PARA ARAŞTIRMA/ MERVE YILMAZ GERGİN Son yıllarda ilkin boğaza hemen sonra da solunum sistemini etkileyerek akciğerlere yerleşen virüslerden korunmak ve akciğerlerin güçlendirilmesi büyük ehemmiyet taşıyor. Uzmanlar, akciğerleri güçlendirmenin yolunun da nefes egzersizinden geçtiğini belirtiyor. Çoğumuzun pandemi öncesinden de tanışık olduğu nefes egzersiz cihazlarından kabul edilen triflolarla pandemi sonrasında daha sık karşılaşır olduk. Hemen hemen Türkiye’de sayılı üreticisi olsa da triflolara rağbet oldukca. Ürün tutarları ise değişken; 20 TL’den başlayıp 100 TL’ye kadar çıkıyor.
Deloitte Danışmanlık tarafınca Tüm Tıbbi Aygıt Üretici ve Tedarikçi Dernekleri Federasyonu İktisadi İşletmesi (TÜMDEF) ve Türkiye Sıhhat Endüstrisi İşverenleri Sendikası İktisadi İşletmesi’nin (SEİS) kapsam ve kapsam sınırlamaları doğrultusunda hazırlanan rapora gore; tıbbi aygıt pazarı, Türkiye’de son beş yılda gerçek olarak yüzde 48.8 büyümüş. Kurda yaşanmış olan 2,5 katlık artış sebebiyle pazar, dolar bazında ise sadece yüzde 5.5’lik gelişme gösterebilmiş. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın hazırladığı 2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Senelik Programı’na gore ise dünya tıbbi aygıt pazarı ortalama 450 milyar ABD doları, Türkiye tıbbi aygıt dış tecim hacmi ise 3 milyar ABD doları düzeyinde olarak belirtiliyor.
Türkiye tıbbi aygıt sektörünün dış tecim hacmi, son beş yılda yüzde 31 artış göstermiş. Sektör ihracatı, bu artışa uyumlu olarak son beş yılda yüzde 150 artmış. 2021 senesinde ihracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 50’yi aşmış. Tüm bu tıbbi aygıt pazarının içinde yer edinen trifloların oranı net olarak bilinmiyor. Orjinal Medikal İşletme Müdürü Dilaver Koç, senelik triflo üretimlerinin 1 milyon seviyesinde bulunduğunu ve satışlarında bu üretim miktarı ile paralel ilerlediğini belirtiyor. Sesan Genel Koordinatörü Celil Çağlar Özlü’ye gore ise bu ürünlerin satışı, neredeyse 10 kat artmış durumda. Artık eczaneler ve e-ticaret pazar bölgeleri dahil birçok noktada ulaşımı kolay. Sadece üretici, satıcı ve uzmanlar; bu ürünleri alırken ‘Ürün Takip Sistemi’ne kayıtlı olmasına dikkat edilmesi ve hekim kontrolünde kullanılması icap ettiğini belirtiyor.
DIŞA BAĞIMLILIĞI AZALTMAYI AMAÇLIYOR
Her geçen gün medikal sektörüne artan teknoloji ve ürün yelpazeleriyle mühim katkı sağladıklarının altını çizen Orjinal Medikal Gezim İnşaat Hayvancılık İml. İth. İhrc. San. Tic. Ltd. Şti. İşletme Müdürü Dilaver Koç, 30 kişiye istihdam sağladıklarının ve çalışanların yüzde 90’ının ise kadınlardan oluştuğunun bilgisini veriyor. Şirket; ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemleri, ISO 13485 Tıbbi Cihazlar Kalite Yönetim Sistemi, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ve ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi belgelerine ve ek olarak üretilen ürünlerin tamamı yüzde 100 Yerli Malı Belgesi’ne haiz. Şirket sahibi Koç, bu medikal ürünlerle amaçlarının yurtdışından devasa yükseklikte fiyatlarla gelen ürünlerin üretimini yaparak ülkemizin dışa bağımlılığının azalmasını sağlamak bulunduğunu söylüyor.
YILDA 1 MİLYON ADET ÜRETİYOR
Firmanın kendi markası Rabır’da 45 çeşit ürün var. Tesiste senelik 900 bin ile 1 milyon içinde triflo üretiliyor. Koç, bu üretilen trifloların tamamını sattıklarını belirtiyor. 20’nin üstünde ülkeye ihracat gerçekleştirdiklerinin de altını çizen Koç, Sıhhat Bakanlığı, Tıbbi İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu tarafınca kurulan Ürün Takip Sitemi’nde kayıtlı ve onaylı 157 bayileri bulunduğunu da hatırlatıyor. Rabır markalı triflolar N11, Hepsiburada, Trendyol, Amazon benzer biçimde e-ticaret sitelerinde ek olarak eczacılara yönelik pazaryeri olan Farmazon adlı platformda yada Türkiye’de herhangi bir ilde herhangi bir medikalci ya da eczanede satılıyor. Trifloların solunum sistemine ilişik bronşit yada astım hastalıkların tedavi sürecinde ve solunumu etkileyen ameliyatlardan sonrasında kullanıldığı bilgisini de paylaşan Koç, “Cihazın amacı solunum problemi yaşayan kişilerde akciğer kapasitesini çoğaltmak ve nefes darlığını azaltmaktır. Pandemi döneminde meydana getirilen araştırmalar, bilimsel nitelikli yayınlar ve uzman açıklamaları, solunum egzersizinin önemini gözler önüne serdi ve bunun neticesinde ürün talebine yetişmek için hem personel sayımızı hem makine-teçhizat sayımızı çoğaltmak zorunda kaldık. Gelen yoğun talepleri karşılamak için ek vardiya sistemine geçtik. Hastalığı atlatan bireylere doktorlarımızın trifloyu tavsiye etmeleri, hem hastanelere satmış olduğumuz ürün sayısını artırdı hem de bireysel kullanıcılar tarafınca e-ticaret sitelerinde ürüne olan talebi artırdı” diyor.
“DOKTOR KONTROLÜNDE KULLANILMALI”
Koç, bilhassa doğru nefes almak isteyenler, solunum kaslarını ve akciğer kapasitelerini geliştirmek isteyenlerin, bilhassa sporcuların bu cihazları sıkça kullandığını da sözlerine ekliyor. Ek olarak Koç’a gore, bu triflolar muhakkak hekim tavsiyesi üstüne kullanılmalı. Triflonun içindeki toplar hakkında da data veren Koç, ağırlıkları belirlemek için birçok demo üretim yaptıklarını da söylüyor. Koç, “Kolay bir sistem benzer biçimde görünse de topların ağırlıkları ve çapları oldukca mühim. Şundan dolayı nefes çektiğimiz ilk andaki tazyik ile bir süre sonraki tazyik, birbirinden değişik olacaktır. Bunun için Triflo ana gövdede bulunan hava tüplerinin çapları ve buna bağlı olarak topların ağırlıkları ve çapları da birbirinden değişik olmak zorunda. Toplar, en başta en ağır top olacak şekilde ağırlıkları azalacak şekilde sıralanmıştır. (2,4 gr-2,2 gr-2 gr ). Sadece piyasada bulunan birçok triflonun içindeki topların tamamı aynı ağırlıkta ve bu da triflonun emek verme prensibini karşılamamakta” diyor. Koç, bilhassa son kullanıcı olan vatandaşların ürün satın alırken, ürünün Ürün Takip Sistemi’ne kayıtlı olup olmadıklarını denetim etmesi icap ettiğini de vurgulayarak sözlerini şöyleki tamamlıyor: “Bu kontrolü hem cep telefonlarına indirebilecekleri UTS uygulaması üstünden barkod tarama yöntemiyle hem de https://utsuygulama.saglik.gov.tr linkinde yer edinen ÜTS Data Bankasından ürün barkodu, marka, model vb. bilgiler ile sorgulama yaparak denetim edebilirler. Muhakkak kayıtlı ürünleri almak lazım, hatta çözümleme ve kontrol raporları olan kendini kanıtlamış ürünler tercih edilmeli.”
“10 KAT ARTIŞ GÖSTERDİ”
1988’den bu yana sıhhat ve tıbbi aygıt sektöründe binlerce çeşit ürün ve hizmetle kurumsal ve bireysel çözümler ürettiklerini kaydeden Sesan Genel Koordinatörü Celil Çağlar Özlü, 40’a yakın çalışanla hizmet verdiklerini söylüyor. Solunum aleti filtresi üreten Sesan, trifloların ise bir tek satışını gerçekleştiriyor. Yılda 7 bin tane satış meydana gelen trifloları tüm e tecim sitelerinde de satışa sunuyorlar. Pandemi öncesine gore bakılırsa solunum egzersiz cihazlarının satışının 10 kata yakın artış gösterdiğini söyleyen Özlü, hala da ciddi şekilde talep bulunduğunu vurguluyor. Trifloları, solunum fonksiyonu olan ve güçlendirmek isteyen sıhhatli yada hasta her insanın kullanabileceğini de sözlerine ekleyen Özlü, sadece öncesinde kesinlikle bir hekime danışılması icap ettiğini de hatırlatıyor. Özlü, trifloları alırken malum ve ruhsatlı firmalarında alışveriş yapılması icap ettiğini de söyleyerek, piyasada malum markaların tercih edilmesi icap ettiğini de kaydediyor. Şirket, 2023’te üretim kapasitesini yüzde 20 artırmayı ve satışları ikiye katlamayı hedefliyor.
“Hacim odaklı solunum egzersiz aygıt üretimi artmalı”
Dr. Öğr. Üyesi Melih ZEREN / TÜSAD Solunum Rehabilitasyonu Emek harcama Grubu Yürütme Kurulu Üyesi
Solunum egzersiz cihazları; ‘akım odaklı’ ve ‘hacim odaklı’ çalışan cihazlar olarak ikiye ayrılır. Triflo, akım odaklı çalışan bir aygıt olup nefes çekme manevrası esnasında havayolunda oluşturulan akım hızına gore cihazdaki topların yukarı kalkmasıyla fonksiyon gösterir. Kaç topun kalktığı ya da topların ne süre yukarıda tutulabildiği benzer biçimde göstergeler üstünden kişileri daha derin nefesler almak için motive eder. Bahsettiğimiz suretiyle triflo aletinin amacı, görsel bir geri bildirim sağlamak suretiyle derin nefes almaya teşvik etmektir. Bu yüzden havayolunda oluşturulan akım hızı ile orantılı şekilde cihazdaki topların kalkabiliyor olması gereklidir. Genel anlamda triflolar, havayolunda bin 200 ml/sn hızında bir akım oluştuğunda tüm topların yukarı kalkacağı şekilde üretilir. Aygıt mekanik olarak görsel bir geribildirim vermeye uygun şekilde üretilmedi ise kullanmak kişiye hiçbir yarar sağlamayacaktır. Triflo ve benzeri içine üfleyip çekmeyi gerektiren solunum egzersiz cihazlarında aygıt temizliği, mühim bir mevzudur. Akciğerdeki ya da cihazdaki mikroplar, iki yönlü şekilde hareket etmek suretiyle enfeksiyon ortamı yaratabilir. Bu yüzden cihazların kolay temizlenebilen ve dezenfekte edilmeye uygun materyallerden üretilmesi gereklidir. Bu ve benzeri solunum egzersizi/solunum fizyoterapisi cihazlarının sıhhat sistemimizde geri ödemesi yoktur. Bu yüzden hastalara önermemiz durumunda, ulaşılabilir rakamlarda olmaları hasta menfaatinedir. Sadece kişilerin/hastaların bu ve benzeri cihazları rastgele kullanmalarını kesinlikle önermiyoruz. Bu cihazlar kullanılırken ciddi solunum eforları ortaya konabilmekte ve/yada akciğerlerde ciddi tazyik değişimleri meydana gelebilmektedir. Bu yüzden cihazların kullanımına; şahıs/hasta bazında ilgili sıhhat profesyonelleri tarafınca karar verilmelidir. Ek olarak bu ve benzeri cihazlar, tek başlarına ideal bir solunum rehabilitasyonu sağlayamazlar. Uygun ilaç kullanımı, hasta eğitimi, fizyoterapi teknikleri, insentif spirometreler ve egzersizin beraber yer almış olduğu rehabilitasyon yaklaşımları ile hastalara maksimum yarar sağlanabilir.
Akım odaklı ve hacim odaklı cihazların farkı nedir?
TÜSAD Solunum Rehabilitasyonu Emek harcama Grubu Yürütme Kurulu Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Melih Zeren, cihazların farklarını şöyleki konu alıyor:
“Bahsettiğimiz suretiyle solunum egzersiz cihazları, akım ya da hacim odaklı çalışanlar olmak suretiyle iki tiptir. Piyasada en yaygın bulunan aygıt olan triflo akım odaklı çalışan bir cihazdır. Sadece akım odaklı cihazlar; ağrı, anestezi, ciddi kas zayıflığı, ciddi havayolu tıkanıklıkları benzer biçimde nedenlerle solunum eforunun oldukca kısıtlandığı durumlarda kullanıma uygun değildir. Şundan dolayı bu ve benzeri durumlarda cihazdaki topların kalkabilmesi için ihtiyaç duyulan akım hızları, hiçbir süre hastalar tarafınca oluşturulamamaktadır. Hacim odaklı cihazlarda akımdan bağımsız şekilde hasta ne kadar nefes çekebilir ise cihazdaki piston o denli yukarı kalkmaktadır ve böylece her koşulda görsel bir geri bildirim sağlanabilmektedir. Devletimizde hacim odaklı solunum egzersiz cihazları üretiminin de yaygınlaşmasının hastalarımızın menfaatine olacağını düşünmekteyiz.”
“Gereksiz kullanılmamalı”
Prof. Dr. Şevket ÖZKAYA / Altınbaş Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Bölüm Başkanı
Triflo, nefes egzersizi yapmak için üretilmiş tıbbi bir cihazdır. Çoğu zaman akciğer kapasitesi azalmış ve/yada genel anestezi sonrası akciğerlerde oluşan eylemsiz sönmeleri açmak için kullanıyoruz. Fakat son zamanlarda bilhassa Covid-19 sonrası akciğer tutulumu olan hastalarda oldukca sık kullanılmaya başlandı. Kullanma amacına gore değişiyor ve kanıtlanmış standart bir kullanım sıklığı ve süresi bildirilmemiştir. Bireysel egzersiz benzer biçimde düşünmek lazım. Aslen ameliyat olan hastalarımız, genel anestezi sonrası hem ‘postop atelektazi’ dediğimiz sönmüş akciğerleri açmak hem de ‘astım/KOAH’ benzer biçimde kronik nefes darlığı çeken ve buna bağlı solunum kas enerjisini çoğaltmak için kullanıyoruz. Triflolar, tıbbi kullanım onayı almış ve Avrupa Birliği normlarına uygun olarak standart olarak üretiliyor. Kullananların alırken bir tek tıbbi üretim izni ve üstünde Avrupa Birliği normlarında kalite onayı olan cihazları almaları gerekir. Trifloların aslına bakarsak bir çok kez gereksiz kullanıldığını söyleyebiliriz. Kullanım şekli mühim. İki mekanizması var; bir derin nefes alarak topları hareket ettirme ve bir de derin nefes vererek topları hareket ettirme mekanizması vardır. Bilhassa hastalarımız hangi akciğer hastalığında ve hangi tıbbi durumda hangi mekanizmayı kullanmak gerektiği mevzusunda kesinlikle doktoru ile konuşmalı. Yoksa bayılmadan tutun, akciğer hasarı ve yırtılmasına kadar komplikasyon dediğimiz negatif neticelerle karşı karşıya kalabilirler.
Triflo iyi mi kullanılır?
-Aygıt dik şekilde tutulur ve ağızlık parçası dudakların arasına alınır.
-Ilkin cihazın içine sakince üflenerek nefes boşaltılır. Şundan dolayı akciğerlerimiz doluyken oldukca nefes çekemeyiz.
-Nefes boşaltıldıktan sonrasında güçlü bir nefes çekilerek toplar kaldırılmaya/yukarıda tutulmaya çalışılır.
-Baş dönmesi ya da solunum kas yorgunluğu oluşmaması adına beş derin nefes çekildikten sonrasında bir süre dinlenilir ve yine beş derin nefes çekilir.
-Bu döngü, hastanın klinik durumuna gore birkaç kez tekrarlanır.
-Gene hastanın klinik durumuna gore bir ya da iki saatte bir egzersizin tekrarlanması istenebilir.
“Triflolar nefes almaya teşvik ediyor”
TÜSAD Solunum Rehabilitasyonu Emek harcama Grubu Yürütme Kurulu Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Melih Zeren’e gore; trifloların kullanım amacı nefes almaya teşvik etmektir. Derin nefesler çekmek suretiyle meydana getirilen solunum egzersizleri, akciğerde iyi havalanamayan ya da sönmüş bölgelerin açılmasına ve akciğerde birikmiş balgamların hareketlendirilerek atılabilmesine destek sağlar. Bununla birlikte öksürük refleksini uyarmak suretiyle öksürmeyen ya da iyi öksüremeyen hastalarda öksürüğü teşvik ederek havayolu temizliğine katkı sağlar. Kalp, göğüs ve karın cerrahisi geçirmiş hastalarda, kronik bronşit ve kistik fibrozis benzer biçimde balgam artışına sebep olan akciğer hastalıklarında, akciğerin havalanmasını ya da oksijenlenmesini bozan KOAH, akciğer enfeksiyonları, akciğer fibrozisi benzer biçimde durumlarda ve omurilik yaralanmaları ya da kas hastalıkları benzer biçimde solunum kaslarının güçsüzleştiği durumlarda kullanılabilir.
