Kurtların davranışını inceleyen 26 senelik bir araştırma ve 229 kurt üstünde meydana getirilen kan analizleri, bilhassa kedilerden insana bulaşmasıyla meşhur olan Toxoplasma gondii parazitinin, kurtları sürü lideri yapma ihtimalini 46 kat artırdığı ortaya koydu.
Araştırmaya bakılırsa bu parazitin yırtıcı ortamdaki etkilerinin günümüze dek oldukca araştırılmadığı, ekosistemler ve hayvan davranışları üstündeki tesirinin de yadsınamayacak kadar büyük olduğu görülüyor.
Eğer bir kediyle yaşıyorsanız, bu paraziti daha ilkin duymuş olabilirsiniz. Bu mikroskobik organizma, bir tek kedigillerin vücutlarında üreyebilen ve sonrasında da neredeyse tüm sıcakkanlı hayvanlarda yaşayabilen bir canlı. Parazitin insanlarda niçin olduğu toksoplazmoz hastalığı ise, kaydedilen tüm ölümlerin bir tek %0.08’ini kapsıyor. Bağışıklık sisteminin zayıf olduğu vakalarda ensefali benzer biçimde sonuçlara sebep olabiliyor. Sadece gene de ölüm oranının öteki hastalıklara bakılırsa aşırı düşük olması ve bilhassa azca gelişmiş ülkelerde bu tür ölümlerin görülmesi sebebiyle evinizdeki kediden korkmanıza da gerek yok.
Davranışları değiştiren parazit
Bir keresinde kediden başka bir hayvana bulaşan parazit, üreme döngüsünü sürdürmek için gene bir kedigile geri dönmek mecburiyetinde. Bu yüzden de bulaştığı hayvanın davranışlarını bu yönde etkileyebiliyor.
Mesela parazitin bulaştığı sıçanlar oldukca daha çok risk alabilir hale geliyor, hatta bazı vakalarda kedilerin idrar kokusuna ölümcül şekilde ilgi duyabiliyorlar. Bu da onların kedilere yem olmasını kolaylaştırıyor ve böylece parazit kedi vücuduna dönerek üremeye devam ediyor.
Yalnız sıçanlar değil, parazitin bulaştığı şempanzeler de leopar benzer biçimde büyük kedilere yem olabilecek şekilde yakın davranıyorlar. Hatta bir araştırmaya bakılırsa T. gondii bulaşan sırtlanlar, aslanlara yem olmaya daha yatkın hale geliyor.
Aslolan mevzumuz olan kurtlara dönelim. Yellowstone Ulusal Parkı’nda yaşayan gri kurtlar (Canis lupus), her ne kadar kedigillerin avları içinde olmasalar da, bazı durumlarda panterlerle (Puma concolor) aynı bölgede bulunabiliyorlar. Panterlerin de T.gondii parazitini taşımış olduğu biliniyor. Her iki hayvan da Kanada geyiği (Cervus canadensis), bizon (Bison bison) ve katır geyiği (Odocoileus hemionus) avlıyor.
Gri kurtların ölmüş panter leşlerini yemesi ya da bir halde panter dışkısının sindirim sistemlerine girmesiyle parazite maruz kalmış olduğu düşünülüyor.
Kurtlardan neredeyse 27 süresince toplanan davranışsal verilerle beraber parazitin bu hayvanlar üstündeki tesiri de ilk kere ölçülmüş oldu. Yellowstone Kurt Projesi’nden biyologlar Connor Meyer ve Kira Cassidy’nin öncülüğündeki araştırmacılar, kurt ve panterlerden aldıkları kan örneklerinde T.gondii bulaşının seviyesini ölçtüler. Araştırmada panterlerle daha çok ortak bölgeye haiz kurtların parazit bulaşına daha çok maruz kalmış olduğu ortaya çıktı. Sadece tek netice bu da değil.
Parazitin bulaştığı kurtların sürülerinden ayrılıp yeni bölgelere gitme davranışının 11 kat daha çok olduğu gözlemlendi. Ek olarak parazitin bulaştığı adam kurtlar yüzde 50 oranında 6 ay içinde sürülerini terketme eğilimi gösteriyor. Parazitin bulaşmadığı erkeklerde ise bu eğilim averaj 21 ay sonrasında görülüyor.
Benzer şekilde parazitli dişilerin sürülerini 30 ay içinde terketme oranı %25’ken, parazitsiz olanlar da bu eğilimi 48 ayda gösteriyor.
Kurtlarda parazit sürü liderliğine tesir ediyor
T.gondii’nin bulaştığı kurtların sürü lideri olma ihtimali de artıyor. Parazitin testosteron seviyelerini artırdığı, bu da yüksek seviyede saldırganlık ve baskınlığa sebep olduğu, bu özelliklerin de sürü liderliği mevzusunda ön planda yer almış olduğu belirtiliyor.
Sürü liderliğinin direkt olarak üremeye tesiri de göz önüne alındığında, tüm sürüye parazitin bulaşması da kolaylaşmış oluyor.
Mesela bir sürü lideri, panter idrarı kokusunu aldığında yeni bir bölgeye cesurca girebiliyor. Bu da parazite daha oldukca maruz kalma ihtimalini artırarak, kurt popülasyonunda parazitin daha da yayılmasını sağlıyor. Bu da bir döngü yaratıyor.
Science Alert’in makalesini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.