaşımda, 12 yıl sonrasında gelen not artışında, Türkiye’nin internasyonal normlara uyan, kaide bazlı ve öngörülebilir politikalarının etkili bulunduğunu açıkladı, pozitif görünümün önümüzdeki dönemde not artışının süreceğine işaret ettiğini altını çizdi. Şimşek, “Senenin ikinci yarısında dezenflasyon, daralan cari açık ve bütçe disiplini seviyesinde makro finansal istikrar daha da pekişecek ve kredi notumuz yükselecek” ifadelerini kullandı.
Şimşek geçen hafta toplumsal medya hesabından paylaşmış olduğu İngilizce mesajda ise döviz piyasasında son dönemde yaşanmış olan dalgalanmanın geçici bulunduğunu vurgulayarak, TCMB’nin elindeki tüm araçları kullanarak enflasyon beklentilerini sabitleme kararlılığında bulunduğunu kaydetti.
OLUMLU GELİŞME…
Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu Fitch’in kredi notunu yükseltmesinin pozitif yönde bir gelişme bulunduğunu vurgulayarak, seçim sonrasında da uygulanan politikalara benzer bir tablonun devam etmesi durumunda öteki kredi derecelendirme kuruluşlarından da not artırımlarının gelebileceğini dile getirdi.
Galatasaray Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ata Özkaya ise “Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch’in ülkemizin kredi notunu çoğaltması ve görünümü pozitife çevirmesi, pozitif yönde ve Eylül’de de kredi notunu artırabileceği sinyali olarak değerlendirilmeli” ifadelerini kullandı. Fitch’in bu kararının mevcut gözledikleri verilere istinaden olmadığını ifade eden Özkaya, “Fitch’in kendi analizleri neticesinde beklediği süreçlere ilişkin. O halde bu kredi notu kararını geleceğe dair ‘bir teşvik’ benzer biçimde düşünebiliriz. Öteki kredi derecelendirme kuruluşları da kredi notumuzu 1 aşama artırabilir sadece bulunduğumuz düzey ‘yatırım yapılabilir’ seviyeden oldukça düşük olduğundan, bunun beklediğimiz yabancı yatırımlar üstünde belirgin bir tesiri bu aşamada olmaz” dedi.
PPK TOPLANIYOR
TCMB Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısını 21 Mart’ta gerçekleştirecek. TCMB, 22 Şubat’taki PPK toplantısında siyaset faizini yüzde 45 düzeyinde durağan(durgun) tutmuş, ilave sıkılaşma adımlarına devam etmişti.
3. Göz Danışmanlık CEO‘su Hikmet Baydar, TCMB’nin 300 ila 500 baz puan faiz artışı yapabileceği yönünde bilhassa yabancı yatırım kuruluşlarından açıklamalar geldiğine işaret ederek, “Son alınan kararlar aslına bakarsanız hem likiditeyi düzenliyor hem de TCMB bilançosunu daha güzel hale getiriyor. Seçim öncesi söylentilerle, kur alevlendirilmeye çalışılıyor. TCMB bunun bilincinde ve lüzumlu hamleleri swap ve vadeli işlemlerle yapmış oldu. TCMB faiz artırımı için Mart ayı enflasyonunu bekler. Yüzde 3.5 ve üstü Mart enflasyonu faiz artırımını lüzumlu hale getirir” dedi.
Ahlatcı Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Tonguç Erbaş da, Şubat enflasyonunun beklentilerin üstünde gerçekleşmesinin bazı raporlarda faiz artışı beklentisi oluşturduğunu belirterek, “Bana nazaran siyaset faizinde değişim olmayacak, mecburi karşılık kredi limiti kısma benzer biçimde makro ihtiyati tedbirler ile devam edilecek” ifadelerini kullandı.
Son günlerde döviz kurunu sakinleştirmek, talebi kısma yönündeki beklentiyi güçlendirmek için TCMB’nin faiz artışına gideceğine yönelik bir beklenti oluştuğunu vurgulayan Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu da TCMB’nin bu görüşmede siyaset faizinde değişikliğe gitmeyeceği. Nisan ayında faiz artışına gidebileceği görüşünde.
TCMB’nin bu ay faizi değiştirmeyeceği görüşünü dile getiren Doç. Dr. Ata Özkaya ise mahalli seçimlerden sonrasında faiz artışı beklemediğinin altını çizdi.
Prof. Dr. Esra KABAKLARLI / Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Sıcak para girişi artacak”
Fitch’e nazaran enflasyon beklentileri hafifledi ve dış likidite riskleri azaldı; bu durum, daha pozitif yönde dış finansman koşulları, yüksek rezervler, düşük döviz korumalı mevduatlar ve daralan cari işlemler açığının yansıması olarak görülüyor. 2024 üçüncü çeyreğinden itibaren mühim Merkez Bankalarının faiz indirimi öngörüldüğü için gelişmekte olan ülkeler için fon girişleri bekleniliyor. Internasyonal kredi derecelendirme kuruluşları Moody’s ve S&P, Aralık ve Ocak aylarında Türkiye’nin kredi görünümünü yükseltmişlerdi. Kredi derecelendirme kurumlarının Fitch benzeri, Türkiye için beklentilerini pozitif olarak yansıtmaları yaşanacak bu pozitif havaya katkı sağlayacak. Kararın etkisiyle Türkiye’ye sıcak para girişinin artacağı görüşündeyim.
Doç. Dr. Ata ÖZKAYA /Galatasaray Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi
“Üretimde kalite ve verimin gelişmesi geri kalıyor”
İhracat artışı, verilen destek sunar ile beraber değerlendirildiğinde ihracat teşvik mekanizmasının yüksek teknolojili ürün üretimine yönelmediğini görüyoruz. Aylık endüstri üretimi, büyümeden seyrediyor. Yüksek teknolojili ürün üretimi hızı Ocak’ta yüzde 21 gerilemeyle aylık olarak daraldı. Büyümeye yansıması şu yönde olacak: İç tüketimin tesiri devam edecek. Ek olarak kamu harcamalarının yüksekliği ile gelişme hızı 2024’te senelik yüzde 3.5’in altına düşmeyecektir. Sadece bu gelişme patikası, gelir dağılımını bozucu yönde olmaya devam eder. Üretimde kalite ve verimin gelişmesi fazlaca geri kalıyor. Bilhassa rakibimiz olan öteki gelişmekte olan ülkeler ile kıyasladığımızda.
Dr. Tolga DAĞLAROĞLU / D Macro Research Kurucusu
“İhracatın ithalatı karşılama oranında iyileşme var”
2024 OVP öngörüsü olan yüzde 4 büyümenin bu yıl yakalanması pek ihtimaller içinde görülmüyor. 2024 beklentim yüzde 3.2’lik bir gelişme. Ocak’ta beklentilere paralel gelen cari işlemler açığına baktığımızda veride ilk göze çarpan geçen senenin ayni ayına kıyasla ihracatın ithalatı karşılama oranındaki yüzde 33’lük iyileşme. Negatif nokta, döviz rezervlerinde yedi ay sonrasında ilk kere azalışın görülmesi. Burada gelişme verisinin aksine yıl sonunda OVP’de ortaya konulmuş olan 34.7 milyar dolar hedefine yakın bir açık görmemiz ihtimaller içinde. TÜİK tarafınca açıklanan yeni bir veri olan tecim satış hacim endeksin kırılımlarına baktığımızda iç talebin seyri açısından mühim olan perakende satış hacmi mali tesir ve finansal koşulların yeterince sıkılaşması sebebiyle son altı ayın en yüksek seviyesini görmüş oldu. Fitch enflasyon ve cari işlemler açığında uygulanan politikalara paralel düşüş sebebiyle kredi notunu yükseltti, Eylül başlangıcında da yükseltebileceği sinyali verdi. TCMB tarafına baktığımızda önceki hafta atılan ilave sıkılaşma adımları ve buna ek olarak yaklaşan mahalli seçimler sebebiyle TCMB’nin bu ve sonraki kararlarında siyaset faizine dokunmadan makro ihtiyati tarafa odaklanarak bir siyaset izleyeceğini düşünüyorum.
