PARA TARIM/ MERVE YILMAZ GERGİN Kış aylarının olmazsa olmaz lezzetlerinden olan kestanenin sezonu yavaş yavaş bitiriyor. Sadece soğuk havalara birlikte rol alan bu benzeri olmayan lezzet, pazar tezgahlarında bir süre daha boy göstermeye devam edecek. Hepimiz de Türkiye’de kestane üretimi hangi bölgelerde yapılır, kestane bahçesi kurma bedeli, kilogram tutarları ve kestanenin geleceğine dönük bir araştırma yaptık. Türkiye, kestane üretiminde dünya genelinde ikinci sırada içeriyor. Başta Aydın olmak suretiyle Kastamonu, Sinop ve Kütahya şeklinde iller, ülkemizin bu kıymetli ürününün ana merkezlerini oluşturuyor. Kestane, birçok köylü için mühim bir geçim deposu. Bilhassa kestane üretimi yoğun olarak meydana getirilen bölgelerde köylülerin bir çok, bu ürünün üretimi, hasatı ve pazarlamasıyla uğraşıyor. Kestane ağaçlarının bakımı, hasadı ve işlenmesi şeklinde işlemler, köylüler için mevsimlik iş fırsatları sağlayarak ek gelir elde etmelerine olanak tanıyor. Ek olarak kestane üretimi köylerde istihdamın artmasına da katkıda bulunuyor ve böylece mahalli ekonomiyi canlandırıyor. Dolayısıyla kestane, bir tek bir ziraat ürünü olmanın ötesinde köylüler için mühim bir geçim deposu ve topluluklar için ekonomik bir fırsat oluşturuyor.
Devlet, köylerde kestane ağaçlandırmak için bağışlama desteği, iyi ziraat uygulamaları desteği ve sertifikalı fidan kullanım desteği veriyor. Bu yıl köylerden çıkış fiyatı 150 liradan başlıyor. Perakende tutarları ise pazarda 250 liraları görmüş oldu. Kestane ürününün iç ve dış pazarlardaki payının artış içinde bulunduğunu da belirten Aydın Efeler Ziraat Odası Başkanı Mehmet Kendirlioğlu, yeni bahçe oluşturmak isteyen üreticilere pazar kıymeti yüksek olan çeşitler ve bilhassa sertifikalı fidanlar ile bahçelerini tesis etmelerinin mühim bulunduğunu hatırlatıyor. Kastamonu Ziraat Odası Genel Sekreteri Adem Karamehmet, bir dekarlık alandan 350 kilogram ürün alınabileceğini söylüyor. Simav Ziraat Odası Başkanı Kadir Bütüner ise kestane yetiştiriciliğinin geleceğinin fazlaca parlak olduğuna işaret ederek yeni yatırımcılara fidan çeşitliliği ve bahçe bakımına dikkat etmeleri mevzusunda uyarılarda bulunuyor ve “Bahçesini kuran kazanır” diyor.
“DÜNYADA İKİNCİYİZ”
Türkiye kestane üretiminin 2022 senesinde 139 bin 400 dekarlık alanda 80 bin 200 ton üretim bulunduğunu söyleyen Aydın Efeler Ziraat Odası Başkanı Mehmet Kendirlioğlu, bunun; 78 bin 249 dekarlık alanda 23 bin 439 tonluk üretimin de Aydın’dan karşılandığını ifade ediyor. Kendirlioğlu, Türkiye kestane üretiminde Aydın’ın birinci sırada yer aldığını da ekliyor ve önümüzdeki sezonun üretiminin bu sayılara yakın olmasını beklediğini belirtiyor. Kendirlioğlu’na gore; Aydın’ı sırasıyla İzmir, Kastamonu, Sinop, Bartın, Manisa, Bursa, Balıkesir, Denizli ve Kütahya illeri takip ediyor. Aydın’da en fazla üretimin yapıldığı bölgeler ise Nazilli, Köşk, Sultanhisar, Bozdoğan ve Efeler ilçeleri oluyor. Kestane; ülke ekonomisine katkısı yönünden bakıldığında hem üreticilere hem de ülke ekonomisine mühim katkı veriyor. Türkiye kestane üretiminin büyük bir bölümünü şekerleme sanayiinde kullanmakla beraber {hiç de} küçümsenmeyecek oranda kabuklu ve kabuksuz kestane ihracatı da yapılıyor. Türkiye, dünya üretiminin ise yüzde 4’ünü karşılıyor. Kendirlioğlu, vatanımızda 2 milyon 519 bin tane meyve veren yaşta, 498 bin 049 tane ise meyve vermeyen yaşta olmak suretiyle toplam 3 milyon 17 bin tane kestane ağacının bulunduğunu söylüyor. Dünya kestane üreticiliğinde ise Çin, Türkiye, Kore, İtalya, Yunanistan ve Japonya, mühim üretici ülkeler olarak öne çıkıyor. Türkiye dünya üretiminde ise Çin’den sonrasında ikinci sırada geliyor. Vatanımızda yetiştirilen kestane ürünleri ise başta ABD ve AB ülkeleri olmak suretiyle dünya pazarlarına gönderiliyor. Türkiye’de kestane yetiştiriciliğinin gerek alan bazında gerekse üretim bazında her geçen yıl artış gösterdiğini de sözlerine ekleyen Kendirlioğlu, kestane ürününün iç ve dış pazarlardaki payının artış içinde bulunduğunu da belirtiyor. Kendirlioğlu, yeni bahçe oluşturmak isteyen üreticilere ise pazar kıymeti yüksek olan çeşitler ve bilhassa sertifikalı fidanlar ile bahçelerini tesis etmelerinin mühim bulunduğunu hatırlatıyor. Vatanımızda, son günlerde bilhassa iç pazarlarda görülen Çin kestanesi şikayetleri alındığını da vurgulayan Kendirlioğlu, Çin kestanesinin yerli kestane çeşitlerine gore kalitesinin düşük olup, kabuk renginin ise daha nefes ve açık renkli olduğu ve haşlandığında yada közlemesinde köpürme yapmış olduğu görüldüğünü söylüyor. Aydın’da 2023 yılı sezonunda kestane, kalitesine gore değişmekle birlikte toptan averaj 100 lira/kilo üstünden satılmış olduğu belirtiliyor.
“KÂRLI BİR İŞ”
Kestane üretiminde dördüncü sırada olduğumuzu ifade eden Kastamonu Ziraat Odası Genel Sekreteri Adem Karamehmet, vatanımızda senelik 80 bin 200 ton kestane üretildiğinin bilgisini paylaşıyor. Bunun yüzde 3.90’ını ise Kastamonu karşılıyor. Bölgede geçen yılki toplam ürün ise 3 bin 122 ton olarak gerçekleşmiş. Bu seneki rekoltenin ise gal arısından dolayı düşük olacağı tahmin ediliyor. Kestane yetiştiriciliğinin, uygun koşullar sağlandığında oldukça kârlı bir iş olabileceği görüşünü korumak için çaba sarfeden Karamehmet, “Kestane, bilhassa tatlı yapımında, odun olarak ve direkt tüketimle birçok alanda kullanılıyor. Sadece başlangıçta yapılacak yatırım maliyeti yüksek olabilir. Bu yüzden pazarın ve pazarlama stratejilerinin doğru belirlenmesi oldukça mühim” diyor. Karamehmet’e gore, kestane bir dekar için kestane bahçesi müesseselerinde 7mx7m yada 8mx8m ağaç dikim mesafeleri tercih edilmeli. Bir dekarlık alandan 350 kilogram ürün alınabileceğini söyleyen Karamehmet, bir dekarlık bahçenin kurulum maliyetinin ise 18 bin 500 lira olabileceğini söylüyor. Bahçe verime yattıktan beş yıl sonrasında kendini amorti edebiliyor. Devlet, köylerde kestane ağaçlandırmak için bağışlama desteği, iyi ziraat uygulamaları desteği ve sertifikalı fidan kullanım desteği veriyor. Bu yıl kestane satış fiyatının averaj 250 lira seviyelerinde bulunduğunu söyleyen Karamehmet, köylerden çıkış fiyatının ise 150 lira bulunduğunu söylüyor. Son olarak Karamehmet’e Çin kestanesini iyi mi ayırt ederiz diye sorduğumuzda ise “Çin kestanesinin kabuğu yerli kestaneye gore daha açık ve kalınca yapıdadır. Kestanelerin kabuğu piştikten sonrasında bile kolayca açılmaz ve içindeki kestanelerin çıkarılması zor olsa gerek. Çin kestanesi, olgunlaşmadan toplandığı için çoğu zaman pişirme esnasında köpürür” diyor.
OPTİMUM VERİM İÇİN BEŞ YIL GEREK
Türkiye kestane üretiminin yüzde 7’sinin Kütahya’dan karşılandığını söyleyen Simav Ziraat Odası Başkanı Kadir Bütüner, Simav’da geçtiğimiz yılki rekoltenin 5 bin 300 ton bulunduğunu bu yıl da 6 bin tonu hedeflediklerini ifade ediyor. Ege Bölgesi’nden meydana getirilen kestane ihracatının 2021’de 24 milyon dolar bulunduğunu da vurgulayan Bütüner, en fazlaca İtalya’ya ihracat yapıldığını belirtiyor. Bir dekardan averaj 300 kilogram ürün alındığını da sözlerine ekleyen Bütüner, fidan maliyetinin ise 70 lira bulunduğunu söylüyor. Bütüner’e gore bir dekar bahçe kurulum maliyeti 4 bin 500 lira. Beş yıl içinde optimum verime ulaşıyor. Kestane yetiştiriciliğinin geleceğinin fazlaca parlak olduğuna da değinen Bütüner, yeni yatırımcılara fidan çeşitliliği ve bahçe bakımına dikkat etmeleri mevzusunda uyarılarda bulunuyor ve “Bahçesini kuran kazanır” diyor. Kestanenin kilogram fiyatı ise 150 ile 200 lira içinde değişim gösteriyor.
“Her dekara 15-17 fidan hesap edilmeli”
Aydın Efeler Ziraat Odası Başkanı Mehmet Kendirlioğlu, kestane bahçesi kuracaklara şu detayları veriyor:
“Bir dekarlık alana arazi şartlarına gore değişmekle birlikte (rakım-eğim vb.) 8-10 m dikim aralık ve mesafeleri ile fidan dikimi yapılmalı ve dekara 15-17 fidan hesap edilmelidir. Aşılı ve sertifikalı kestane fidanı 50-60 lira. Yeni tesis edilen bir kestane bahçesi, averaj 8-10 yıl içinde mahsüldar duruma geldiği düşünülmeli ve tam mahsüldar yaşlarındaki kestane ağacından ağaç başı averaj 35 kilo/ağaç verim alınabileceği hesap edilmelidir. Bu durumda bir dekarlık kestane bahçesi tesisinin fidan tutarı, dikim ve bakım harcamaları hesap edildiğinde averaj 2 bin TL/da kurulum harcaması hesap edilmelidir. Ziraat ve Orman Bakanlığımız sertifikalı fidan ile bahçe tesis eden çiftçilerimize 250 ile 600 TL/da içinde sertifikalı fidan desteği sağlamaktadır. Mahsüldar yaşlarındaki bir kestane ağacının averaj verimi 35 kilo/ağaçtır.
