Serpil Dokurel – Pembe Nar hususi
Çeşitli nedenlerden dolayı safra kesesinde, safra kesesi taşları meydana gelebilmektedir. Yaygın ve çoğu zaman zararsız olduğu malum safra kesesi taşları mide bulantısını ve bununla beraber çeşitli ağrıları meydana getirmektedir. Safra kesesi taşı emareleri hakkında hemen hemen data sahibi değilseniz Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Kemal Dolay’ın safra kesesi taşı ile ilgili sorularımıza vermiş olduğu bilgilere göz atabilirsiniz. İşte safra kesesi taşı emareleri ve safra kesesi taşı ile ilgili tüm bilinmeyenler…
Safra kesesi taşı nedir?
Safra kesesi içinde oluşan taş 3mm yada daha büyük olursa safra taşı, 3mm’den küçükse safra çamuru olarak adlandırılır.
Safra kesesi taşı iyi mi oluşur?
Karaciğer günlük ortalama 1 litre safra üretir ve açlık durumunda bu safra safra kesesinde koyulaştırılarak depolanır. Yemekle beraber bilhassa besinler mideden onikiparmak bağırsağa geçince safra kesesi kasılır ve içindeki safrayı besinler sindirilsin diye bağırsağa akıtır.
Safranın içinde hazmı kolaylaştıran çeşitli tuzlar, kolesterol ve safra boyaları şeklinde maddeler vardır ve bunlar denge içindedir. Eğer herhangi bir nedenle bu denge bozulursa mesela safranın kolesterol içinde ne olduğu artarsa yada safra tuzları azalırsa safra kesesinde bir çökelti oluşur şu demek oluyor ki ilkin safra çamuru oluşur, mevcut durum devam ederse balçık safra taşlarına dönüşür.
Prof. Dr. Kemal Dolay
Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı
Karaciğer, Safra ve Pankreas Hastalıları Cerrahisi
Kimlerde daha oldukca safra taşı oluşur?
Klasik olarak 40 yaş üstü, açık tende ve obez hanımlarda, ailesinde safra taşı hastalığı bulunanlarda daha oldukca safra taşı görülür. Bunun yanında bilhassa kontrolsüz rejime bağlı süratli kilo kaybedenlerde, gebelerde ve bilhassa oldukca kusanlarda, sirozlu hastalarda, aşırı yağlı beslenenlerde, Orak hücreli anemi şeklinde bazı kan hastalıklarında, ağızdan beslenemediğinden damardan beslenilmek (TPN ihtiyaç duyulan) zorunda kalınan hastalarda ve seftriakson şeklinde ilaçlara bağlı olarak safra taşı oluşumu artar. Şeker hastalığı ve kalp damar hastalıkları da safra taşı oluşumuna niçin olur. Gebelerde hormonal değişimler ve aşırı kusma sebebiyle beslenememe safra kesesi taşını ve buna bağlı sıkıntıları arttırır, bundan dolayı gebelere tavsiyem yanında bitter çikolata bulundurmaları, ilk aylarda bulantı ve kusma olursa 4-6 saatte bir, azca oranda çikolata yemeleri safra kesesi taşı gelişimini azaltabilir.
Bariatrik cerrahi sonrası, bilhassa haftada 1.5kg’dan fazla kilo verenlerde %30-71 oranında safra taşı ve çamuru oluştuğu akılda tutulmalıdır.
Safra taşı oluşumunda beslenme seçimi da önemlidir. Akdeniz seçimi beslenenler (balık, deniz ürünleri, bitkisel ürünler, taze meyve, sebze, zeytinyağı, tam tahıl ekmeği) Batı seçimi beslenenlerde bakılırsa (yüksek kalorili, yağlı et, yumurta, prinç/makarna, aperatif, piza, turta, patates, kek, yüksek kalorili alkollü içecekler, mayonez) %27 ‘ye varan oranda daha azca safra kesesi ameliyatı olmuşlardır. Günde 3 fincan kahve içmek de safra taşı oluşumunu azaltmaktadır. Tertipli beslenme ve spor da safra taşı gelişimini azaltır.
Sual: Safra kesesi taşı emareleri nedir?
Ilk olarak safra kesesi taşları hiçbir şikayete niçin olmayabilir ve yaşam boyu sessiz kalabilir. Asemptomatik taş diyoruz bunlara. Bazı durumlar hariç bu taşlarda ameliyat lüzumlu değildir.
Safra kesesi taşı hareketli olduğundan Biliyer kolik dediğimiz bilhassa yağlı yiyeceklerden sonrasında hazımsızlık ve şişkinlik ek olarak karın üst kısımlarda ve sağda, kimi zaman sırta vuran ve kısa devam eden ağrılar görülür, ağrı şiddetli olursa bulantı ve kusma da eşlik edebilir.
Kimi vakit safra taşı Akut kolesistit dediğimiz uzun devam eden ağrı, bulantı kusma ve ateşle giden safra kesesi iltihabına da niçin olabilir. Hatta irin ilerleyerek safra kesesi delinip karın içini iltihaplandırarak ölüme bile yol açabilir.
Ek olarak, safra taşı safra kesesi kanserine niçin olabildiği şeklinde, safra kesesi taşı safra yollarına düşerek koledokolityazise, o da tıkanma sarılığına, pankreas iltihabına ve kolanjit dediğimiz safra yolları iltihabına yol açabilir. KC iltihabı ve apsesine de niçin olabilir. Bu saydığımız durumlar ölüme neden olabilen ciddi hastalıklardır.
Sual: Ameliyat koşul mıdır? Taşı düşürme yada kırma yöntemi var mıdır?
Şikayete yol açan Safra taşlarının hâlen geçerli tek tedavisi ameliyattır. Böbrek taşlarında olduğu şeklinde kırma yada düşürme şeklinde tedavi şekillerinin çağdaş tıpta yeri yoktur.
Asemptomatik şu demek oluyor ki şikâyet yapmayan safra taşlarında tedaviye gerek olmadığını belirmiştim, sadece şikâyete niçin olmasa da çocuklarda, orak hücreli anemide, çalışmayan kese durumunda, 2,5 santimetre’den büyük safra kesesi taşlarında, safra kesesinin çevresinde kireçlenme şu demek oluyor ki porselen kese dediğimiz durumunda ve uzun süredir kontrolsüz şeker hastalığı olanlarda safra kesesi taşı var ise şikâyet yapmasa da ameliyat yapılmalıdır.
Sual: Safra kesesi taşları iyi mi ameliyat edilir?
Altın standart Laparoskopik kolesistektomi denilen karın duvarı kesilmeden 3-4 tane minik delikden meydana getirilen ameliyattır. Pozitif yanları hasta 3 saat sonrasında beslenmeye adım atar, 1 gece hastanede yatar, hatta isteyen hastalar aynı akşam taburcu edilebilir. Ağrı ve işe dönme süresi öteki ameliyat olan açık kolesistektomiye bakılırsa oldukca kısadır. Bir de kozmetik olarak belirgin iz bırakmaması, ilerleyen yıllarda ameliyat yerinde fıtık olmaması en mühim avantajlarıdır.
Sual: Safra kesesi taşına bağlı sarılıklar hepatit şeklinde bulaşıcı mıdır?
Safra kesesi taşı safra yoluna düştüğünde kanalı tıkayacağından safra oniki parmak bağırsağına akamaz, safra kesesi de tüm safrayı depolayamacağından safra birikir ve kana karışır, böylelikle tıkanma sarılığı dediğimiz durum gelişir. Ilkin göz aklarında sonrasında tüm beden sararır ve kaşıntı, adım atar. Sadece burada hepatitdeki şeklinde bir mikrobik durum olmadığından hastanın etrafındakilere hastalık bulaşmaz. Çocuk ve eşe de yakın temasla bulaşma olmaz.
Sual: Safra yoluna düşmüş taşlar iyi mi tedavi edilir?
Günümüzde en oldukca tercih edilen yöntem ERCP’dir. ERCP’de hasta genel anestezi almaz, gastroskopi şeklinde hasta sakinleştirici ile uyutulur, ağızdan hususi endoskopla girilerek 10-15 dakikalık bir işlemle safra yolundaki taşlar alınır. İşlemden 30-60 dakika sonrasında hasta eve gönderilir.
ERCP’ye alternatif açık cerrahi dediğimiz karnı keserek safra kanalına ulaşıp taşlar boşaltılabilir yada Laparaskopik yöntemle de başarılabilir. Hatta PTK yönteminde karaciğerden iğne ile girilip sonrasında taşlar dışarı boşaltılabilir. Sadece en yüz güldürücü yöntem ERCP’dir.
