PARA RÖPORTAJ/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Bilgiyi teknolojik araçlar ile sunmak adına günümüzde yaygın şekilde kullanılan sistemlerin tamamını kapsayan informasyon teknolojilerini, PARA Dergisi olarak yakından takip ediyoruz. Bu alanda Türkiye, büyük atılım içinde ve girişimciler de informasyon teknolojilerine dönük yatırımlarıyla dikkat çekiyor. Mühim bilişim projelerine imza atan Tiga da onlardan biri.
ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği mezunu girişimciler tarafınca 2007’de kurulan Tiga Informasyon Teknolojileri A.Ş, ulusal ve küresel ölçekte sıhhat bilişiminde önder şirket olma hedefine kilitlendi. Dünyada ilk kez Türkiye’de hayata geçirilen ve ülkeye senelik 1 milyar doların üstünde tutum elde eden İlaç Takip Sistemi’ni (2012) geliştiren Tiga Informasyon Teknolojileri, İlaç Karar Destek Sistemi (2013), Reçete Informasyon Sistemi (2013), Merkezi e-Reçete Sistemi (2015), e-Nabız (2016) vb birçok ulusal ölçekli sıhhat bilişimi projesine imza attı. Yurtdışına satış mevzusunda son beş yılda büyük atılım içine giren Tiga Informasyon Teknolojileri, ülkelerin gerekseme ve taleplerine bakılırsa ilaç takip sistemi, elektronik reçete şeklinde sağılık bilişim çözümleri geliştirilmesi noktasında 40 ülke ile temasta. Suudi Arabistan ve Katar için sıhhat bilişimi alanında inovatif çözümler geliştiren Tiga Informasyon Teknolojileri, Körfez ve Şimal Afrika’da yeni pazarlara girmek için global firmalarla yarıştığı ve ilk etabını başarıyla tamamladığı ihalelerin sonuçlanmasını bekliyor. 2022 senesinde Türkiye’nin bilişim ihracatı sıralamasında üçüncü, sıhhat bilişimi ihracatı meydana getiren firmalar sıralamasında ise birinci sıraya yükselen Tiga Informasyon Teknolojileri, önümüzdeki beş yıl içinde senelik ihracatını 100 milyon doların üstüne çıkarmayı hedefliyor. Ortalama 16 yıl ilkin, 23 yaşlarında bilgisayar mühendisi gençlerin bir kuluçka merkezinin 16 metrekarelik ofisinde temellerini attığı Tiga Informasyon Teknolojileri’nin, hedeflerini ve girişim öyküsünü Adem Ali Yılmaz’dan dinliyoruz.
KATAR’IN “ULUSAL SAĞLIK SİSTEMİ” TİGA’DAN
Ulusal ölçekte birçok sıhhat bilişim projelerine imza atan Tiga Informasyon Teknolojileri, bu projelerden elde etmiş olduğu deneyim ve informasyon birikimini internasyonal standartlarda ürünleştirip ihraç ediyor. Geliştirdikleri ilaç takip sistemi 2018’de Suudi Arabistan’da kullanılmaya başlamış olan Tiga Informasyon Teknolojileri, Suudi Arabistan’da gene sıhhat bilişimi alanında ikinci projesini hayata geçiriyor. Tiga, Katar için ise ilaç takip sistemi ve ulusal sıhhat sistemi projelerini geliştiriyor. Tiga Yönetim Kurulu Başkanı Adem Ali Yılmaz, Katar’da geçen yıl başladıkları ilaç takip sistemi projesini tamamladıklarını, şu anda devreye alma sürecinde olduklarını söylemiş oldu. Dünyadaki merkezi sıhhat sistemlerinin en iyi uygulamalarını araştıran Katar’ın stratejik bir hamle yaparak sağlıkta “bir çatı sistem” oluşturma ihalesine çıktığını anımsatan Yılmaz, “Bunun içinde her türlü sıhhat bilişim çözümü var. Bu ihalenin değerlendirme süreci iki yıla yakın sürdü. Bu projeye de bir yıl ilkin başladık. İlk grup sistemleri devreye alma aşamasındayız. Projede fiili olarak yüzde 50’lere yakın durumdayız. Tek Türk şirketi olarak katılım gösterdiğimiz bu ihalede milyar dolarlık firmalarla yarıştık. Tüm çözümleri Tiga olarak sunacak şekilde sözleşmeyi imzaladık. Bu bir çatı sistem olduğundan ileriye yönelik birçok hizmetin başka şirketlerden alınması sonucunu doğuracak. Bu proje çerçevesinde şimdiden Türkiye’den dört sıhhat bilişim firmasını bölgeye taşıdık. Yeni Türk şirketlerine kapı aralayan bir proje oldu. Önümüzdeki süreçte bu oldukça daha çok fırsat yaratacak. Bununla birlikte Katar Doha’da Türkiye’nin yazılım alanındaki bilinirliğini de oldukça yükselttik” diye konuştu.
Yılmaz, e-Nabız’ın yazılımı ve verisi dahil olmak suretiyle hiçbir bileşeninin Katar yada herhangi bir başka ülkeye satışının söz mevzusu olmadığının altını çizerek, e-Nabız denilen kişisel sıhhat uygulamalarının dünyanın birçok ülkesinde yapılmaya çalışılan bir iş bulunduğunu altını çizdi. İlk sürümü 2008’de Türkiye’de SağlıkNet adıyla devreye alınan sistemin, günümüze kadar birçok kez yenilendiğini belirten Yılmaz, “2015’ten bu yana e-Nabız ismiyle Sıhhat Bakanlığı bünyesinde hizmet veriyor. Şu anda kullanılan e-Nabız sürümü 2016’da gerçekleşen ihale ile yazılımı Tiga tarafınca yapılmış olup, tüm hakları Sıhhat Bakanlığı’na ilişkin. Katar’ın Ulusal Sıhhat Sistemi projesi, 17 değişik sıhhat bilişimi projesinin bileşiminden oluşuyor. Bunlardan bir tek biri e-Nabız benzeri kişisel sıhhat kaydı sistemi. Ek olarak projelerin teknolojileri de yüzde 100 değişik” dedi.
YILLIK 100 MİLYON DOLARLIK İHRACAT HEDEFİ
Tiga’nın ürünlerine dönük yurt dışı talebin oldukça yüksek bulunduğunu ifade eden Yılmaz, sıhhat bilişimi alanındaki tanınırlığını ve marka bilinirliğini de her geçen gün arttırdıklarını kaydetti. Türkiye’deki ofislerinin yanı sıra yurtdışı faaliyetlerine de hız kesmeden devam ettiklerini söyleyen Yılmaz, “Şu an İngiltere, Suudi Arabistan ve Katar’da ofisleri olan firmamızın elbet öncelikli hedefi, halihazırda elde etmiş olduğu bu informasyon birikimi ve know-how’ı dünya genelinde yaygınlaştırmak. Bu bağlamda başta Katar, Suudi Arabistan, İngiltere, Karadağ, BAE, Malezya olmak suretiyle 40’dan fazla ülkede iş birliği ve partnerlik çalışmalarımız devam ediyor. Önümüzdeki beş yılda minimum dört değişik kıtada ürünleri kullanılan bir şirket olmayı hedefliyoruz” dedi.
Ayrıca Tiga, BAE, Etiyopya, Malezya ve Fas’ta da ihale süreçlerinin tamamlanmasının arkasından bu ülkeler için de sıhhat bilişimi alanında inovatif projeler üretmeye hazırlanıyor. Son beş yılda toplam 40 milyon doların üstünde ihracat gerçekleştirdiklerini belirten Yılmaz, önümüzdeki beş yıl içinde senelik ihracatı 100 milyon doların üstüne çıkarmayı hedeflediklerini söylemiş oldu. Yılmaz, son olarak önceki hafta Tanzanya’da {özel sektör} ve kamu hastaneleriyle, hastane informasyon sistemlerine yönelik görüşmeler yaptıklarını deklare etti. 2022 yılı cirolarının 342 milyon TL bulunduğunu dile getiren Yılmaz, 2023 yılını bunun minimum yüzde 20 üstünde bir ciroyla kapatmayı öngördüklerini kaydetti.
CİRONUN YÜZDE 30’U AR-GE VE ÜRÜN GELİŞTİRMEYE
Ar-Ge faaliyetlerinin daima Tiga’nın çalışmalarının ana odağını oluşturduğunu söyleyen Yılmaz, bundan dolayı teknopark ekosisteminde yer almayı daima önemsediklerini beyan etti. 2007’de Bilkent Cyberpark’ta başlamış olan çalışmaların, 2011’den itibaren Gazi Teknopark’ta devam ettiğini belirten Yılmaz, 2014 senesinde Gazi Teknopark firmaları içinde “En Süratli Büyüyen şirket” ödülünü aldıklarını dile getirdi. Yüksek teknoloji içeren ürünler gerçekleştirmek için etkin Ar-Ge faaliyetleri sürdürmenin bilincinde olarak akademi ve sanayi ilişkilerine de oldukça ehemmiyet verdiklerini söyleyen Yılmaz, “Bunun sonucu olarak 50’den fazla akademisyenle ortak emek harcamalar yürütüyor, üniversitelerde araştırma laboratuvarları açıyor ve TÜBİTAK, Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler,vb kurumların destekleri ile Ar-Ge ve proje faaliyetlerimize devam ediyoruz. Gelirlerimizin büyük bir çoğunluğunu (ortalama yüzde 95) katma kıymetli teknolojik ürün ihracatından elde ediyoruz ve elde ettiğimiz bu gelirin oldukça büyük bir kısmını Ar-Ge çalışmalarımıza ayırıyor ve Ar-Ge yatırımlarımızı aralıksız devam ettiriyoruz. Giderlerimizin yüzde 80’den fazlası Ar-Ge giderlerinden oluşmakta olup, ciromuzun yüzde 30’unu Ar-Ge’ye ve yeni ürün geliştirmeye ayırıyoruz” dedi.
150 KİŞİ İSTİHDAM EDİYOR
Bugüne dek Ar-Ge emek harcamaları ve kendi öz sermayeleriyle Tiga’nın 18 değişik ürünü geliştirdiğini söyleyen Yılmaz, bu projelerden bilhassa dezavantajlı grupların hayatına dokunan ve Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler şeklinde kurumlar tarafınca ödüllendirilip desteklenen Closer, Mobicare, Predis, ve AISym4Med şeklinde örnek projelerin bulunduğunu kaydetti. Ürün yol haritalarında yeni ürünlerin de bulunduğunu kaydeden Yılmaz, B2G (işletmeden devlete) ürünlerinin yanında direkt tüketiciyi hedefleyen ve B2C (firmadan tüketiciye) ürünlere de yatırım yaptıklarını altını çizdi. Yılmaz, “Yaptığımız ve yapacağımız tüm yatırımların sıhhat bilişimi alanında olacağını ve Ar-Ge faaliyetlerimiz sonucunda kendi geliştireceğimiz ürünler olacağını kolaylıkla söyleyebilirim. Bu çalışmalarımızın bir sonucu olarak geçen yıl kurduğumuz spin-off şirketimiz, sıhhat bilişimi alanında veri analitiği, veriye bağlı öngörü, anomali tespiti, veri mahremiyeti ve suni zekâ destekli karar verme sistemleri üstünde çalışmalarına devam ediyor. Bu örnekten de anlaşılacağı suretiyle, Tiga olarak sıhhat bilişimi alanında Ar-Ge ve yatırım faaliyetlerimizi devam ettireceğiz. Tüm bu yatırımlarımızın deposu olan temel motivasyonumuz ise, haiz olduğumuz en kıymetli varlığımız. Şu demek oluyor ki ‘insan kaynağımız’. Tiga Informasyon Teknolojileri ailesi olarak, insan kaynağımızın gelişimini devamlı kılarak hedeflerimize güvenli adımlarla ilerlemeye devam edeceğiz” diye konuştu.
Tiga’da yüzde 80’i Ar-Ge çalışanı olmak suretiyle 150 kişinin istihdam edildiğini belirten Yılmaz, geçen yıl 80 kişiyi şirket bünyelerine kattıklarını hatırlatarak, bir yıl içinde istihdamı 250’ye çıkarmayı hedeflediklerini aktardı. Yetişmiş insan bulmanın zorluğuna dikkat çeken Yılmaz, “Bizim en büyük darboğazımız yetişmiş insan bulmak. İnsan deposu bulmada yaşanmış olan zorluklar, gelişme hedeflerini bile sınırlıyor” dedi.
“ROTAMIZI TAMAMEN SAĞLIK BİLİŞİMİNE ÇEVİRDİK”
Tiga Informasyon Teknolojileri, ODTÜ mühendislik mezunu üç girişimci tarafınca 2007’de kuruldu. Kısa bir süre sonrasında üçüncü ortağın “ustalaşmış çalışan” olarak iş hayatına devam etme sonucu almasının arkasından Adem Ali Yılmaz ve Ali Yaşar Yiğit, iki ortak olarak yoluna devam etti. “Biz ana para şirketi değiliz” diyen Tiga Informasyon Teknolojileri Yönetim Kurulu Başkanı Adem Ali Yılmaz, bundan dolayı Tiga Informasyon Teknolojileri’ni kurmuş oldukları ilk yıllarda klasik bir yazılım şirketi şeklinde birçok kurum ve müessese için çeşitli bilişim çözümleri geliştirdiklerini kaydetti. Tiga Informasyon Teknolojileri’nin faaliyetlerine Bilkent CYBERPARK kuluçka merkezinde 16 metrekarelik bir ofiste başladığını söyleyen Yılmaz, “Girişimimizin ilk yıllarında, ustalaşmış olarak sektörde çalışan okul arkadaşlarımızın gelir seviyesi yükselirken, biz ise sadece asgari ücret düzeyinde kazanabiliyorduk. İleride ‘keşke’ dememek için pes etmiyor, ayakta kalma, tutunma mücadelesi veriyorduk. Yakabileceğimiz bir sermayemiz olmadığı için hiçbir vakit ‘bir ürün geliştirelim, tutarsa meblağ’ diyemedik. Onun için proje bazlı çalışmaya başladık. Kurumsal ERP çözümlerinden, müşteriye hususi informasyon yönetim sistemleri çözümleri geliştirdik. Seneler sonrasında, en düşük teklifi vererek ihalesini kazandığımız ‘İlaç Takip Sistemi’ ile sıhhat bilişim sektörüne giriş yaptık. İşte o vakit bizim aslolan alanımızın sıhhat bilişimi olması icap ettiğini anladık. Sıhhat bilişimi insana dokunan bir alan olduğundan katma kıymeti yüksek. Bununla birlikte ülkelerin sıhhat bilişimine ayırdıkları bütçeler de oldukça yüksek. Birçok ülkede, müdafa sanayinin önüne geçti. Onun için 2012’de İlaç Takip Sistemi’ni geliştirdikten sonrasında biz rotamızı tamamen sıhhat bilişimine çevirdik. Ulusal ölçekli sıhhat bilişimi projelerine odaklandık. 2014’ten sonrasında yurtdışı odaklı düşünmeye başladık. Yurtiçi ve yurtdışında sıhhat bilişiminde önder bir müessese olma vizyonuyla çalışmalarımızı sürdürüyoruz” dedi.
SAĞLIĞA ERİŞİMDE KİLİT ROL OYNAYAN PROJELER…
Tiga Informasyon Teknolojileri; Türkiye’de aslen her insanın adını bilmiş olduğu, gündelik yaşamın ayrılmaz parçaları ve sağlığa eşit erişimde kilit roller oynayan projeleri hayata geçiren bir şirket. Bu projelerden en iyi bilineni elbet Türkiye’deki tüm sıhhat sistemlerinin omurgası ve çekirdeği olan; hem de hastaların da tüm sıhhat kayıtlarına tek bir tuşla ulaşabildiği e-Nabız. Bunun yanı sıra ülke genelinde her bir kutu ilacın üretimden hastaya ulaşıncaya dek her aşamasını takip edebildiği İlaç Takip Sistemi ve tüm doktorların hastalarına ilaçlarını elektronik olarak reçete etmek için kullandıkları Merkezi e-Reçete Sistemi de Tiga’nın hayata geçirdiği projelerden. Sıhhat bilişimi kapsamında hayata geçirdiği ulusal çözümlerin yanı sıra önleyici hekimlik ve hasta bilincini artıracak bireysel uygulamalar da Tiga’nın odağında.
