PARA DÜNYA/ ALEV RİGEL 2024, “sürpriz geziler” yılı olacak. Gezi şirketlerinin yapmış olduğu anketler gösteriyor ki, yeni yılda seyahat severler, bavullarını hazırlayacak, havaalanına gidecek fakat nereye uçacaklarını bilmeyecek. Bu sebeple nereye gideceklerini havaalanında öğrenecekler. Bu şekilde bir belirsizliğin içine düşmek, güzel ve zevk veren bir coşku mı, düş kırıklığı mı, boş zamanınızı değerlendirecek fena bir düşünce mi?
ABD’de yeni eğilim bu şekilde. Hem iç hem dış turizmden söz ediyoruz. Bu sebeple ABD vatandaşları için pek fazlaca ülke vize istemiyor. Hele Japonlar, bu şekilde bir coşku için fazlaca daha rahat hareket edebilirler. Bu sebeple hiçbir ülke, Japonlardan vize istemiyor. Japon imparatoru Naruhito ve eşi için geçişlik bile gerekmiyor. Fakat Japonlar bu şekilde çılgınlık meydana getirecek karakterde bir millet değil.
Gene Amerikalılara dönecek olursak, onlar tam bir maceraperest. Gezi şirketleri, bilhassa gençler için bu şekilde serüven gezileri hazırlıyor. Size bir zarf verip belirli bir saatte havaalanında olmanız icap ettiğini söylüyorlar. Oyunbozanlık yapmayacak, zarfı alana gidene kadar açmayacaksınız. Nereye gideceğinizi alanda öğreniyorsunuz. Biletleriniz, transferleriniz ve otelleriniz hazır. Bu turizme “Pack Up+Go” adı veriliyor. Kısaca “Pılını Pırtını Topla ve Git”. Yöntemin kabaca Türkçesi bu. ABD’de yüzlerce gezi acentesi bu yöntemi benimsemiş. Yaşlılar değilse de gençler, bilhassa de yeni evliler bu yöntemi fazlaca sevmiş oldu. Booking.com sitesi, 33 ülkede, 27 bin gezgin içinde yapmış olduğu ankette yüzde 55’i kabul eden bir oranda bu yöntemin benimsendiğini ortaya çıkarmış.
PLAN YAPMADAN BİR YER GİTMEK
Söz mevzusu gezim sitesinin Birleşik Krallık ve İrlanda bölge müdürü Ryan Pearson, “2024’te plan yapmadan bir yere gitmek, moda olacak. Gidilecek yerin belirli olmaması, fazlasıyla heyecanlı. Aslen son 10 senedir bu şekilde bir trend var. Milyonlarca turistin öğrendiği bu yöntem, 2024’te patlama meydana getirecek” diyor.
Sistemin iyi mi işlediğine erişince. Gezgin çifte ya da bireye tercih etmiş olduğu fiyat aralığı ve kaç gün kalınacağı bilgisi soruluyor. Sonrasında turistler, bir biçim dolduruyorlar. Daha ilkin gittikleri bölgeler, ilgi alanları, soğuk/sıcak iklim seçenekleri, yiyecek/içecek mevzularındaki tercihleri benzer biçimde bilgiler veriyorlar. Seyahatinizin başlangıcından yedi gün ilkin size bir e-posta gönderiliyor. Gideceğiniz yerle ilgili olarak kıyafet tavsiyeleri alıyorsunuz. Bigün ilkin de hangi havaalanına saat kaçta gitmeniz gerektiği bildiriliyor. Size iki zarf veriliyor. Birincisi minik bir zarf. Büyük zarfı açmamanız gerektiği vurgulanıyor. Alanda açacağınız zarfta, gezi belgelerinin yanı sıra, restoranların, müzelerin, gezinsel yerlerin sıralaması de yer ediniyor. Casus filmi benzer biçimde.
ÖNCELERİ PEK RAĞBET GÖRMEMİŞ
Bu yöntemin mucidi, Lillian Rafson. İşi, 2016’da başlatmış fakat önceleri pek rağbet görmemiş. Üzerine Covid salgını da erişince, morali epey bozulmuş. Fakat pes etmemiş. Salgın süresince evinde, bir tek ABD’de 20 bin kadar sürpriz seyahat planlamış. Bugünkü rezervasyonların, pandemi öncesi dönemden yüzde 30 daha çok bulunduğunu görmüş. Değişik adlar altında pek fazlaca acentenin benzer programları bulunduğunu görmekte de gecikmemiş. “Sürpriz Ziyaretler”, “Kaybol Turizmi”, “Nereye?”, “Destinasyonu olmayan Gezi”, “Büyülü Esrarengiz Turlar”, “Seyahatin Anlamı” benzer biçimde. Sayısız otel, motel, barıncak, Rafson’u destekliyor. Bu sebeple Rafson, bu minik gezinsel tesislerin tanınmasını ve kâr etmesini de sağlıyor. Rafson, “İnsanlar o denli meşgul ki, gezi planlamaya zamanları bile olmuyor. Senelik izinlerinde bile stres yüklüler. Bizim yaptığımız, onlara yardım etmek. Uçakla, trenle ya da kendi otomobilleriyle onları daha evvel yaşamadıkları ortamlara göndermek, bizi mesleğimize daha fazlaca bağlıyor” diyor.
On binlerce kişiyi, “sürpriz destinasyonlar”a gönderen Rafson, garip hikayeler duyduğunu da belirtiyor. Fas’ta Atlas Dağları’nın eteklerindeki tesislere, daha doğrusu çadırlara gönderilmiş olduğu turistler, dönüşte izlenimlerini şöyleki anlatmışlar: “Her şey fazlaca güzeldi. Yiyecek paketleri, içinde bulunduğumuz şartlara bakılırsa olağanüstüydü. Şirket bizlere, uydu cep telefonları bile verdi. Bölgede yaşayan Bedeviler de o denli misafirperverdi ki, her gece bizimle saatlerce konuştular. Fakat hem uykusuz kaldık hem de bizlere ikram ettikleri yerli yiyecek ve içecekler midemizi bozdu. Ne de olsa alışık değildik.”
İzlanda’ya gönderilen bir başka çift de şöyleki yazmış: “Bizim piyano çaldığımızı biliyorlardı. Ufak bir şapelde, mini bir konser ayarlamışlar. O sırada şapelde bulunan İzlandalılara, kısa bir piyano konseri verdik. Bundan da fazlaca büyük mutluluk duyduk. Bizim için mükemmel bir deneyimdi.”
Rafson’a ve benzer şirketlere, on binlerce mektup geliyor. Hepimiz deneyimlerini konu alıyor. İçlerinde gezilerinden memnun olmayan gezgin sayısı yok denecek kadar azca.
TURİST PROFİLİ ÇİRKİNLEŞİYOR
Turizme ehemmiyet vermeyen ülke, neredeyse yok benzer biçimde. Yabancılar gelecek, gezecek, döviz bırakıp gidecek. Bundan daha tatlı kazanç olabilir mi? Fakat son yıllarda turistlerin, zamanı eserlere verdiği zarar da inanılmaz boyutlarda. Eserleri kırıp dökenler, kıymetli ürünleri çalanlar, sorumsuzca davrananlar, binlerce senelik tarihe zarar verenler. Sonrasında da bu tarz şeyleri dil bilmedikleri için yaptıklarını söylüyorlar. İşte size birkaç örnek.
* Turistlerin fena davranılmış olduğu ülkelerin başlangıcında İtalya geliyor. Müzeler, en fazlaca saldırıya uğrayan mekanlar. Verdikleri zararın kazara bulunduğunu söylüyorlar fakat {güvenlik kamerası} kayıtları, aksini gözler önüne seriyor. Son olarak Venedik’teki meşhur köprü “Rialto”, yetkilileri bile şaşırtan bir vakaya sahne oldu. Amerikalı bir gezgin, bu köprüyü otomobille geçmeye kalkıştı. Venedik’in merkezine bile motorlu vasıta girişi yasak olması durumunda turistin bunu iyi mi başardığı, çözülebilmiş değil (Venedik’e gitmeseniz bile kentin sembolü olan Rialto Köprüsü’nü gezim broşürlerinden ve fotoğraflardan bilirsiniz. İki yanı dükkanlarla dolu olan köprünün ortasında bir tek yayalar için bir geçit bulunur. İlk yapıldığında adı “Ponte della Moneta” idi. Kısaca “Para Köprüsü”. Köprüyü kullananlardan, para alınıyordu). 34 yaşındaki Amerikalıya verilen ceza 500 euro. Bir başka gezgin, kalmış olduğu otelin üçüncü katından kanala atladı. Belediye Başkanı Luigi Brugnaro, kendisine bir “Aptallık Sertifikası” verdi ve toplumsal medyayı suçladı. Başkan, insanların meşhur olmak için aptalca işler yaptığını kaydetti.
* Gene İtalya’dayız. Bu kez Floransa’da (İtalyanlar Firenze der), 43 yaşlarında bir Amerikalı, kiraladığı lüks spor otomobille, bir tek yaya trafiğine açık olan Piazza del Signoria’ya girdi. Rönesans’ın sembolü sayılan alanda gezinen sürücü, 470 euro’luk para cezasından sonrasında sınır dışı edildi.
* İnternet fenomeni olmaya çalışan Çinli bir bayan, “büyük beyaz” olarak malum bir köpek balığını parçalayıp pişirmiş, bunun da filmini çekerek internette yayınlamıştı. Çin’de koruma altında olan bu köpek balığı için hanıma verilen ceza, 125 bin yuan (18 bin ABD doları) oldu. Aman diyelim, fenomen olacağım diye saçma işler yapmayın.
* Endonezya’nın Bali adasının, ne kadar gezinsel bir yer bulunduğunu bilmeyen yoktur. Yöreyi ziyaret eden Rus gezgin Yuri Chilikin, bir tapınağın önünde yarı çıplak vaziyette fotoğraf çektirmeye kalkışınca büyük tepki çekti. Yaptığından dolayı özür dileyen Chilikin, bölgenin en etkili avukatını arabulucu yapmış oldu, tapınaktaki bir ayine katıldı. Fakat sınır dışı edilmekten kurtulamadı. Benzer bir vaka Japonya’da da yaşandı.
* Hong Kong’un fazlaca pahalı bulunduğunu, yerliler kadar turistler de bilir. Bundan dolayı sokaklarda birşeyler satmaya çalışan yabancı turistler görmek mümkündür. Hong Kong yerlisi Ashley James, Amerikan haber ajansı CNN’e yapmış olduğu açıklamada, “Halk, burada günlük geçimini sağlamakta zorlanırken incik boncuk satmaya çalışan yabancı turistleri görmek bizi sinirlendiriyor. Tüm gerekçeleri, dönüş bileti için para toplamak. Gelme o vakit” diye konuşuyor.
* Bu kez İspanya’dayız. Milliyeti açıklanmayan bir çift, Michelin yıldızlı bir restorandan 1.7 milyon dolarlık içki çaldırmış olduğu nedeni öne sürülerek hapse atıldı. Çift, hırsızlık yaptıkları lüks restorana daha ilkin üç kez gitmiş, bulgu yapmıştı. 45 şişe çalıp havlu ve elbiselere saran çiftin çaldıkları şişeler içinde 1805 tarihindeki, 350 bin euro kıymeti olan Chateau d’Yquem de vardı. Çift, bir gezgin gezisi esnasında restoranın mahzenin indi ve çalacakları şişeleri belirledi. Sonrasında da yandaki otelden oda kiraladı ve duvarda delik açarak şişeleri götürdü. Film senaristliği yazanlara bile taş çıkarmışlardı.
* Dünyanın “elmas başkenti” olarak malum Amsterdam, bu kez kıymetli taşların çalınmasıyla değil, yabancı genç turistlerin “bekarlığa veda” partileri sebebiyle alarm durumunda. Bunlar, basit partiler değil. Hem içki içiliyor hem uyuşturucu kullanılıyor. Sonrasında da hastanelik oluyorlar. Ve polis bunlarla başa çıkamıyor. Belediye “Uzak Durun” kampanyası başlattı fakat gene de bu rezilliklerin önünü alamıyor.
* Avusturya, karlı dağ manzaralarıyla meşhur bir ülke. Bu da turistlerin her yerde fotoğraf çekmesine niçin oluyor. Bunda bir mesele yok. Fakat 800 sözü geçen bir kasaba, günde on bin yabancı turistle adeta salgın edilirse büyük mesele. En fazlaca fotoğraf çekilen noktalarda belediye artık manzarayı ahşap perdelerle kapatıyor. Bu perdeler, birbirinden güzel köyleri çirkinleştiriyor. Fakat meydana getirecek başka bir şey yok.
* Kimi zaman turistler, bilmeden tabiat ananın huzurunu bozuyor. ABD’nin Yellowstone Ulusal Parkı, yerli/yabancı binlerce turisti çeker. Turistlerden biri yeni doğan bizon yavrusunu yakalayıp ziyaretçilerin önüne getirdi. Yavrunun kucak dolusu fotoğrafı çekildi. Sadece yavruya insan kokusu sinmişti. Anası kendisini reddetti. Park görevlileri de annesiz yaşayamayacak olan yavruyu öldürmek mecburiyetinde bırakıldı. Bu durum, tüm hayvan yavruları için geçerli. Lütfen, nerede olursa olsun yavrulara kendi kokunuzu bırakmayın. Anne, yabancı koku duyduğu yavrusunu terk ediyor.
* Şimdi vereceğimiz iki örneği, büyük bir ihtimalle YouTube’dan izlemişsinizdir. Kaliforniya’da bir pilot, seyir halindeyken tek motorlu minik uçağının kanadına koyduğu kamera önünde paraşütle atladı. Pilotsuz kalan tayyare, tenha bir araziye çakıldı. Pilotlar ve havacılık kurumları vakası şiddetle protesto etti fakat deli pilot amacına ulaşmıştı. İkinci örneğimiz Avustralya’dan. İnternetteki kayıtta, bir genci, otomobilini açık arazide deve kuşu sürüsü üstüne sürerken gördük. Bu da cezasız kalmadı fakat sorumsuz kişiler, istedikleri reklamı yapmış oldular.
* Gene İtalya, gene İtalya. Roma’da bir zamanlar gladyatör dövüşlerinin yapıldığı meşhur Colosseum’u korumak fazlaca zor. 2023’ün haziran ayında iki İngiliz genç, neredeyse iki bin senelik eserin duvarına adlarını kazıdılar. Gerekçe olarak zamanı önemini bilmediklerini söylediler. Bu kez Roma polisi, iki genci tutuklayıp içeri attı. 2023’ün haziran ayından beri içerideler. 2024’te yargılanacakları tarih belirlenecek. Geçen temmuz ayında biri İsviçreli diğeri Alman iki genç de kendi isimlerini Colosseum duvarlarına kazıdıkları nedeni öne sürülerek tutuklandı.
* İtalya’nın müzelerinde kazara da olsa zamanı eserleri kıran turistlerle ilgili hikayeler o denli fazlaca ki. Paris’te Eiffel Kulesi’nde sızıp kalan sarhoş turistler, Kanada’da tayyare yolcularının kusarak koltukları kullanılamaz hale getirmesi, Vatikan’da müzede sergilenen eserlerin bir gezgin tarafınca kasten kırılması, Roma’daki Trevi Çeşmesi’ne giren bir turistin su şişesini doldurmaya emek vermesi, İtalya’nın kuzeyindeki Como Gölü’nde fazlaca kıymetli bir heykelin Alman turistler tarafınca devrilmesi. Örneklerin bir türlü arkası gelmiyor.
