Mantar Hıfzıssıhha

DERİNİN YÜZEYEL MANTAR ENFEKSİYONLARI

Mantar enfeksiyonları mühim bir toplumsal sıhhat sorunudur; dermatoloji birimlerine
başvuruların %10’unu oluşturur. Yüzeyel mantar enfeksiyonları deri, mukoza, kıl ve
tırnakta görülür. Yüzeyel mantar enfeksiyonları sıklık sırasına bakılırsa, dermatofit
enfeksiyonları (dermotofitozlar), pitriyazis versikolor ve kandidiyazdır.

Risk Faktörleri
Sıcak ve nemli ortam
Hamam, sauna, plaj ve havuz benzer biçimde ortak kullanım alanları
Kapalı ve havalanması iyi olmayan ayakkabı kullanımı (mesela; asker, mahkum
ve işçilerde)
Bileşik çamaşır kullanımı
İmmün sistemi baskılayıcı durumlar

DERMATOFİT ENFEKSİYONLARI

TİNEA KAPİTİS (SAÇKIRAN)
Saçlı derinin mantar enfeksiyonudur, çoğu zaman 3-5 yaş grubu çocuklarda görülür.
Pubertede spontan iyileşir. Kırık ve cansız kıllar, ince kepeklenme, lokal alopesi temel
bulgularıdır. Bu bulgulara iltihabi değişimler eklenirse tümör benzeri püstüler, nodüler
lezyonlar (kerion celsi) ortaya çıkar ve kalıcı alopesi ile sonuçlanır. (Sayfa 304-305)

Tanı
Klinik görünüm ve kepeklerden alınan kazıntı ve bir pens ile çekilen kıl örneğine
nativ preparat yapılır. Nativ preparat , alınan örneğe %10-20’lik KOH damlatılarak
meydana getirilen mikroskobik incelemedir. Tanı, nativ preparatta hif ve sporların görülmesiyle
konur.

Ayırıcı tanı
Favus, seboreik dermatit, sifiliz 2. dönem lezyonları, alopesi areata, psöriyazis,
trikotillomani.

Tedavi
Sistemik antifungal ilaçlar 4-6 hafta süreyle kullanılır.
Griseofulvin çocuklarda; 10-20 mg/kilogram/gün, yetişkinlerde 500 mg/gün
Terbinafin yetişkinlerde 250 mg/gün
Itrakonazol yetişkinlerde 100 mg/gün
Ketokonazol çocuklarda 3-5 mg/kilogram/gün, yetişkinlerde 200 mg/gün

Terbinafin ilk 2 yaşlarındaki çocuklarda sistemik olarak kullanılmamalıdır. Ketokonazol
ciddi hepatotoksik tesirleri sebebiyle sınırı olan ve mecburi durumlarda kullanılmalıdır.
Karaciğer fonksiyon testleri ayda 1 kez denetim edilmelidir.

Lokal antifungal ilaçlar:
Günde 2 kez 4-6 hafta kullanılır. Kerion celsi oluşmuşsa ek olarak kısa süreli
(7-10 gün) 1 mg/kilogram/gün prednizolon verilebilir ve lezyon üstündeki kılların cımbızla temizlenmesi önerilir

FAVUS
Saçlı derinin mantar enfeksiyonudur. Daha oldukca çocuklarda görülür. Tedavi edilmezse
yaşam boyu sürer. Temel bulgular; çanak biçimi sarı-yeşil krut (skutula, godet) atrofik
skatris, sıska gri-beyaz düzgüsel uzunlukta saçlar ve fena kokudur.

Tanı, ayırıcı tanı ve tedavi
Tinea kapitis ile aynıdır.

TİNEA PEDİS
En sık yüzeyel mantar enfeksiyonu olup ayaklarda görülür. Erkeklerde daha sık,
çocuklarda seyrektir. En sık ayak parmakları içinde, ek olarak ayak tabanı, ayak
yan taraflarında yerleşim gösteren vezikülobülloz, sulantılı, masere, skuamlı değişken
klinik bulgularla görülebilir.
Klinik emareler kimi zaman ellerde de görülebilir (tinea manum).
Tanı
Klinik görünüm ve nativ preparatla konur. (Sayfa : 306)
Ayırıcı tanı
Psöriyazis, kontakt dermatit, hiperhidrozis, sifiliz 2. dönem lezyonları.
Tedavi
Bölgenin kuru tutulması en mühim faktördür.
Lokal antifungal ilaçlar, 4-6 hafta süreyle günde 2 kez kullanılır.
Lokal antifungaller: Bifanozol, izokonazol, klotrimazol, ketokonazol, mikonazol, naftifin,
oksikonazol,sulkonazol, sikloproksolamin, terbinafin, tiokonazol, tolnaftat, undesenoatlar.
Dirençli olgularda lokal antifungallere sistemik tedavi de eklenebilir.
Sistemik tedavi tinea kapitis tedavisi ile aynıdır.

TİNEA KORPORİS
Saçlı deri, el-ayak, tırnak ve kasık dışındaki bölgelerde yerleşen yüzeyel mantar
hastalığıdır. Her yaşta görülebilir. Çevreye doğru genişleyen, ortadan iyileşen, keskin
sınırı olan, eritemli-skuamlı lezyonlarla karakterizedir.
Tanı
Klinik görünüm ve nativ preparat ile konur. (Sayfa : 303)
Ayırıcı tanı
Ekzema, psöriyazis, pitriyazis rozesea, sifiliz 2. dönem lezyonları.
Tedavi
Lokal antifungal ilaçlar 3-4 hafta, günde 2 kez kullanılır.

ONİKOMİKOZ
Tırnakta yerleşen mantar hastalığıdır. Sıklığı, kronikleşmesi ve tedavinin zorluğu
sebebiyle hususi bir öneme haizdir.
Onikomikoz tüm tırnak hastalıklarının %20’sini oluşturur. Genel olarak erişkinlerde
görülür. 40-60 yaş içinde toplumda sıklığı %15-20’dir. En sık ayak tırnaklarından
bilhassa birinci tırnaktan adım atar. Çoğu zaman tinea pedis ertesinde gelişir. Tırnakta
sarı-kahverengi renk değişikliği, subungual hiperkeratoz, tırnakta kolay kırılma temel
belirtilerdir. Tırnak çevresi normaldir.
Tanı
Klinik görünüm ve nativ preparat ile konur.
Ayırıcı Tanı
Psöriyazis, liken planus, egzamalar, kandidiyaz
Tedavi
Tedaviye en dirençli yüzeyel mantar hastalığıdır. Sistemik antifungaller 3-12 ay
kullanılır. Hastalıklı tırnakların törpülenmesi tedavi etkinliğini arttırır.
Terbinafin; 250 mg/gün el tırnağında 6 hafta, ayak tırnağında 12 hafta.
İtrakonazol; 2×200 mg/gün İlk 7 gün / ay, el tırnağında 2 ay, ayak tırnağında 3 ay.
Flukonazol; 150 mg/hafta, el tırnağında 9 ay, ayak tırnağında 12 ay.

PİTRİYAZİS VERSİKOLOR
M. furfur’un niçin olduğu, sık görülen yüzeyel bir mantar hastalığıdır.
Çocuklukta seyrektir. Nemli ve sıcak iklimlerde görülme sıklığı %40’a çıkabilir.
Beden, boyun, ekstremitelerin üst kısımlarında sütlü kahverengi, düzensiz ve
keskin sınırı olan, üstü ince skuamlı maküller şeklindedir. Güneşle karşı karşıya gelme sonucu
lezyonlar hipopigmente de görülebilir.
Tanı
Klinik görünüm ve nativ preparat ile konur.
Ayırıcı tanı
Tinea korporis, seboreik dermatit, psöriyazis, pitriyazis rozasea, hipopigmente formda sifiliz
2. dönem, vitiligo, tüberküloid lepra.
Tedavi
Selenyum sülfit, çinko pirition yada ketokonazol içeren şampuanlar bir ay süreyle
günaşırı lezyonlu vücut bölgesine uygulanıp 5 dakika bekletilerek yıkanır. Ertesinde
haftada iki kez minimum üç ay süreyle kullanılır. Topikal imidazol yada ketokonazol içeren
krem yada losyonlar 2 hafta süreyle günde 2 kez, terbinafin %1’lik krem yada solüsyon
günde iki kez 7 gün süreyle kullanılır.

KANDİDİYAZ
Kandidiyaz rehberine bakınız.

Mantar Hastalıklarında Tedavi İlkeleri
Geniş alan ve kıllı bölgelerdeki uygulama için çoğu zaman losyon ya da spreyler
seçilir.
Merhemler, örtücü özelliklerinden dolayı nemli yüzeylerde kullanılmamalıdır.
Tırnak cilaları formundaki antimikotik preparatlar, tırnaklarda mantara bağlı erken
distrofide etkili olabilir ve en oldukca iki tırnak birden etkilendiğinde kullanılmalıdır.
Mantar enfeksiyonlarının tedavisinde, hela ve kozmetik amaçlar haricinde pudraların
yeri ve tedavi edici tesiri yoktur ve deride irritasyona niçin olabilir.

Korunma
Havlu, şapka, tarak, fırça, ayakkabı, terlik, çorap, kıyafet benzer biçimde kişisel eşyaların ortak
kullanımından kaçınma önemlidir. Mantar enfeksiyonu oluşum ve bulaşmasını kolaylaştırıcı
nedenler hastaya anlatılmalıdır.

Sevk
Karaciğer bozukluğu, böbrek bozukluğu, gebelik, emzirme periyodu ve diabetes
mellitus varlığında sistemik tedavinin uzman denetiminde yapılması önerilir. Tedaviye
dirençli onikomikozda ve cerrahi tedavi gerektiren durumlarda hasta sevk edilmelidir.

Kaynaklar
1. Odom RB, James W.D. Berger TG. Diseases Resulting from Fungi and Yeast. Diseases of The Skin.
Philadelphia: Saunders; 2000: 358-416,
2. Braun-Falco O, Plewig G, Wolff HH. Fungal Disease. In: Dermatalogy. Heidelberg: Springer:
2000: 313-81,
3. Martin AG, Kobayashi GS. Superficial Fungal Diseases with Cutaneous Involvement. Freedberg Im,
Eisen AZ, Wolff K, ed. Dermatology in General Medicine. New York: McGraw-Hill. p. 2337-88, 1999.
4. Hay RJ, Moore M. Mycology. Champion RH, Burton JI, Burns DA, ed. Textbook of Dermatology.
London: Blackwell Science: 1998: 1277-1376,
Kaynak : Sıhhat Bakanlığı Tanı Tedavi Rehberi