PARA GİRİŞİMCİLİK/ ÜRÜN DİRİER Yeni yıla yaklaşırken melek yatırımcılar ve VC’ler de plan program hayata geçirmeye başladı. Ajandalarda en oldukça öne çıkan girişimcilik alanları içinde NFT, metaverse ve Web3 teknolojileri dikkat çekerken, iklim değişimi odaklı enerji ve tarım-gıda girişimleri de 2023’ü farklılaştıracak benzer biçimde görünüyor. Yatırımcılar resesyon baskısı sebebiyle dünya genelinde girişimlere meydana getirilen yatırımlarda azalma beklerken, mevcut düşüşün aslen bir düşüş değil bir düzeltme olduğu görüşü de mevcut. 2023 girişimcilik trendleri içinde uygulama güvenliği, data depolama ve toplumsal mesuliyet projelerinin öne çıkması da beklenenler içinde. Melek yatırımcılara ve VC’lere 2023 ajandalarını ve beklentilerini sorduk.
NFT VE METAVERSE GİRİŞİMLERİNİ MARKAJA ALDI
hiVC ve hiBoost CEO’su Bora Şahinoğlu, 2023 senesinde girişimlere 2 milyon dolar ila 3 milyon dolar içinde yatırım yapmayı planladıklarını belirterek, “Geçtiğimiz yıllarda olduğu benzer biçimde gelecek yıl da girişimlere birçok değişik alanda yatırım hayata geçirmeye devam edeceğiz. hiVC ve hiBoost olarak erken aşama girişimlerde teknolojiyi iyi kullanarak bir problemi çözen, süratli gelişme potansiyeliyle iyi bir ekibe haiz olanları radarımıza alıyoruz. Burada 100 milyon dolar üstünde bir değerlemeye yetişme potansiyeli olan girişimleri önceliklendiriyoruz. Bilhassa girişimcinin uygulama becerisi olmasına ve bu fikrin ürün haline gelmiş olmasına ehemmiyet veriyoruz. 2023 senesinde da bu sıraladığım özellikleri odağımıza almayı sürdüreceğiz. 2023 senesinde sürdürebilirlik, oyun, metaverse, NFT ve blockchain alanlarındaki girişimler de markajımızda olacak. Türkiye’de ziraat teknolojileri, çevre, iklim ve sürdürebilirlik alanındaki girişimlere ilginin kafi seviyede olmadığını söyleyebiliriz. Bilhassa Avrupa’da bu alanlarda oldukça sayıda girişim görmek mümkün” diyor.
Dünyadaki genel trendlere bakıldığında, öne çıkan girişimcilik alanlarını oyun, suni zekâ teknolojileri, metaverse, blockchain, NFT, çevre, sürdürülebilirlik ve ziraat teknolojileri olarak sıralamanın mümkün olduğuna işaret eden Şahinoğlu, şunları aktarıyor:
“Dünya genelinde enflasyon ve faiz oranlarının yükselmesiyle küresel ekonomiler baskı altında. Piyasada büyük bir değişiklik oluştu, bolluk döneminden kıtlık dönemine geçildi. Paranın bolca, girişimin kıymetli olduğu bir dönemden; yatırımcı, ana para ve paranın kıymetli olduğu bir döneme geçtik. Bunu öngöremeyenler ve buna adapte olamayanlar zor bir döneme girdi. Tüm bu sıkıntılı koşullara karşın Türkiye’de 2022’nin ilk dokuz ayında girişimlere 1,5 milyar dolara yakın yatırım yapılarak tüm zamanların yatırım üstün derecesi egale edildi. Bu tablo böylesi koşullara karşın yatırım iştahının devam ettiğini gözler önüne seriyor. Esasında 2023 senesinde da benzer zorlukları göreceğimizi düşünüyorum. Sadece unutmamak gerekir ki böylesi zamanlar hem de pek oldukça fırsat da barındırıyor. Daima büyük ve eleştiri işlerin doğuşu çeşitli sıkıntılı süreçlerde ortaya çıkmıştır. Biz girişimlere yatırıma uzun vadeli bakıyor, Türkiye’deki girişimcilerin potansiyeline inanıyor ve yatırımlarımıza hız kesmeden devam ediyoruz.”
TRENDLERDE UYGULAMA GÜVENLİĞİ ÖNE ÇIKIYOR
2020’den bu yana 12 yatırım yaptıkları bilgisini paylaşan ScaleX Ventures Kurucu ve Yönetici Ortağı Arzu Dayınlarlı, “İlk fonumuz 2020’nin başlangıcında kuruldu ve bu fondan sekiz-dokuz yatırım daha yapmayı planlıyoruz. 2023 yılı özelinde ise minimum beş yatırım yapmayı hedefliyoruz. Geçmiş yıllarda olduğu benzer biçimde 2023’te de tecrübemizin ve data seviyemizin en yüksek olduğu, fonumuzun tezinde de yer edinen dikeylere yatırım hayata geçirmeye devam edeceğiz. Katı sınırlar çizmemekle beraber bu alanlara siber güvenlik, geliştirici araçları, suni zekâ altyapıları, B2B SaaS ve kurumsal yazılım çözümlerini örnek gösterilebiliriz. Temel gayemiz gelecek 10 senenin işlerini ve mühim problemleri çözen başarı göstermiş girişimcileri keşfedip, girişim yolculuklarına eşlik etmek diyebiliriz” diyor.
Dünya girişimcilik trendlerinde öne çıkan alanlardan birinin siber güvenlik, bilhassa de uygulama güvenliği bulunduğunun altını çizen Dayınlarlı’ya gore, dijitalleşmenin giderek hızlanması bununla beraber güvenlik açıklarını da getiriyor. Tam da bu aşamada siber güvenlik alanındaki firmalar problemlere yararlı çözümler üretebiliyor. Ek olarak, suni zekâ teknolojilerinin uygulama alanlarının giderek çeşitlenmesi, daha anlaşılabilir ve daha oldukça sisteme entegre edilebiliyor olması da gene bu alana olan talebi ve arzı artırıyor. Son olarak, sıhhat teknolojilerinin; bilhassa görüntü işleme ve bilgisayar görüşünün uygulanabilirliğinin de artmasıyla öne çıkan trendler içinde yer ediniyor.
RESESYON BASKISI YATIRIMLARA DA YANSIYOR
2022 yılının üçüncü çeyreğinde, global girişim ekosisteminde toplam yatırım miktarının geçen senenin aynı dönemine kıyasla yüzde 53’lük bir düşüşle 90 milyar dolar azalarak 81 milyar dolar olarak gerçekleştiğinin altını çizen Dayınlarlı,şu detayları aktarıyor:
“Global resesyon baskısı ve enflasyonist ortam ile beraber finansman maliyetinin artması yatırımcıların daha davranışlarında ölçülü hareket etmesine sebep oldu ve bu da yatırımlara yansıdı. 2023 senesinde da global resesyon baskısının devam edeceğini öngörüyoruz. Dolayısıyla meydana getirilen yatırım miktarının ve değerlemelerin önümüzdeki çeyreklerde de düşmesi olası, sadece bu düşüşün oldukça ciddi boyutlarda olacağını öngörmüyoruz. Bunun başlıca sebeplerinden bir tanesi fonların topladıkları paraların tamamıyla hâlâ yatırım yapmamış olmaları. Bilhassa ciddi problemleri verimli şekilde çözen girişimlerin yatırım almaya devam edeceğini tahmin ediyoruz. Teknolojisi güçlü olan; siber güvenlik, veri altyapı sistemleri, suni zekâ ve makine öğrenmesi dikeylerinde operasyona devam eden girişimlerin söz mevzusu süreçten daha azca düzeyde etkileneceğini düşünüyoruz. ScaleX Ventures olarak 2023 senesinde da bu dikeylerdeki yatırımlarımızı hız kesmeden sürdüreceğiz.”
ERKEN AŞAMA GİRİŞİMLERE AKTİF YATIRIM YAPACAK
Startup Wise Guys Partner’i Günce Önür, Startup Wise Guys olarak 2023 senesinde dünya genelinde minimum 100 yeni startup’a her birine averaj 100 bin euro olacak şekilde minimum 10 milyon euro yatırım gerçekleştirmeyi planladıklarını ifade ederek, “2023’te yatırım yaptığımız girişimleri yatırım sonrasında daha çok desteklemek için şu an mevcutta haiz olduğumuz İspanya, İtalya, Danimarka, Estonya ve Letonya ofislerimizin yanında değişik ülkelerde iki yeni ofis açmayı hedefliyoruz. Şu an network’ümüzde 500’den fazla internasyonal uzman ve mentor yer ediniyor. Bunun yanında daha ilkin Startup Wise Guys’dan yatırım almış olan startup’lara yatırım yapmış olan 140’tan fazla yabancı yatırım fonu bulunuyor. 2023 senesinde da aynı şekilde network’ümüzde yer edinen mentor, uzman ve yatırımcıların sayılarını ve bu kişilerin yatırım yaptığımız girişimcilerle olan etkileşimini artıracağız” diyor.
2012’den bu yana B2B SaaS, finansal teknolojiler ve siber güvenlik alanlarına odaklandıkları bilgisini veren Önür, “Bunların arasına 2021 senesinde sürdürülebilirlik (ziraat teknolojileri, besin teknolojileri, enerji, akıllı şehirler, sıhhat teknolojileri), 2022 senesinde ise XR olarak adlandırdığımız sanal gerçeklilik, artırılmış gerçeklik, Metaverse ve Web3 benzer biçimde sektörleri yatırım alanlarımızın arasına dahil ettik. 2023 senesinde da bu alanlarda yeni çözümler üreten erken aşama girişimlere etken olarak yatırım yapacağız. 2023’te gerçekleştireceğimiz yatırımların içinde minimum 20 Türk girişimin olmasını hedefliyoruz” diye konuşuyor.
2023’TE STARTUP YATIRIMLARINDA AZALMA BEKLENİYOR
Dünyadaki startup yatırımlarında 2023 senesinde bir azalma olmasını beklediğine de işaret eden Önür, “Resesyon beklentisi, faiz oranlarındaki belirsizlik ve tüm dünyada tesirini gösteren yüksek enflasyon benzer biçimde sebeplerin yatırımların azalmasında başrol oynayacağını düşünüyoruz. Fakat biz Startup Wise Guys olarak erken aşamadaki girişimlere etken olarak hayata geçirmeye devam edeceğiz” diyor.
VC hayatına global pencereden bakıldığında, yatırımcıların genel olarak B2B SaaS ağırlıklı iş meydana getiren startup’lara yatırım yaptığını ifade eden Önür’ün verdiği bilgilere gore, son üç yılda tüm dünya olarak içinden geçtiğimiz pandemi, harp, enerji krizi benzer biçimde durumlar VC’leri de yeni alanlara yatırım hayata geçirmeye yönlendirdi. Bilhassa insanların ihtiyaçlarının değişmesi bir tek ticari kaygıları değil, hem de yatırım alan bu startup’ların dünyadaki problemlerle ilgili ne kadar çözüm ve tesir yarattığı benzer biçimde soruları da berberinde getirdi. Bu yüzden enerji, iklim, ziraat teknolojileri ve besin teknolojileri benzer biçimde alanların artık büyük yatırım fonlarının da yatırım için incelemiş olduğu alanlar haline geldi.
ODAĞINDA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VAR
Kök Projekt’in ilk fonu olacak olan Kök Ventures Fund’ı 2023’ün bahar döneminde oluşturmayı planladıklarını ifade eden Kök Projekt Kurucusu Semi Hakim, “Bu kapsamda ilk dönemimizde ağırlıklı olarak Türkiye ile beraber MENA bölgesi ülkelerine odaklanacağız. Fon olarak hedefimiz minimum 40 erken aşama besin, ziraat ve su sektörü girişimine yatırım sağlamak. Bu odakla beraber, Series A ve Series B yatırımlarına da gerek kendimiz lead investor olarak, gerekse de networkümüzdeki internasyonal fonlarla beraber ortak yatırım emek harcamaları yürütmek olacak” diyor.
Kök Ventures Fund’ın temel odağının İklim Değişikliği olacağını vurgulayan Hakim, “İklim değişikliği, iklim uyumu ve iklim değişikliği etkilerini azaltma odaklı olarak, besin, ziraat ve su teknolojileri sektörü şirketlerine yatırım gerçekleştireceğiz. 2015 senesinden beri Kök Projekt’in ilk günden itibaren odaklandığı bu mevzu başlıkları, bizlerin yedi senede geliştirdiği uzmanlık ve erişim ile beraber Kök Ventures Fund’da da bu yönde yatırımlarımızı gerçekleştireceğiz. Öncelikli alanlarımız besin, ziraat ve su kıymet zincirinde inovatif teknolojilere yatırım yaparak, Türkiye ve MENA bölgesinde gıda-tarım kıymet zincirinde sürdürülebilirliğin güçlendirilmesini hedefliyoruz. Fon odağımızda öncelikli olarak ziraat ve su teknolojileri, tarımsal biyoteknoloji, alternatif protein, ambalajlı gıdalar ve ziraat finansmanı benzer biçimde başlıklarla beraber totalden gıda-tarım kıymet zincirini etkileyen teknoloji girişimlerine yatırım yapmayı amaçlıyoruz” diye konuşuyor.
TARIMDA MALİYETİ DÜŞÜREN GİRİŞİMLER ÖNE ÇIKACAK
Tarımsal Biyoteknoloji ve Ziraat Finansmanı alanlarında boşluk olduğuna da değinen Hakim, şunları paylaşıyor: “Bu aşamada bilhassa dünyada artan tarımsal üretim girdilerinin tutarları ve oluşturduğu finansal dengesizlikler ile beraber, üretime direkt tesiri olan iklim değişikliği mevzularını göz önünde bulundurduğumuzda, girdi maliyetlerinin düşüren, verimi arttıran ve üreticilere finansal olarak itimat elde eden girişimlerin önümüzdeki dönem daha çok ön plana çıkacağını ön görüyoruz. İklim değişikliği mevzusunda da bilhassa hem üretim, hem de tüketim odaklı teknolojilerde oldukça daha çok fırsat bulunduğunu görebiliyoruz. Alternatif protein alanı an itibarıyla nebat bazlı protein mevzusunda belirli bir olgunluğa ulaştı, sadece böcek bazlı protein, yosun bazlı protein ve lab ortamında geliştirilen protein mevzu başlıklarında hala ciddi fırsatlar bulunduğunu söyleyebiliriz. İkinci nokta ise bu protein teknolojilerinin bir tek insan tüketimi için değil, hayvancılıkta yem maliyetini etkilemesi ve üretime entegrasyonu da mühim olacaktır.”
