PARA RÖPORTAJ/ İlköğretimden üniversite son sınıfa kadar değişik yaş gruplarına yönelik, yaparak öğrenme temelli girişimcilik eğitim programları tasarlayan Genç Başarı Eğitim Vakfı’nın Başkanı Çelik Ören ile, Türkiye’deki girişimcilik ekosistemini konuştuk. Türkiye’nin, en iyi startup ekosistemine haiz 100 ülke içinde 44’üncü olmasının sevindirici bulunduğunu ifade eden Ören, son bir yılda hanım girişimciliğinde düşüş yaşandığına işaret ediyor. Ören, “Gençler bir tek hayallerini gerçekleştirmek için değil, işsizlik kaygısı sebebiyle de girişimciliğe yöneliyor” diyor.
Pandemi ile beraber Türkiye’de girişimcilerin sayısında bir artış gözlemlediniz mi? Size gore son yıllarda hangi alanlarda daha oldukca girişim yapılıyor?
2021 yılını Türkiye Girişimcilik Ekosistemindeki yatırımlar açısından verimli sayılabilecek bir dönem olarak nitelendirebiliriz. Startupswatch’ın verilerine gore; 2020 senesinde Türkiye’de startup yatırımları yüzde 31 artmış, 165 girişim toplam 139 milyon dolar yatırım almıştır. Türkiye’deki girişimler 2021 yılının ilk 9 ayında ise 206 yatırım turunda, 1 milyar 411 milyon dolar yatırım aldı. Yatırımlar teknoloji alanında yoğunlaşırken, bunların bilhassa e-ticaret, oyun ve fintech sektörlerinde olduğu görülmüştür. Bir öteki pozitif yönde gelişme ise Startup Blink tarafınca gösterilen “Küresel Startup Ekosistemi Endeksi 2021” raporunda Türkiye, en iyi startup ekosistemine haiz 100 ülke içinde 44’üncü olmasıdır. Bununla beraber açıklanan veriler içinde ilk kere Bilecik ilinden de bir girişimin yatırım almış olduğu bilgisi paylaşılmıştı. Bu veri mutlu edici şeklinde gözükse de bu türden bir izahat yapma gereği duyulması, oldukca mühim bir gerçeği de bizlere hatırlatıyor. O da devletimizde girişimcilik ekosisteminin İstanbul başta olmak suretiyle birkaç büyük kent merkezli olduğu ve yerelde etkilerinin oldukca ender görülebildiğidir. Bunun yanı sıra bir öteki gerçek ise 2021 senesinde yatırım alan hanım girişimcilerin oranının yüzde 13 ile son 5 senenin en düşük seviyesinde olmasıdır. Bu bilgilerle Türkiye’de girişimcilik ekosistemi hakkında genel bir yorum yapmak gerekirse, yatırımlar rakamsal açıdan incelendiğinde artış gösterse de ekosistemin etken ve etkin bir halde genişlemesi, ülke içinde hanım girişimcilerin güçlenmesi ve girişimciliğin katma kıymeti yüksek ürün ve hizmetler geliştirmedeki tesirinin kafi seviyede artmadığını görüyoruz.
Avrupa ülkeleri ile Türkiye’nin son bir yılını girişimcilik anlamında kıyaslayacak olursanız neler söylersiniz?
Örneğin son bir yılda Almanya’da startupların sayısı azalırken Türkiye’de arttı. Almanya’da pandemi krizi ile beraber, ülkedeki startupların sayısıbir önceki yıla gore yüzde 30’dan fazla azaldı. Sadece Almanya’nın Avrupa’nın en büyük ve kuvvetli ekonomisine haiz ülkelerinden bulunduğunu ve 2020 senesinde şahıs başına gayrisafi yurtiçi hasılanın 45.000 dolar seviyesinde yer alırken, Almanya’da ekonominin 2021 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 1,6 oranında gelişme gösterdiğini de unutmamak gerekiyor. Almanya hükümeti startupların gelişimi ve bilhassa de rekabetçi yapıda olabilmeleri için 2030 yılına kadar toplam 10 milyar Euro civarında bir gelecek fonu da planlıyor. 2021 itibariyle yarısı 32 yaşın altında olmak suretiyle oldukça genç bir nüfusa haiz olan ülkemiz Avrupa bölgesinde de genç nüfus yapısı ile ön plana çıkmakta. Gençlerin yeni teknolojilere, girişimciliğe olan eğilimi ise girişimciliği bir kariyer seçeneği olarak görmelerini sağlıyor. Bilhassa iş dünyasının en etken olduğu il olan İstanbul yeni fikirleri hayata geçirmek için en iyi noktalardan biri haline getiriyor. Tüm bu girişimcilik eğilimindeki artışlar pozitif yönde olarak gözlemlenebilse de aslen meydana getirilen yatırımların bir çok birkaç şirket içinde dağılmakta. Ülkenin girişimcilik yapısını ele alırken bir tek yatırım tutarı üstünde gidilmemeli, yatırım meydana getirilen girişim sayısı, girişimlerin ömrü, meydana getirilen yatırımın verimli kullanımı, yatırımcıların sayısı ve niteliği ile girişimlerin yarattıkları katma değere de bakmak gerek.
Girişimcilerin yapmış olduğu hatalar nedir sizce? Girişimcilik ilkokuldan beri ufaklıklara aşılanan bir şey olsaydı aynı hatalar yapılır mıydı?
İnsanımıza hata yapmaktan korkmamayı öğretmemiz lazım. Hata yapmayan insan bir şey yapmıyor anlama gelir. Mühim olan hatalardan öğrenip hatayı başarıya ulaşmış bir öğrenme biçimi haline çevirip meydana getirilen işi ileriye taşıyabilmek için kullanabilmektir. Girişimcilerimizin daha detaylı araştırma, araştırma ve sorunların kaynağına inme mevzusundaki yaklaşımlarında eksiklik görmekteyim. Kulaktan dolma bilgilerle ya da lüzumlu hassasiyeti göstermeden meydana getirilen araştırmalarla hem işlerinde hem de iş ilişkilerinde problemler yaşayabiliyorlar. Bir öteki mühim hata ise finansal yönetim ve yatırımcı ilişkilerinin yönetimi mevzusunda karşılaştıkları problemler. Şirketlerinin finansal yönetimini bilgili bir halde ve tertipli olarak yapmamaları ve kendilerini bu mevzuda oldukca fazla geliştirme eğiliminde olmamaları maalesef girişimcileri başarısızlığa ya da hata halletmeye itmekte. Bir tek ürün/hizmet geliştirmeye ve satışa odaklanmaları maalesef finansını yönetmeyen girişimlerin yatırımı verimli kullanamaması, gelir gider dengesini koruyamaması ve gereksiz harcamalar yapmasına niçin olmakta. Bir tek para kazanmayı ya da yatırım almayı değil finansal hareketliliklerini yönetmeyi de öğrenmeliler. Bununla beraber mahalli değil global bakış açısına ve devamlı gelişim mantığına haiz olmaları işlerinin gelişimi ve sürdürülebilirliği için mühim. Devletimizde girişimcilerimizin karşısına çıkan rol modellerin ve mentorların girişimcilerin bu yöndeki hata eğilimlerini göz ardı etmemeleri bu sorunların önüne geçmekte oldukça etkili olacaktır. Bununla beraber girişimleri maddi açıdan değil vizyon açısından da destekleyecek yatırımcıların artması oldukça ehemmiyet taşıyor. Tüm bunlara ek olarak bilhassa altını çizmek istediğim bir nokta ise girişimci adaylarına bu bilincin oldukca daha erken yaşta verilmesinin fark yaratacak etkisinde bırakır doğuracağıdır. Ikimiz de Genç Başarı Eğitim Vakfı’nda çocuk yaştan itibaren ‘Girişimci Zihin Yapısı’na haiz, finansal okur yazarlık becerileri gelişmiş bir nesil yetiştirmek için çalışmaktayız.
Üniversite öğrencileri ve yeni mezun gençlerde girişimcilik eğilimini iyi mi görüyorsunuz? Gençlerde kendi işini kurma fikri arttı mı? İş yapış şekillerinde iyi mi bir değişiklik söz mevzusu?
Lise ve üniversite seviyesindeki gençler cemiyet içinde etken rol ve mesuliyet almayı seven ve kendi hayallerinin ardında koşan bireyler. Bu sebeple girişimci ruh onlara oldukca daha yakın gelmekte. Sadece bireysel özelliklerinin yanı sıra bir tek fark yaratmak ya da hayallerini gerçekleştirmek için girişimci olmak istemiyorlar. İşsizlik kaygısı ile karşı karşıya kalan gençler de girişimciliğe yöneliyorlar. Tüm bu etmenler de gençlerin girişimcilik ekosistemindeki rolünü güçlendiriyor. Bu aşamada gençleri bilinçlendirmek oldukca büyük ehemmiyet kazanıyor. Şu sebeple ilgili oldukları bir alanda ilerlemek, geleceklerine yön verecekleri adımları atarken onları doğru alanlara doğru bilgilerle yönlendirmek ve bu seyahat için hazır hale getirmek gerekiyor. Biz Genç Başarı Eğitim Vakfı olarak bu sebeple gençlere bir tek eğitim ya da mentorluk desteği sunmuyor, bu iki mühim desteğin yanı sıra tecrübe kazanmaları için girişimciliğin her aşamasını denemelerine olanak veren gerçek bir yolculuğun içine alıyoruz. Gençleri, iş fikirlerinin ve odaklarının bir tek pazara ürün üretmek değil bununla beraber bir soruna çözüm üretmek noktasında yönlendiriyor, sorunları keşfeden, çözüm arayan, çevresini bu çözümü hayata geçirmek için maddi ve içsel katkı sunmaları yönünde ikna edebilecek bilince haiz vazgeçmeyen ve değişimi kucaklayan gençler olması için çabalıyoruz.
Genç Başarı Eğitim Vakfı neler yapıyorsunuz, şu ana kadar kaç girişimci yetiştirdiniz? Hangi alanlarla çalışıyorlar? Birkaç örnek verebilir misiniz?
Son 5 yıl içinde 150 binden fazla çocuğumuza ve gencimize erişme fırsatı yakaladık. İlköğretimden üniversite son sınıfa kadar değişik yaş gruplarına yönelik, yaparak öğrenme temelli eğitim programları tasarlayıp uyguluyoruz. İlköğretim seviyesindeki öğrencilerimiz ile JuniorBizz, liseli öğrencilerimiz ile kendi girişimlerini kurmuş oldukları ve yönettikleri internasyonal Gencbizz Lise Girişimcilik Programı, üniversite ve sonrası içinse internasyonal JA Startup Türkiye programlarını yürütüyoruz. Bugün ilk mezunlarımıza baktığımızda sivil cemiyet alanından inşaat sektörüne, bilişimden toplumsal girişimciliğe çeşitli örnekler verebileceğimiz birçok mezunumuz bulunuyor. 115 ülkede etkinlik gösteren Junior Achievement ile de ortak projelerimiz bulunuyor. Junior Achievement, eski NBA Oyuncusu Shaquille O’Neal, Shark Tank’in yaratıcısı ve Dallas Maverick’in sahibi Marc Cuban, Subway Sandwiches’ın kurucusu Fred DeLuca şeklinde adları mezun etmiş bir kurum. Bu adların en büyük özelliği erken yaşta girişimcilik deneyimini yaşayıp girişimci zihin yapısı ile yetişmeleri.
