Japonya Ay’a iniş yapmayı başaran beşinci ülke oldu, sadece görevin devamında son söz Güneş’in olacak.
Japonya Havacılık ve Uzay Ajansı (JAXA), robotik uzay aracının, ay yüzeyine 20 Ocak günü TSİ 18:20’de indiğini duyurdu. Sadece iniş aracının güneş panellerinin elektrik üretmesine bağlı olarak, Dünya ile vasıta arasındaki iletişimin ne kadar süreceği mevzusunda hemen hemen net bilgiye haiz olunmadığı da açıklandı.
Ay’ı Araştırmak İçin Akıllı İniş Aracı (SLIM) adındaki uzay aracı, JAXA’dan son gelen bilgiye nazaran şu anda yalnız üstündeki pilden enerjisini sağlıyor. Eğer Güneş’in açısı, aracın güneş panellerine yeterince güç sağlayabilecek konuma ulaşırsa, cihazın operasyon süresi de artacak.
JAXA Genel Direktörü Hitoshi Kuninaka, mevzuyla ilgili şu açıklamada bulunmuş oldu: “Pil bitse ve SLIM tüm enerjisini kaybetse bile, paneller günışığını yakalarsa, araca kendini baştan başlatacak. Böylece SLIM’in operasyonuna devam edebiliyor olacağız.”
SLIM görevi, 7 Eylül 2023’te Japonya’da bulunan Tanegashima Uzay Merkezi’nden fırlatılmıştı. Fırlatmanın dört ay sonrasında mürettebat bulunmayan uzay aracı, Shioli Krateri’nin yamaçlarına inmiş şeklinde görünüyor.
JAXA’nın bu iniş bölgesini seçmesinin sebebi, Ay’ın iyi mi oluştuğula ilgili ipuçları verebilecek olmasıydı. Ay’ın oluşmasıyla ilgili en fazlaca kabul gören kuram, Dünya’yla erken dönemde çarpışan devasa bir cismin, Dünya’dan ayrılan parçanı soğuması ve yörüngeye oturması sonrasında oluştuğu yönünde. Eğer bu kuram doğruysa, Ay’ın çekirdeğini saran kısmının Dünya’daki kayalara benzer yapıda olması gerekiyor. Astronomlara nazaran Ay’daki bu kraterin yakınındaki yüzeyde, Ay’ın çekirdek kabuğundan yayılan parçalar bulunabileceği ve ilerdeki araştırmalar için örnek sağlayabileceği yönünde.
SLIM görevinin aslolan hedefi, 90 metreden daha kırılgan bir isabetle iniş yapabilmekti. Bugüne dek meydana getirilen inişlerdeki hedefler çoğu zaman averaj 2,5 kilometrekarelik alanlardı. Bu hedef için araçta, aracın yerini belirlemesi için fotoğraf eşleştirme teknolojisi kullanıyor. Eşleştirme algoritmasının yalnız birkaç saniyelik işlem süresine gereksinim duyduğu belirtiliyor. Hemen hemen bu algoritmanın işe yarayıp yaramadığı belli değil. JAXA’nın görevle ilgili fazlaca daha çok detayı, gelecek hafta kamuoyuna duyurması umut ediliyor.
JAXA’nın Ay başarısı, Amerikan Astrobotic Technologies firmasının bir yakıt sızıntısız sebebiyle Ay’a ulaşamayan Peregrine uzay aracının Dünya atmosferine yine girerek parçalanmasından bigün sonrasında geldi. Üstünde NASA’nın çeşitli araçlarının da bulunmuş olduğu vasıta, 10 gün süresince uzayda seyahat yapmış, sadece oluşan problem sebebiyle Ay’a ulaşamadan Dünya’ya dönmüştü.
Mevzuyla ilgili düzenlenen bir basın toplantısında Astrobotic’in CEO’su John Thornton, soruna problemli bir valfin yakıt tankında oluşan basıncın sızıntıya sebep bulunduğunu söylemiş oldu.
NASA, Astrobotic şirketi şeklinde çeşitli uzay firmasıyla, Ticari Ay Yükü Hizmetleri (CLPS) görevleri için anlaşmış durumda. Astrobotic firmasının bu görevi, CLPS’in ilk görevi olarak da ehemmiyet taşıyordu.
CLPS’le beraber hususi sektörden şirketlerin Ay’a çeşitli yükler götürmesi, deneyler yapması ve yeni teknolojileri denemesi umut ediliyor. Meydana getirilen bu sözleşmelerle beraber Amerikan uzay ajansı, Artemis göreviyle Ay’a astronot göndermeden ilkin uydumuza tertipli yolculukları standartlaştırmaya çalışıyor.
İlk mürettebatsız Ay’a inişten bu yana neredeyse 60 yıl geçmiş durumda, sadece yumuşak iniş hala zor bir iş olarak görülüyor. Ay’ın aşırı ince bir atmosferi var ve bu yüzden hızla yaklaşan uzay araçlarını yavaşlatacak herhangi bir tesir bulunmuyor. Bununla beraber Dünya’da olduğu şeklinde herhangi bir GPS sistemi bulunmamasından dolayı, herhangi bir uzay aracının iniş yapacağı yeri net olarak belirleyecek bir sistem yok.
Birkaç on yıl öncesinde kadar Ay’ın yüzeyine iniş, fazlaca ilgi çeken bir mevzu değildi. Sadece NASA’nın Artemis programını açıklamasıyla beraber bu durum son yıllarda değişti. Ay yarışına katılan birçok ülke ve hususi iştirak bulunuyor. Bu “yarışçıların” ana hedefi de, buz halinde su bulunmuş olduğu kabul edilen Ay’ın cenup kutup bölgesi. Burada Güneş ışınlarının ulaşamadığı kraterlerin içlerinde, buz halinde su bulunmuş olduğu düşünülüyor. Ay’daki suyun önemi de, hem gelecekte kabul edilen yüzey istasyonları için içme suyu ve oksiyen sağlayabilmesi, hem de suda bulunan oksijen ve hidrojenin ayrıştırılıp roket yakıtı olarak kullanılabilecek olması.
Japonya’nın bu son başarısı, Hindistan’ın geçtiğimiz yıl Chandrayaan-3 uzay aracını, Ay’ın cenup kutup bölgesine başarı göstermiş şekilde indirmesinin arkasından gerçekleşen ilk iniş oldu. Bugüne dek Sovyetler Birliği, ABD ve Çin de Ay’a başarı göstermiş iniş gerçekleşen ülkeler içinde.
Şu ana kadar herhangi bir hususi şirket, Ay’a başarı göstermiş şekilde yolculuğu tamamlamayı ya da çakılmadan inmeyi başaramadı. Şimdiye kadar NASA’nın hususi iştiraklerle Ay’a yetişmesi mevzusunda herhangi bir hayal kırıklığı yaşamadığı belirtiliyor.
NASA’dan keşiflerden görevli destek yönetici Joel Kearns, mevzuyla ilgili şunları söylüyor: “Başarıya ulaşmanın aşamalarından biri de problemler yaşamak. Yeni geliştirilen bir uzay aracını uzayda uçurup Ay’a indirmek de oldukça sıkıntılı bir iş. Burada yeni şirketlerin inovasyonlarıyla, her uçuştan yeni bilgiler öğrenerek gelişecekleri bir ortamdaki riskleri de kabullenerek ilerliyoruz.”
Elisha Sauers’ın haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
