PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Tecim Bakanlığı, 2023 Yılı Kooperatiflerin Desteklenmesi Programı (KOOP-DES) kapsamında ortaklarının çoğunu hanımefendilerin oluşturduğu ve hanım alın terini değerlendirme amacı güden kooperatiflerin, üst kuruluşları üretim ve istihdama katkı sağlayacak projelerini destekleyecek. KOOP-DES Programı ile hanım kooperatiflerinin faaliyetlerinde etkinlik ve verimliliğin sağlanması, teknoloji ve yeni üretim tekniklerinden yararlanmalarına katkıda bulunulması, rekabet güçlerinin artırılması ve bireysel tasarrufların uygun birleşke girişimcilik modelleri ile ekonomiye kazandırılması sağlanacak.
Tecim Bakanlığı’ndan edinilen bilgiye nazaran Kooperatifçilik Proje Destek Yönetmeliği kapsamında Hanım Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatiflerine finansman desteği sağlanması için, 2023 senesinde toplamda 30 milyon TL kaynak ayrıldı. Bu yıl, ortaklarının çoğunluğunu hanımefendilerin oluşturduğu ve hanım alın terini değerlendirme amacı güden kooperatiflerin sunacakları proje başvurularında hibeye esas proje tutarı azami sınırı, mal alımlarında 200 bin TL’yi, hizmet alımlarında 30 bin TL’yi, nitelikli personel istihdamında senelik bir personel için 103 bin TL’yi, iki personel için toplam 206 bin TL’yi geçmeyecek. Bu kapsamda, ortaklarının minimum yüzde 90’ını hanımefendilerin oluşturduğu kooperatiflerde proje tutarlarının yüzde 75’i Tecim Bakanlığı tarafınca karşılanmakta olup, mal alımlarında hibeye esas proje tutarı azami sınırının 200 bin TL’yi geçemediğinden programdan yararlanabilecek kooperatiflerin sayısı 200 olarak öngörüldü. Şunu da not düşelim, KOOP-DES Programı çerçevesinde bu yıl başka bir davet yapılması planlanmıyor.
Tecim Bakanlığı, KOOP-DES Programı çerçevesinde 2022 yılı içinde 53 ilde etkinlik gösteren 133 kooperatifin 138 projesine bağışlama desteği verilmesini uygun görmüş olup, bağışlama destek tutarı 13 milyon 340 bin 169,11 TL olarak gerçekleşti.
DESTEK ORANI YÜZDE 75’E ÇIKACAK
Programa, müessese, işleyiş ve denetimleri Tecim Bakanlığı’nca meydana gelen, ortaklarının çoğunluğunu hanımefendilerin oluşturduğu ve hanım alın terini değerlendirme amacı güden kooperatifler ve üst kuruluşları başvurabilecek. Müracaat sahibi birleşke ve üst kurumlarının; ilgili mevzuattan meydana gelen yükümlülüklerini yerine getirmeleri ve aynı proje mevzusunda başka bir kamusal kaynaktan destek almamış olmaları ile projelerinin; üretim ve istihdama katkısının bulunması, sürdürülebilirliği, piyasa araştırmasına dayandırılması ve kooperatifin etkinlik mevzularına uygunluğu aranacak. Başvurular Tecim İl Müdürlüklerine yapılacak. 29 Mart’ta başlamış olan müracaat süreci 28 Nisan’da sona erecek.
Program kapsamında ilk uygulama olarak ortaklarının çoğunluğunu hanımefendilerin oluşturduğu ve hanım alın terini değerlendirme amacı güden kooperatiflerin, üretim ve istihdama katkısı olacak projelerine ilişkin olarak; makine ve/yada ekipman ile ilgili mal alımlarına, ortaklarının minimum yüzde 90’ını hanımefendilerin oluşturduğu kooperatiflerin işletecekleri yaşlı ve engelli bakım merkezleri ile çocuk kulüpleri, kreş ve gündüz bakımevlerinin demirbaş eşya niteliğindeki yatırım malı alımlarına, ürettikleri ürünlerin tanıtımı ve pazarlanmasına ilişkin sergi ve fuar katılımlarına yönelik hizmet alımlarına, projelerine ilişkin nitelikli personel istihdamlarına destek verilecek
Üst sınırlar içinde proje tutarlarının; kalkınmada öncelikli yörelerde yüzde 75’i, öteki bölgelerde yüzde 50’si, kalkınmada öncelikli yöre şartı aranmaksızın ortaklarının minimum yüzde 90’ını hanımefendilerin oluşturduğu kooperatiflerde yüzde 75’i Tecim Bakanlığı’nca karşılanabilecek. Proje tutarlarının kalan kısmı ise proje yürütücüsü birleşke tarafınca karşılanacak.
TTO’LARA 1 MİLYON TL BÜTÇE İLE YENİ DESTEK
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) tarafınca yürütülen 1601 Yenilik ve Girişimcilik Alanlarında Kapasite Artırılmasına Yönelik Destek Programı çerçevesinde “Teknoloji Transferi Profesyoneli İstihdamı Desteği” çağrısını açtı. Devamlı olarak başvuruya açık olacak davet ile nitelikli teknoloji transferi profesyonellerinin, teknoloji geçirme ofislerinde (TTO) istihdamı teşvik edilecek. Üniversitelerin ve 6550 sayılı Kanun kapsamında yeterlilik almış araştırma altyapılarının müracaat yapabileceği bu davet ile teknoloji transferi profesyonellerinin (TTP) 24 ay süre ile kesintisiz ve tam zamanlı TTO’da istihdamı sağlanacak. Müracaat aşamasında 24 aylık proje süresi için sunulabilecek proje bütçesi üst sınırı 1 milyon TL olacak. Bu davet kapsamında bağışlama şeklinde destek verilecek. Projede istihdam edilecek TTP’nin personel giderleri ile birlikte, TTP’nin yetkinliklerinin geliştirilmesi için alınacak eğitim, mentorluk şeklinde hizmetler de destek kapsamında olacak. Destekleme aşamasında personel maliyetlerindeki artışlar destek kapsamında değerlendirilecek. TTP için proje bütçesine dahil edilen personelin maliyeti, ilgili dönemde geçerli olan brüt asgari ücretin dört katından azca olamayacak ve altı katını aşamayacak. Proje kapsamında istihdam edilen personelin mevcut yetkinliklerini geliştirmesi ve yeni yetkinlikler kazanması için eğitim hizmeti alınabilecek. Eğitim hizmeti giderlerinin toplamı 50 bin TL’yi aşamayacak. Davet için TÜBİTAK’a yapılacak başvurular çevrimiçi olarak PRODİS üstünden gönderilecek. PRODİS uygulamasına https://eteydeb.tubitak.gov.tr adresinden erişilebilecek.
“YAPAY ZEKÂ EKOSİSTEMİ” HAREKETE GEÇİRİLECEK
TÜBİTAK, gelecek günlerde Suni Zekâ Ekosistem 2023 çağrısını açacak. Suni zekâ teknolojilerinin satın alan kuruluşların gereksinimleri doğrultusunda ürün ya da çözümlere dönüştürülmesine katkı sağlamayı ve Türkiye suni zekâ ekosistemini harekete geçirmeyi amaçlayan Suni Zekâ Ekosistem çağrısının ilki 2022’de açılmıştı. Bu çağrıya 22 ortaklık proje başvurusu yapmıştı. Bu konsorsiyumların 10’unun projesi toplam 17 milyon 957 bin 609 TL bütçe ile desteklenmişti. 1 Ekim 2022 itibarıyla tüm konsorsiyumlar proje faaliyetlerine başlamıştı. TÜBİTAK’tan meydana getirilen açıklamaya nazaran Suni Zekâ Ekosistem çağrısının ikincisinde başvurular, TEYDEB Proje Değerlendirme İzleme Sistemi (PRODİS) üstünden 1 Mayıs- 31 Temmuz 2023 (saat 23:59) tarihleri içinde alınacak. 2023 yılı çağrısında Program kapsamında dört öncelikli alan desteklenecek. Bunlar; “Akıllı Üretim Sistemleri, Akıllı Ziraat, Besin ve Hayvancılık, Finans Teknolojileri (E-Tecim dâhil), İklim Değişikliğinin Tesirleri” olarak belirlendi. Bu destek modelinde, suni zekâ çözümlerine gerekseme duyan satın alan kuruluşların, teknoloji sağlayıcı olarak minimum bir KOBİ statüsündeki şirket, bu mevzuda tecrübeli minimum bir üniversite araştırma laboratuvarı/merkezi ya da kamu araştırma merkezi/enstitüsü ve TÜBİTAK Suni Zekâ Enstitüsü ile ortaklık oluşturmaları planlanıyor. Suni Zekâ Enstitüsü, geliştirilen çözümlerin temel entegrasyonuna destek olacak ve oluşacak informasyon birikiminin ekosisteme süratli bir halde aktarılmasından görevli olacak. Proje başvurusu meydana getirecek konsorsiyumlar müracaat öncesi bir iş birliği protokolünü imzalayacaklar ve müracaat esnasında TÜBİTAK’a sunacaklar. Davet kapsamında proje bütçesi üst sınırı genel gider, Proje Teşvik İkramiyesi ve Kurum Hissesi hariç en fazla 5 milyon TL olacak. Proje süresi toplamda en fazla 24 ay olarak uygulanacak. Destek süresi tamamlanan projelerin ticarileşme aşamaları da proje sözleşmesinde açıklanacak süreç çerçevesinde izlenecek.
ERA-NED ICRAD 2023 YILI ÇAĞRISI AÇILDI
Söz çağrılardan ve destek programlarından açılmışken, ERA-NET ICRAD 2023 yılı çağrısının da açıldığını hatırlatalım. Ufuk2020 Programı kapsamında desteklenen Era-Net Coufund projesi olan ICRAD (International Coordination of Research on Infectious Animal Diseases) ile bilhassa internasyonal tecim açısından ve insan sağlığına da tehdit oluşturan enfeksiyöz hayvan hastalıkları ile mücadelede internasyonal işbirlikleri amaçlanıyor. Bu çağrıya Türkiye’den TÜBİTAK ve Ziraat ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) olmak suretiyle iki müessese üstünden başvurulabiliyor. Çağrıya ilişkin TÜBİTAK’tan meydana getirilen açıklamaya nazaran 2023’te oluşturulan “Helmint Enfeksiyonları ve Değişen İklim: Hayvan Hastalıkları ile Savaşım” çağrısı kapsamında desteklenmesi hedeflenen üç mevzu başlığı bulunuyor. Bunlar; “Anthelmintik direnç ve önlenmesi için müdahale araçları geliştirilmesi, iklim değişikliğinin hayvan sağlığı üstündeki etkilerinin daha iyi anlaşılması ve tespit ve korunma platformlarının geliştirilmesi.” Söz mevzusu davet kapsamında Türkiye’den sunulacak proje önerileri, TÜBİTAK 1071 Internasyonal Araştırma Fonlarından Yararlanma Kapasitesinin ve Internasyonal Ar-Ge İşbirliklerine Katılımın Artırılmasına Yönelik Destek Programı kapsamında desteklenecek. Türkiye’den ortakların yer alacağı projeler için hem davet sekreteryasına hem de TÜBİTAK’a müracaat yapılacak. Ortak davet sekreteryasına sunulması içi son tarih 1. aşama önerilerde 1 Haziran 2023, 2. aşama önerilerde 4 Aralık 2023 olacak.
Edinilen bilgiye nazaran bu davet kapsamında TÜBİTAK 600 bin euro bütçe ayırırken, davet çerçevesinde kendi enstitülerini fonlayacak TAGEM, ise 200 bin euro kaynak koyacak. TÜBİTAK’ın davet dokümanına nazaran, proje süresi en fazla 36 ay olacak. Bir proje kapsamında TÜBİTAK’ın talep edilen katkı Kurum Hissesi ve Proje Teşvik İkramiyesi (PTİ) hariç; proje başına 2.5 milyon TL’yi, yürütücü müessese başına yükseköğretim kurumları, eğitim ve araştırma hastaneleri ve kamu kurum kuruluşları için 1.5 milyon TL’yi, hususi kuruluşlar için 2.5 milyon TL’yi aşamayacak. Ayrıca davet ile ilgili genel bilgilendirme webinar’ı 20 Nisan 2023 saat 11:00’de gerçekleştirilecek.
“KOOP-DES Programı, kırsaldaki bayanları yapınman yapmış oldu”
Dr. F. Figen AR / Ece Hanım Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi Kurucu Ortağı
KOOP-DES Programı desteği oldukca kıymetli, kooperatiflere makine ekipman alımı için oldukca güzel fırsatlar yaratıyor. Sadece hanım kooperatiflerinin pek bir çok kırsalda hizmet veriyor ve birleşke ortağı hanımefendiler makine ekipmanların araç-gereç kaliteleri, verimleri, enerji tüketimleri, vb teknik özellikleri mevzusunda bilgili ve deneyimli değiller. Makine satıcıları ellerinde olan, verimliliklerine ve kalitelerine bakmadan makine ekipmanı ara sıra piyasa fiyatlarının da üstünde bir fiyatla hanım kooperatiflerine satıyorlar ne yazık ki. Bu destek sunar hanım kooperatiflerinden oldukca makine ekipmancılara yarıyor diye düşünmeden edemiyorum. Bakanlık ne yapabilir bu mevzuda denilebilir. Aslına bakarsak il müdürlüğü ekipleri kooperatiflere pek oldukca mevzuda destek oluyorlar. Alımlarda şartname olmak zorunda ve makina ekipman
kooperatife vardığında il müdürlüğünden takımlar gelip yerinde inceme yapıyorlar. Bakanlık ve/yada il müdürlüğü ekipleri makine ekipman seçiminde de vakitleri el verdiğince destek olabilirler. Doğal olarak birleşke bunu il müdürlüğü yada Bakanlıktan talep etmeli. Ya da Bakanlığın belirlediği, kalitesi ve verimliliği tescilli firmalardan makine ekipmanlarımızı alabiliriz. Öteki bir mevzu yüzde 25 özkaynak. Bu, hanım kooperatifleri için yüksek bir limit. Makine ekipmancılar birazcık da bunu kullanıyorlar. Birazcık ilkin de söylediğim şeklinde bu destek bizlerden oldukca makine ekipmancılara yarıyor. Özkaynak yüzde 10 sınırında olursa hanım kooperatiflerinin bu kıymeti karşılama oranı daha yüksek olur. Bununla beraber destek sunar oldukca kıymetli sadece güncel ekonomik koşullar çerçevesinde revize edilip limitler yükseltilebilir. Sakarya’da kurduğumuz Ece Hanım Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi olarak yeni desteklerden yararlanmak istiyoruz. Projemizi hazırlıyoruz. Daha ilkin Ankara’nın Bala kazasının Afşar köyünde kurduğumuz Afşar Balam Hanım Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifimizde Bakanlığımızın desteğinden faydalanmıştık. Bulgur fabrikamızın makine ekipmanlarını bu destekle aldık. Artık Afşar Balamlı hanımlar, Tecim Bakanlığı’mız yardımıyla birer yapınman. Minnettarız.
“Bağışlama öncesi gerekseme analizleri yapılmalı”
Hasret BİLGİLİ / Potlaç Birleşke Yönetim Kurulu Başkanı
KOOP-DES Programı’nın amacı, niyeti, hedefi güzel, fakat hibeden yararlanmak isteyen kooperatiflerin müracaat yapmaktan çekindikleri kimi zorluklar var. Ödeme yapmak durumunda oldukları payın yüksek kalması şeklinde. Ek olarak ön ödeme gerekliliği var. Bu da bütçeleri kısıtlı, finansal yapıları zayıf, maddi olanakları azca olan; bilhassa her şeyin daha başlangıcında olan hanım kooperatifleri için durumu zorlaştırıyor. Bundan dolayı tecim müdürlükleri tarafınca hanım kooperatiflerinin bağışlama öncesi gerekseme analizlerinin yapılması, iş planı oluşturma ve proje geliştirme şeklinde mevzularda desteklenmeleri daha isabetli ve yararlı olabilir. Biz ilk başvurduğumuzda hemen hemen yeni kurulmuştuk, bağışlama başvurusu mevzusunda deneyimsizdik, kendi ödeyeceğimiz hisse için bir süre gönüllü emek vererek parasız işler yaparak para biriktirmek durumunda kaldık. Finansal ve hukuki mevzularda danışmanlık ihtiyacı da pek oldukca hanım kooperatifinin gerekseme duyduğu bir mevzu. Bahsettiğim mevzularda biz, bizlerden ilkin kurulmuş ve daha tecrübe sahibi hanım kooperatiflerine danışma, onlardan düşünce alma şeklinde bir şansa sahiptik. Bu yıl KOOP-DES’e müracaat yapma konusunu ortaklarımızla hemen hemen kafi düzeyde tartışamadık. Hanım Kooperatifler KEDV (Hanım Alın terini Değerlendirme Vakfı) ve hanım kooperatifleri üst birliği SİMURG öncülüğünde ‘kooperatiften kooperatife dayanışma köprüsü kurma’ amacıyla yola çıkan hanım kooperatiflerinden biriyiz. İstanbul Kadıköy ilçesinde etkinlik yürüten Potlaç Hanım Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi olarak 11 ilimizi etkileyen depremde mağdur olan başka hanım kooperatifleriyle kızkardeşlik hukukuna dayalı olarak dayanışma içinde bulunacağız.
“Yeni projemiz için başvuracağız”
Şerife ATINÇ / Kuşakk Kuşadası Hanım Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı
KOOP-DES Programı, Kuşakk Koop. olarak bizlere güç veriyor. Bu destekle alınan makine ekipman ve eğitimler yardımıyla atölyeler büyüyor daha oldukca hanıma istihdam sağlanıyor. Atölyeler büyümüş olduğu için yüklü siparişlerle iş alabiliyoruz. 2021 senesinde KOOP-DES desteğiyle ustalaşmış bir seramik atölyesi kurduk. Üretimlerimiz devam ediyor. Yeni bir proje hazırlığındayız. Bağışlama destek için başvurumuzu yapacağız. Her kooperatifin başvurması icap ettiğini düşünüyorum.
“TTO’nun hazırlık periyodu için kurgulanmış”
Faruk İNALTEKİN / Bilkent Cyberpark Genel Müdürü
Bu destek tam anlamıyla teknoloji geçirme profesyonellerinin (TTP) istihdamın yaygınlaştırılması ve destek alan kurumlardaki teknoloji transferi farkındalığın artırılmasını amaçlıyor. Hem davet metnine nazaran hem de bütçe limitlerine nazaran sadece bir personel istihdam söz mevzusu olabiliyor. Onunla beraber de bir miktar eğitim ve genel gider kalemleri de destek kapsamında. Her ne kadar 1513 Programı’nı tamamlayan TTO’lar destek alabilecek olsa da, bu bir personel limitini değerlendirdiğimiz vakit ‘TTO’nun hazırlık periyodu’ için kurgulanmış bir destek olarak düşünülebilir.
“Bu davet genç potansiyelleri yüreklendirecek”
Sinan PEKŞEN / Hacettepe Teknokent A.Ş. Genel Müdürü
TÜBİTAK’ın 1601 Yenilik ve Girişimcilik Alanlarında Kapasite Artırılmasına Yönelik Destek Programı kapsamında açmış olduğu çağrısı, asla kuşku yok ki nitelikli profesyonellerin TTO’larda istihdamını teşvik edecek ve bu alanda kariyer yapmak isteyen genç potansiyelleri yüreklendirecek. Çağrının, TTO’ların bu alandaki ihtimaller içinde eksikliklerini kapamak için bir fırsat olduğu düşünülebilir. Sadece kapsamın 24 ay ile sınırı olan olduğu ve bütçenin 1 milyon TL üst sınıra haiz olması şeklinde nedenlerle uygulamada bazı zorluklarla karşılaşılabileceğini değerlendiriyorum. Projede istihdam edilecek nitelikli personelin ücret ve ücretten doğan giderleri ile birlikte kişisel yetkinliklerinin geliştirilmesi için alınacak eğitim, mentorluk şeklinde hizmetlerin de destek kapsamında oluşunu ise pozitif buluyorum. Son yıllarda devletimizde hızını artırarak devam eden yeni teknolojilerin üretilmesi, inovasyon ve nitelikli ürün ve hizmetlerin internasyonal ve ulusal pazarlarda ticarileştirilmesi amacıyla verilen bu ve benzeri kurumsal destek ve teşviklerin yapıcı ve pozitif tesirini yaşayarak görüyor ve Hacettepe Teknokent olarak tüm samimiyetimizle ve gücümüzle destekliyoruz.
“Desteklerin tecrübesiz çalışanı de kapsaması yararlı olur”
Prof. Dr. Serdal TERZİ / Göller Bölgesi Teknokent Genel Müdürü
TÜBİTAK’ın TTO’lara yönelik 1601 teknoloji transferi profesyoneli çağrısı, Türkiye’nin teknolojik dönüşümüne katkı sağlamak adına mühim bir adım. TTO’larda teknoloji transferi profesyonellerinin sayısının yetersiz olduğu ve bu alanda daha çok eğitim ve destek ihtiyacı olduğu açık. Bundan dolayı teknoloji transferi faaliyetlerinde kullanılan hukuki, mali ve pazarlama becerilerine haiz profesyonellere gerekseme duyuluyor. Çağrıyla verilen 1 milyon TL destek miktarının da kafi olmadığı göz önünde bulundurulmalı. Bu miktarın, proje süresi süresince tam zamanlı olarak çalışacak bir teknoloji geçirme profesyoneli için düşük bir sayı olduğu söylenebilir. Teknoloji transferi faaliyetleri için ihtiyaç duyulan öteki gider kalemler de dikkate alındığında, proje bütçesinin daha yüksek olması gerektiği açık. TTO’ların nitelikli teknoloji geçirme uzmanları istihdam edebilmeleri için daha çok destek sağlanması gerekir. Öte taraftan, TTO’ların teknoloji transferi süreçlerindeki zorluklarının çeşitliliği ve karmaşıklığı göz önüne alındığında, destek miktarının yanı sıra süre de mühim bir unsur. Bundan dolayı çağrıda belirtilen 24 aylık destek süresinin kafi olup olmadığı da tartışılabilir. Ek olarak davet da belirtilen nitelikli personelin yanı sıra tecrübesiz personellere de gerekseme duyuluyor. TTO’ların kapasitelerini genişletmeleri ve daha çok proje yürütmeleri için tecrübesiz personellerin eğitilmesi ve yetiştirilmesi mühim. Bu süreçte nitelikli personellerin tecrübelerini tecrübesiz personellerle paylaşmaları, onları yönlendirmeleri ve mentorluk yapmaları büyük ehemmiyet taşır. Ek olarak genç ve dinamik bir çalışan ekibi, TTO’ların inovasyon ve teknoloji transferi süreçlerinde daha esnek ve süratli bir halde hareket etmelerini sağlayabilir. Bu kapsamda desteklerin tecrübesiz mensupları de kapsaması yararlı olacaktır.
