PARA GİRİŞİMCİLİK/ ÜRÜN DİRİER Yeni yıla yaklaşırken melek yatırımcılar ve VC‘ler de plan program halletmeye başladı. Ajandalarda en oldukça öne çıkan girişimcilik alanları içinde NFT, metaverse ve Web3 teknolojileri dikkat çekerken, iklim değişimi odaklı enerji ve tarım-gıda girişimleri de 2023’ü farklılaştıracak şeklinde görünüyor.
TARIM TEKNOLOJİLERİNİ ÖNEMSİYOR
Esor Investments Yönetici Ortağı Şevki Kuyulu, 2023 senesinde gerekseme olması durumunda, halihazırda girişim yapmış oldukları şirketleri desteleyeceklerini belirterek “Ek olarak yeni girişim yapmayı düşündüğümüz ve görüşmede olduğumuz üç şirket bulunuyor. 2023’te yapacağımız bu yatırımlarla yatırım miktarımızı artıracağız. Radarımızda bilhassa e- tecim, suni zekâ ve ziraat teknolojileri alanlarındaki girişimler var. Bu alanlarda yatırımlarımızı finansal ve yönetimsel olarak desteklemeye devam edeceğiz” diyor. Ziraat teknolojilerini oldukça önemsediklerini ifade eden Kuyulu, şu detayları paylaşıyor:
“Teknolojik gelişmeler her alanda olduğu şeklinde ziraat sektöründe de süratli bir halde ilerlemeye devam ediyor. Dünyada da Türkiye’de da tarıma verilen ehemmiyet her gün artıyor. Tarımın geleceğinin belirlenmesi, yaşanmış olan sorunlara karşı üretilecek çözüm yollarına bağlı. Bundan dolayı de tarımsal üretimi desteklemek amacıyla kullanılan suni zeka uygulamaları, üretimde yaşanmış olan sorunların tespitini kolaylaştırarak daha verimli bir üretim yapılmasına olanak sağlıyor. Bu teknolojiler; toprağın işlenmesi, ekilmesi, gübrelenmesi, sulanması şeklinde tüm ziraat süreçlerinin daha süratli ve kolay bir halde tamamlanabilmesine destek olacak. Ziraat alanlarında kullanılacak sensörlerle üretim girdilerine ilişik satış detayları, arazi detayları, hatta ziraatçi detayları bile çözümleme edilebilecek. Zaman içinde elde edilmiş bu verilerle arazi davranışları, iklim ve dış etkenlerin belirlenmesi, ülke ve dünya piyasaların durumu şeklinde daha birçok unsur net bir halde gözlemlenebilecek. Böylece hangi zamanda hangi ürününün daha çok yetiştirilmesi gerektiği, çiftçilerin ödeme alışkanlıkları, ürün standardını etkileyen şartlar şeklinde daha birçok bilgiyi makineler, insana gerek kalmadan anlayıp değerlendirebilecek. Akıllı ziraat teknolojileri, ürünlerden en yüksek kazancı elde etmeyi sağlarken, insana dayalı denetim mekanizmalarını ve ürünlerdeki hastalıklarla ilgili bulguları da otomatikleştirerek, tarımla ilgili her süreçte ciddi katkılar sağlayabiliyor. Şu demek oluyor ki her veri, verim getirecek. Ikimiz de Esor Invenstment olarak, ziraat teknoloji odaklı şirketlere yatırım halletmeye devam ediyoruz.”
2022 senesinde perakende sektörüne suni zeka çözümleri sunan Vispera’ya 500 bin dolar yatırım yaptıklarını ve 2023’te de gerekseme doğrultusunda firmaya yatırıma devam edebileceklerini aktaran Kuyulu, “Ek olarak bu yıl ilk kez Türkiye ve Almanya haricinde Kenya’da bir girişimimiz oldu. Ziraat teknolojileri alanında hizmet veren Lima adlı şirkete 1 milyon euro yatırım yaptık. Hem bu bölgede yatırımlarımızı sürdüreceğiz hem de Kenya’dakine benzer teknolojilere, Türkiye’de de yatırım yapacağız. Geçtiğimiz yıllarda 3.5 milyon dolar yatırım yaparak desteklediğimiz Segmentify adlı şirkete bu yıl 1 milyon dolar daha yatırım yaparak toplam yatırım miktarımızı, 4.5 milyon dolar seviyesine çıkarttık. Segmentify teknolojisi, çevrimiçi perakendecilerin; en ilgili deneyimi sunmak ve kişiselleştirilmiş ürün önerileri yapmak için her bir müşteriyi bire bir, gerçek zamanlı ve geniş ölçekte tanımasını ve onlarla etkileşime geçmesini sağlıyor. Suni zeka algoritmaları ile e-ticaret şirketlerinin her müşterisinin profiline ve ihtiyacına yönelik hususi ürün önerileri sunuyor. Son yatırımızı da lojistik, perakende, otomotiv-ithalat, havacılık ve beyaz eşya olmak suretiyle altı değişik sektör için tasarlanmış giyilebilir teknolojiler geliştiren Thread In Motion adlı şirkete yaptık. 1 milyon 750 bin dolar yatırım yaptığımız Thread In Motion, Almanya ve İngiltere başta olmak suretiyle toplamda sekiz ülkeye ihracat yapıyor. Dünya genelinde 25 küresel iş ortağı ile 220’den fazla müşterisi olan Thread In Motion, bu yüzden bizim ilgimizi çekti. Hem Thread In Motion’a hem de makine öğrenmesi, giyilebilir teknolojiler ve e-ticaret alanında girişimlerimizi sürdüreceğiz” diyor. 2022 senesinde Türkiye’de yaptıkları yatırımın toplamda 270 milyon TL’nin üstüne çıktığına da değinen Kuyulu, dünyadaki genel trendler mevzusunda ise şunları aktarıyor: “Faizlerin artması sonucu yatırımcı dünyasında gelişme hedefi yerini karlılık almaya başladı. Dolayısı öngörülebilir bir gelecekte gerçekçi kar beklentisi olan girişimlerin daha oldukça ilgi çektiğini söyleyebilirim. 2021 senesinde, Türkiye’deki startup’ların yatırım miktarı 1.5 milyar dolar, girişim başına yatırım tutarı ise 4.8 milyon dolardı. Bu senenin oldukça dalgalı geçmesine karşın startup ekonomisi, aralıksız büyümesine devam ediyor.”
“YATIRIMLARDAKİ DÜŞÜŞ, AZALMA DEĞİL DÜZELTME”
Duygu EREN / Keiretsu Forum Türkiye Genel Müdürü
2022’de 10 girişime Keiretsu Forum Melek Yatırım Ağı üyeleri 14.5 milyon TL yatırım yaptılar. Gelecek yıl bu seneki yatırım miktarımız kadar, 12-15 girişime yatırım gerçekleşeceğini öngörüyorum. Keiretsu Forum Türkiye olarak tek bir kurumsal kuralımız var; tüzel kişiliğini kurmuş ve satmaca kesmeye başlamış girişimleri yatırımcılarımız ile buluşturuyoruz. Yatırımcılarımızın yatırım profiline bakılmış olduğu süre SaaS, Fintech, Mobil Oyun ve Pazaryerleri dikeyleri ağırlıklı bulunduğunu görüyoruz. Son bir senedir iklim teknolojileri mevzusu oldukça popüler bir alan haline geldi. Yatırımcılar bu mevzuda girişim arıyorlar. Bununla beraber iklim teknolojilerini hem ticari anlamda hem tesir anlamında bir arada kurgulayan girişimlerin mühim bir boşluğu dolduracağı kanaatindeyiz. Dünyadaki genel trendlere bakacak olursak, son bir yılda Web3 (Metaverse, NFT & Token) girişimlerinin yükselişe geçtiğini görüyoruz. Feysbuk’un ortalama bir yıl ilkin adını Meta olarak değiştirmesinden sonrasında Metaverse girişimleri yükselişe geçti. Bu anlamda 2023 yılının da 2022 yılı şeklinde geçeceğini düşünüyorum. Ek olarak yatırımlardaki düşüşü bir azalma olarak değil bir düzeltme olarak değerlendiriyorum. Rasyonel sınırlar haricinde olan değerlemeler, şu anda düzeltme yaşıyor. Bu durumun yatırım ortamı için sıhhatli bulunduğunu düşünüyorum. Pandemi, süreçleri oldukça hızlandırmıştı. Şimdi ise yine normaline geliyor yatırımlar.
“YAKLAŞIK 200 MİLYON TL YATIRIM PLANLIYORUZ”
Sulh ÖZİSTEK / Boğaziçi Ventures Yönetim Kurulu Üyesi
2022’de 19 girişime 180 milyon TL büyüklüğünde kaynak sağladık. 2023’te 200 milyon TL’ye yakın yatırım yapmayı planlıyoruz. Boğaziçi Ventures’ın kuruluşundan bu yana benimsediği ‘disruptive innovation’ mottosu ile yatırım yapmış olduğu dikeyler, yenilikçi ve yıkıcı teknoloji ürün ve hizmetleridir. Oyun ve oyun teknolojileri, Web3, Saas ve bulut yazılımları, siber güvenlik, finansal teknolojiler, eğitim teknolojileri, sıhhat ve İK teknolojileri öncelikli yatırım alanlarımız içinde. Geçen yıl dünya genelinde yaşanmış olan ekonomik krizle beraber yatırımcıların yatırım iştahı iki değişik bağlamda değişmeye başladı. Birincisi; teknoloji şirketlerinde kârlılık ya da belli bir süre içinde kârâ ulaşabiliyor olması, mühim bir kriter haline geldi. AI, otomasyon, siber güvenlik, finansal teknolojiler ve robotik teknoloji ürünleri alanlarında ciddi yatırımlar görüyoruz. İkincisi ise ürünlerin gerçek yarar sunan ve ESG kriterlerine hizmet eden çözümler olup olmadığı kriteri. Yatırımcılar tarafınca bu alana dokunan girişimler, daha çok ilgi görmeye başladı. Bundan dolayı sıhhat teknolojileri ve iklim teknolojileri şeklinde alanlarda yatırımlar, ilgi gören alanlar oldu.
“ESAS FIRSATLAR BELİRSİZLİK DÖNEMLERİNDE SAKLIDIR”
Numan NUMAN/ 212 Kurucu Ortağı
212 olarak geçen dört senede 16 girişime toplam 30 milyon euro yatırım yaptık. 2023’te erken aşama girişimler için yeni kurduğumuz Simya GSYF (girişim sermayesi yatırım fonu) ve 2023 senesinde kuracağımız üçüncü fonumuz ile start-up’lara minimum toplam 15 milyon euro yatırım yapmayı planlıyoruz. Hedefimiz; internasyonal pazarlarda büyümeyi hedefleyen, büyük sektörlerin sorunlarını çözen ve kuvvetli ekiplerin kurduğu B2B girişimlere yatırım yaparak, kendilerine gelişme yolculuklarında destek vermek. Bu özellikleri kapsayan B2B iş modelinde olan tüm girişimler, kategoriden bağımsız radarımızda yer ediniyor. Eğitim teknolojileri, sürdürülebilir şehirler, iklim ve temiz enerji ve toplumsal tesir yaratmayı hedefleyen girişim alanlarında yüksek potansiyel bulunduğunu ve önümüzdeki senelerde daha oldukça ilgi göreceğini düşünüyoruz. Şu anda dünya geneline bakıldığında pek oldukça ülke ekonomisinde bir daralma yaşandığını görüyoruz. Sadece yatırım ekosisteminin yapısı değişse de yatırımlar devam ediyor. Dünya iktisat zamanı incelendiğinde esas fırsatların ekonomik konjonktürde dalgalanmalar yaşandığı belirsizlik döneminde saklı bulunduğunu görüyoruz.
2023 GİRİŞİMCİLİK TRENDLERİ
Keiretsu Forum Türkiye & Keiretsu Forum Londra Şubeleri Eş Kurucusu Hülya Koç, 2023 girişimcilik trendlerinin data depolama, yine kullanılabilen elektronik malzemeler ve toplumsal mesuliyet projeleri olacağını ifade ederek şunları söylüyor: “Hatta her firmanın gereksinim duyan data depolama alanında büyük yatırımlar yapılıyor. Bunların haricinde sürdürülebilirlik mevzusu da oldukça revaçta” diyor. Artık tohum aşamasında yatırım yapmanın tercih edilmediğinin de altını çizen Koç, “Her endüstride bir başlangıç olur ve kalabalık yaşanır. En iyi yönetim edenler hayatta kalır, ötekiler yenilir. Pandemide değişen teknolojinin bir patlaması oldu. Çifte bir darboğaz oluştu. Tekrar öyleki bir darboğaz olmasın diye her sektör önlemlerini almaya çalışıyor. Büyük gelirler sağlandı, yüksek yatırımlar yapılmış oldu. Şu an bu şekilde mi dersek; 2022 başlangıcında tohum aşaması yatırımları müthiş artış gösterdi, sadece enflasyondan dolayı bu sefer de VC (Seri A) aşamalarında değişimler gösterdiler. Şu sebeple enflasyon, dar boğaz ve ekonomik göstergeler var. Bu yüzden artık tohum yatırım tercih edilmiyor.”
