ATLAS Deneyi’ne Türkiye’den karar alıcı olarak katılan ilk vakıf üniversitesi olan İSÜ’nün, CERN’deki çalışmalara yapacağı katkılarla ilgili detaylar 31 Mayıs’ta İSÜ Vadi Kampüsü’nde meydana gelen toplantıyla paylaşıldı. Toplantıya CERN Araştırma Direktörü Joachim Mnich ve ATLAS Deneyi Başkanı Andreas Hoecker de katıldı.
Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü yaşlarında internasyonal bilim arenasındaki yerini güçlendirmek ve genişletmek hedefi ile hareket eden İstinye Üniversitesi (İSÜ), ATLAS Deneyi’nin resmî iş birliği kurumlarından biri oldu. Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) tarafınca düzenlenen en büyük gözlem programlarından ATLAS, dünyanın en mühim bilimsel çalışmalarından biri olarak geleceğin teknolojisini de şekillendiriyor. İSÜ’nün dünyanın en büyük parçacık fiziği araştırma laboratuvarı CERN’deki yeni mevkiine ve ATLAS Deneyi dâhilinde parçacık fiziğine yapacağı bilimsel katkılara dair bilgilendirme toplantısı 31 Mayıs’ta İstinye Üniversitesi Vadi Kampüsü’nde gerçekleştirildi. Toplantıya İSÜ Rektörü Prof. Dr. Erkan İbiş, Mütevelli Kurul Başkanı Dr. Muharrem Usta, ATLAS Proje Lideri ve Ulusal İrtibat Fizikçisi Prof. Dr. Serkant Ali Çetin, CERN Araştırma Direktörü Joachim Mnich ve ATLAS Deneyi Başkanı Andreas Hoecker’in yanı sıra akademisyenler ve öğrenciler katıldı.
“Yaptığımız iş en küçüğü anlamaya emek harcayarak evreni kavramak”
ATLAS Deneyi İç Algıç Sistemi Enstitü Kurulu Başkanı ve İSÜ Temel Bilimler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Serkant Ali Çetin, iş birliğiyle ilgili şunları söylemiş oldu:
“Dünyanın en büyük internasyonal iş birliği icra eden laboratuvarı CERN’de yürütülen Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda yer edinen en büyük iki deneyden önde gelen ATLAS Deneyi’ne İSÜ tam üye olarak kabul edildi. Bugüne dek Boğaziçi ve Ankara üniversiteleri CERN’de ülkemizi temsil ediyordu. İlk vakıf üniversitesi olarak İSÜ de gruba dahil oldu. Başarılar elde etmek suretiyle yola çıktık ve bu üyelikle ilk adımımızı attık. İSÜ çekirdek bir araştırma ekibi oluşturdu. Yaptığımız iş en küçüğü şu demek oluyor ki atom altını anlamaya emek harcayarak evreni kavramak. Bunlar kısa sürede yapılabilecek emek harcamalar değil, ayları yılları kabul eden emek harcamalar. Bir iş birliği halinde, ülkeler bir araya gelmiş olarak çalışmalarını yürütüyor. Şu anda meydana getirilen emek harcamalar temel emek harcamalar. Meydana getirilen araştırmalar ise günlük hayatta derhal kullanılabilecek veriler değil. Sadece burada öğrenilen bilgiler, bugün bilincinde olmadığımız fakat gelecekte birçok uygulama ve teknolojide kullanılabilecek bilgiler. Tomografi aletinden, radyoterapiye, sınır güvenliğinden hastanelerde kullanılan pet cihazlarına kadar pek oldukca teknolojiye yüksek enerji fiziğiyle ilgili meydana getirilen emek harcamalar öncü oldu. Türkiye, 2015 yılından beri CERN’in kısmî üyesi. Ümit ederim kısa sürede CERN’e tam üye de oluruz. Bu sayede ülkemizden katılım daha da yaygın olur.”
“Türkiye’nin büyük bir sıhhat organizasyonu olarak fizikçilerin arkasındayız”
Temel bilimlerin en mühim alanlarından birinin fizik bulunduğunu belirten İSÜ Mütevelli Kurul Başkanı Muharrem Usta, şöyleki konuştu:
“Serkant Hoca ile bilimsel nitelikli yolcuğumuzun bir döneminde şunu konuştuğumuzu hatırlıyorum: Fizik kısmına lisans talebesi alacak mıyız, almayacak mıyız? O gün şöyleki bir şeye karar verdik. Fizikte lisans talebesi alan birçok üniversite var. Biz, üniversitemizi lisans eğitimine değil, lisansüstü eğitimine girecek şekilde yapılandıralım ve bilime katkının en ciddî düzeyde olduğu ‘lisansüstü’ seviyede yer alalım. Deneyimli kadromuzla emeğimizi, vaktimizi lisansüstü programlarına, doktora programlarına verelim. Yolcuğumuz İSÜ’de bu şekilde bir evreye doğru yürüsün. Doğal ki, bunu düşündüğünüzde oldukca iyi bir ekibe ihtiyacınız oluyor. Uzun vakit ‘iyi mi bir kadro, iyi mi bir bütçe olacak, bu ekibin iyi mi bir çıktısı olacak,’ konusunu konuştuk ve şuna karar verdik: Kamu üniversiteleriyle CERN’ün iş birlikleri var, genç bir üniversite olarak ilk iş birliği icra eden vakıf üniversitesi İSÜ olsun. Bugün o iş birliğinin gerçekleşmesi vesilesiyle bir aradayız. Bu hedefin gerçekleşmesinin mutluluğunu yaşarken alın teri dökenlere oldukca teşekkür ediyorum. Üniversitede o şekilde bir şey yapalım istiyoruz ki, temel bilimlerde bilhassa de fizik alanında bugün iyi işlere imza atalım; gelecekte İSÜ, fizikte adından söz ettiren bir üniversite olsun. İSÜ ‘ulusal’ ölçekte düşünen bir üniversite değil ve yakın gelecekte ‘evrensel’ ölçekte oldukca başarıya ulaşmış üniversitelerden biri olacak. Şunu da belirtmek isterim: Türkiye’nin en büyük hastane zincirini işletiyoruz. Bu şekilde büyük bir sıhhat organizasyonuna hakim bir grup olarak, yurt içinde ve yurt haricinde fizik alanında yapabileceğimiz birçok açılımı destekleyecek, önünü açacağız. Fizik, tıbbın temelinde; hepimiz de fizikçilerin arkasındayız.”
“Hem üniversitemiz hem de ülkemiz için gurur deposu”
İSÜ Vadi Kampüs Konuşma Salonu’nda meydana gelen programın açılışında konuşan İstinye Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erkan İbiş, şunları söylemiş oldu:
“Onlarca ülkenin, yüzlerce üniversite ve kurumun, binlerce bilim insanının iş birliğiyle yürütülen CERN ATLAS Deneyi’nin insanlık ve gelecek için ne kadar mühim bulunduğunun bilincindeyim. Normal olarak ki bu girişimin en mühim amaçları içinde teknoloji, girişimcilik, insan ve cemiyet var. Hepsinin temelinde de, bir tek geleceğin bilim insanlarını yetiştirmek değil, değişik kültürlerden değişik ülkelerden insanları da bir hedef doğrultusunda bir araya getirmek içeriyor. Çeşitliliğin zenginliğini içselleştirmek de CERN çalışmalarının özünde varolan bir unsur. Bunun ötesinde, çalışmaların hedefleri içinde bir tek evreni keşfetmek yok, toplumun refahını çoğaltmak ve daha yaşanabilir bir dünya için yeni teknolojiler üretmek var. Boğaziçi ve Ankara Üniversitelerinden sonrasında İSÜ de CERN’de ülkemizi temsil eden üçüncü üniversite. Bu, hem üniversitemiz hem de ülkemiz için gurur deposu. İSÜ Temel Bilimler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Serkant Ali Çetin ve ekibine teşekkürlerimi iletmek isterim.”
“CERN, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı”
Toplantıya katılan CERN Araştırma Direktörü Joachim Mnich, yoğun teknoloji çalışmalarına gereksinim duyulduğunu belirterek şunları söylemiş oldu:
“CERN, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı. Bizim CERN’de yaptığımız ise, kâinatın ne işe yaradığını ve içinde olanların etkileşimlerini anlayabilmek için, büyük parçacık fiziği hızlandırıcıları ve dedektörleri inşa etmek. Bu sebeple, birçok değişik yerden bizlere kaynak olacak yoğun teknolojiye ihtiyacımız var. Bu teknoloji içindeyse hem hızlandırıcı ve dedektör hem de buralardan elde edilmiş verilerin analizi için gereksinim duyulan bilgisayar teknolojisi var. Bununla birlikte, yöntem de geliştiriyor olduğumuzu vurgulamak isterim. Bilhassa tıpta hâlen kullanılan teknoloji bunun en mühim örneklerinden. Söz mevzusu çalışmalara bilhassa tıp alanında da mühim araştırmalar yürüten İSÜ’nün de katkı sunacağına inancımız tam.”
Yeni parçacık türlerinin anlaşılması için mühim bir bilimsel basamak
Evrenin sırlarının çözülmesi için bir araya gelen değişik ülkelerden binlerce saygı duyulan bilim insanının mesai ortaklığı ve deneyim paylaşımının ürünü, dünyanın en büyük hacimli algıç sistemini barındıran ATLAS Deneyi ile CERN Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda erişilen en yüksek enerjili proton çarpışmalarının verileri ileri çözümleme yöntemleriyle incelenerek yorumlanıyor. Bu analizler sonucunda, “Standart Model” olarak malum ‘parçacık fiziği’ disiplinindeki bilgilerin duyarlı ölçümlerinin yanı sıra, ‘standart model’ ötesinde yer edinen kuramların testleri de araştırma mevzusu yapılarak, yeni bir paradigma kurulmasının zemini oluşturuluyor. ATLAS Deneyi, başlangıcı üstünden geçen ortalama 15 senenin peşinden, değişik enerjilerde temel parçacıklara dönük bilgilerin yenilenmesi ve yeni parçacık türlerinin anlaşılması için oldukca mühim bir bilimsel basamak durumunda.
