Lavabodan su niçin sağa dönerek boşalıyor
Lavabonuzu yada küvetinizi su ile doldurun ve tıkacı ansızın çekin. Su düz olarak delikten boşatmayacak, döne döne bir hortum oluşturacak şekilde boşalacaktır. Bu dönüş yönü şimal yarımkürede sağa doğru, şu demek oluyor ki saat yönünde, cenup yarımkürede ise tam tersidir. Bilim adamları buna ‘Coriolis’ kuvveti diyorlar. Her iki yarımkürede bu şekilde birbirine ters yönde hava akımlarının ve okyanus akıntılarının olduğu hepimiz tarafınca kabul ediliyor da, bir lavabodan boşalan suda, bu şekilde ufak bir ortamda dünyanın dönüşünün etkili olup olamayacağı münakaşa mevzusu.
Dünya kendi çevresinde dönerken her tarafındaki hız aynı değildir. Ekvatordaki biri, bir günde dünya çapı kadar şu demek oluyor ki 40.000 kilometre giderken bir öteki ifade ile saatte 1670 kilometre hızla yol alırken, tam kutuptaki bir insan sıfır hızla yalnız kendi çevresinde dönmektedir. Aynı şekilde gökyüzünde asılı benzer biçimde duran bulutlar rüzgarın tesirini katmazsanız yere gore hareketsizdirler fakat altlarındaki kara parçası ile beraber dönerler. Bu durumda ekvatordaki bulutlar da kutuptakilere nazaran süratli dönmektedirler.
A’yı ekvatorda, B’yi ise onun tam kuzeyinde 45 aşama paralelinde iki nokta olarak düşünelim. Bir top mermisini A’dan tam kuzeye nişanlayıp attığımızda, atış esnasında ekvatorun dönüş hızı B noktasına gore neredeyse iki kat olacağından mermi B noktasının doğusuna gidecektir.
Aynı şekilde şimal kutbundan neredeyse hareketsiz bir konumdan tam güneye atılan bir mermi 45 paralelinde dünya dönüş hızı daha oldukca olduğundan bu sefer hedefin batısına düşecektir. Kısaca şimal yarımkürede kuzeye yada güneye atılan her şey atanın konumuna gore sağa gitmektedir. Bu durum cenup yarımkürede ise sola doğru gerçekleşmektedir.
Her iki yarımkürede şimal – cenup doğrultusunda hareket eden hava akımları ve okyanus akıntıları bu durumdan etkilenirler. Şimal yarımkürede sağa, güneyde sola dönerler. Sadece be. dünya yüzünde büyük bir ölçekte okyanusların dibindeki sürtünme ve bulutların, hava akımlarının üstünde bulundukları yerle beraber hareket etmelerinin etkileriyle oluşan bir doğa vakasıdır.
Bilim adamları bunun lavabo yada küvet benzer biçimde nispeten mikro seviyede de mümkün olup olmadığını hala tartışıyorlar. Bir kısmı burada suyun musluktan çıkış biçim ve hızının, lavaboya düşmüş olduğu noktanın, lavabonun ve suyun gittiği yerin yapısının etken bulunduğunu söylüyorlar, ötekiler de ideal şartlarda 50 kere gözlem yapın ve görün diyorlar. Haydi banyoya, bilimsel gözlem halletmeye…!
