PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Asrın felaketi olarak anılan Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremlerinin üstünden bir yıl geçti. Türkiye’nin 11 ilini vuran, ortalama 14 milyon nüfusu direkt ilgilendiren zelzele felaketinde, Türkiye 53 bin 496 vatandaşını yitirdi. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) verilerine bakılırsa; depremde 107 bin 204 şahıs yaralandı. Geçen yıl Şubat’ta yaşanmış olan Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremlerin ekonomik faturası Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafınca hazırlanan raporda 103.6 milyar dolar olarak ifade edildi. Bu büyüklüğün ulusal gelirin ortalama yüzde 9’una ulaşabileceği öngörüldü. Depremin Türkiye ekonomisi üstündeki toplam yükü içinde en mühim bileşenini yüzde 54.9 oranıyla, 54.9 milyar dolar tutarıyla konut hasarı oluşturdu. İkinci ağırlıklı hasar kalemi ise 12.9 milyar dolarla kamu altyapısı ve hizmet binalarındaki yıkımdan oluştu. Konut hariç hususi kesim hasarı ise 11.8 milyar dolar olarak hesaplandı. Bu kalem içinde imalat sanayii, enerji, komünikasyon, gezim, sıhhat ve eğitim sektörleri, ufak esnaf ile ibadethanelere ilişkin hasar yer aldı. 2023’te zelzele için bir tek merkezi yönetim bütçesinden 950 milyar liralık harcama yapılırken, 2024 yılı bütçesinden zelzele gereksinimleri için 1 trilyon 28 milyar lira kaynak ayrıldı. Son bir yılda depremin yaralarını sarmak için seferberlik ruhuyla topyekûn çalışıldı.
PARA Dergisi olarak ikimiz de büyük bir üzüntüyle andığımız asrın felaketinin birinci senesinde, depremin vurmuş olduğu Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Malatya, Diyarbakır, Adana, Kilis ve Elazığ‘dan oluşan 11 ildeki mevcut ekonomik tabloyu ortaya koyduk. Bölgede yatırımları olan iş insanları, bölgenin nabzını tutan oda/borsa başkanları ile konuştuk. İş insanları meydana getirilen yatırımlara, verilen desteklere karşın, hala zelzele öncesi günlere dönülemediğinin altını çiziyor. Finansmana erişimin kolaylaştırılması, destek ve teşviklerinin artırılarak devam etmesi, zelzele bölgesine hususi “süper teşvikler” getirilmesi taleplerini dile getiren iş insanları, istihdamın korunabilmesi, nitelikli iş gücünün bölgeye çekilmesi için teşvik edici uygulamaların hayata geçirilmesini bekliyor. İş insanları, yeni yatırımlar için uygun koşulların oluşmadığı mevzusunda hem düşünce olsalar da bölgedeki müdafa sanayine yönelik yatırımları ve iş birliklerini büyük bir heyecanla dile getirenler de var. Ayrıntılar haberimizde…
“VAR OLANI KORUMAK ÖNCELİKLİ HEDEFİMİZ”
Ilkin, depremden etkilenen iş insanlarına kulak veriyoruz. Mado, 6 Şubat depremlerinden etkilenen şirketlerden biri. Depremde Mado’ya ilişik dört iş yeri ve bir yapınak yıkıldı “Yıkım esnasında iş yerlerinde asla kimsenin bulunmaması en büyük şansımızdı. Sadece birçok çalışanımız ve çalışanlarımızın birinci aşama yakınları maalesef hayatlarını yitirdi” diyen Mado Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Sait Kanbur, iş yerlerinin tekrardan dönüşüm projesi kapsamında ve zemin etüdlerinin onaylanması halinde yapımına başlanacağını altını çizdi. Yıkılan iş yerlerindeki çalışan çalışanı mevcut tesislerde istihdam etmeye devam ettiklerini söyleyen Kanbur, şunları kaydetti:
“Mevcut istihdam ettiğimiz çalışanlarımızı korumaya çalışıyoruz. İş yerlerimizin yine inşa edilmesi halinde kaldığımız yerden devam edeceğiz. Beraber düştük hep beraber ayağa kalkacağız. Mevcut üretim kapasitemizin altına düşmeden var olanı korumak öncelikli hedeflerimiz içinde. Yeni yatırım yapabilmemiz için şehrin fiziki ortamının da düzelmesi elzem.”
Kanbur, yıkılan iş yerlerinin ayağa kaldırılmasının yanı sıra, Kahramanmaraş’ın en mühim simgelerinden olan Yaşar Pastanesinin yine şehre kazandırılmasının da gündemlerinde bulunduğunu söylemiş oldu.
İLK GÜNDEN İTİBAREN SAHADA…
Osmaniye ve İskenderun’daki tesislerinde üretim açısından bir mesele yaşanmasa da depremin etkilerini en fazla hisseden şirketlerden biri de Tosyalı Tüm ortaklık oldu. Depremde iş dostlarını, onların aileleri ve yakınlarını kaybetmenin derin açısıyla sarsıldıklarını söyleyen Tosyalı Tüm ortaklık Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı, buna karşın hızla toparlandıklarını, işlerine dört elle sarılarak bölgenin tekrardan ayağa kalkması için çalıştıklarını altını çizdi. Tosyalı, o günleri şöyleki söyledi:
“Depremden sonraki ilk dönemde bölgedeki bazı tesisler faaliyetlerine devam edemedi. Toplumsal, ekonomik ve ruhsal olarak oldukça zorlayıcı bir süreç yaşandı. Sadece devletimizin, kurumlarımızın, iş dünyasının ve halkımızın el ele vermesiyle yaralar sarılmaya başladı. Bölgede endüstri hızla toparlandı, esnafımızı da ayağa kaldırmak için lüzumlu adımlar atıldı. Ikimiz de Tosyalı Tüm ortaklık olarak ilk günden itibaren sahada olarak tesislerimizin bulunmuş olduğu İskenderun ve Osmaniye’de tüm toparlanma çalışmalarına yoğun destek verdik.”
Kahramanmaraş’ın tekstil devlerinden BLC Group, 6 Şubat depremlerinde grup şirketlerinde bütünsel bir yıkım olmasa da kısmi hasarlar yaşadı. BLC Group Yönetim Kurulu Başkanı Şahin Balcıoğlu, güçlendirme ve onarım süreçlerinin bölgedeki ekip yetersizliği sebebiyle uzun sürdüğünü belirterek, “Ağustos ayı itibarıyla tesislerimiz faaliyete geçmeye başladı. Şu anda tekstil, kompozit, besin tesislerimizden çalışmayan yok. Fakat ölçü kadrolarımızdaki eksiklerden dolayı kafi sayıda personelle çalışamıyoruz. Bu da üretim kapasitelerimizi düşürüyor. Son bir yılda, zelzele bölgesinde tadilat ve gözden geçirme hariç herhangi bir yeni yatırım yapmadık. Bölgedeki bazı temel şartlar sağlanmadan yeni yatırımı düşünmüyoruz” dedi.
YEREL ÜRETİCİYİ DESTEKLİYOR
Dondurma sektöründe 20 yılı aşkın süredir etkinlik gösteren yerli üretici Golf Dondurma, Bursa’daki fabrikasına ek olarak 2014’te oluşturulan Kahramanmaraş fabrikasında da dondurma üretimi yapıyor. 6 Şubat depreminin peşinden toplumsal marka iradesiyle bir taraftan Kahramanmaraş’a sağlamış olduğu istihdam ile birlik, beraberlik ve dayanışmayı pekiştiren Golf Dondurma, bir taraftan da bölge üreticilerinden ürün temin ederek afet bölgesinin kalkınmasına destek olmaya devam ediyor. Depremden sonrasında oluşturduğu, ‘Golfkent’ adında olan konteyner şehir ile çalışanlarının barınma problemininin önüne geçen ve 2024’te de konaklama desteğini sürdüren Golf Dondurma, istihdam artışı ve mahalli tedarik ile bölge halkının yanında yer ediniyor. Depremin peşinden kısa sürede tekrardan etken hale getirmiş olduğu fabrikasıyla dondurma üretimine devam eden Golf Dondurma, depremden sonrasında Kahramanmaraş’taki çalışan sayısını 180 kişiye çıkardı. Golf Maraşım’ı da ürettiği Kahramanmaraş fabrikası için bölgedeki üreticilerden Mart 2023-Eylül 2023 tarihleri içinde 4 milyon litrenin üstünde keçi ve inek sütü temin etti.
ÖNCELİKLİ SORUN FİNANSMANA ERİŞİM
Şimdi de depremin vurmuş olduğu illerin nabzını tutan oda/borsa başkanlarının açıklamalarına bir göz atalım. Zelzele bölgesi illerde iş dünyasının öncelikli sorunları içinde finansmana ulaşım, maliyetlerin yüksek oluşu ve iş gücü temini geliyor. Malatya’nın depremden en ağır hasar alan iller içinde bulunduğunu söyleyen Malatya Tecim ve Endüstri Odası (TSO) Yönetim Kurulu Başkanı Oğuzhan Ata Sadıkoğlu, şunları kaydetti;
“Depremden en oldukça, ufak ve orta ölçekli işletmeler ziyan oldu. Odamıza kayıtlı 10 bin 600 üyemizin yüzde 80’i depremden negatif etkilendi. Esnafın ışıkları yanmadan, tecim devam etmeden, sanayide çarklar dönmeden şehri tekrardan ayağa kaldırmak oldukça güç. En mühim sorunumuz finansa ulaşamamak. Ticari varlığımızı sürdürebilmemiz için kapsamlı desteklere ihtiyacımız var. Zelzele bölgesine verilen destek ve kolaylaştırıcı adımlar artarak devam etmeli. Finansmana ulaşım ve maliyetlerin yüksek oluşu da en büyük sorunlarımız içinde yer ediniyor” diye konuştu.
HİBE, KREDİ İMKANLARI ARTIRILMALI
Kahramanmaraş TSO Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Buluntu da zelzele bölgesindeki işletmelerin finansmana erişimlerinin hızlandırılması ve kolaylaştırılması icap ettiğini vurgulayarak, “Bağışlama/kredi imkânları artırılmalı. Yatırım teşvikleri alanında iyileştirmeler yapılmış oldu. Sadece teşvikler daha da geliştirilmeli. Başta ilimiz olmak suretiyle zelzele bölgesi çekicilik merkez olarak kalmalı. Zelzele sebebiyle şehirden ayrılan çalışanların geri dönmelerini sağlamalıyız. Yeni istihdam yaratmak için alım süreçlerini hızlandırmalıyız. Daha geniş bir işe alım ağı oluşturmalıyız. Bölgemizde ulusal ve internasyonal fuarlar düzenleyerek insanoğlu şehre çekebiliriz. Şehre geri taşınmak isteyen çalışanlara yer değişiklik yapma yardımı, ek sorumluluklar üstüne alan çalışanlara bonus yada teşvikler sağlanabilir. Cemiyet genelinde iş eğitimi ve geliştirme programı oluşturmak için öteki mahalli işletmelerle iş birliği yapılabilir” dedi.
Malatya TSO Başkanı Sadıkoğlu, üretimin yüzde 100 kapasiteye ulaşabilmesi için zelzele şehirlerinin maaş mevzusunda cazip hale getirilmesi icap ettiğini dile getirdi. Sadıkoğlu, asgari ücretteki devlete ödenen işçi ve işveren paylarının direkt personele ödenerek kazancın arttırılması tekliflerinin bir an ilkin hayata geçirilmesini beklediklerini belirterek işçilik maliyetleri devasa yükseklikte bulunduğunu, girdi maliyetlerinin arttığını kaydetti.
“MEVCUT PERSONELLERİ DE TYP ALDI”
Adıyaman TSO Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Torunoğlu, iş gücü temini ve istihdam mevzusuna dikkat çekti. Adıyaman’da zelzele öncesinde de nitelikli eleman sıkıntısı bulunduğunu anımsatan Torunoğlu, zelzele sonrasında ise mevcud çalışanların barınma endişesi sebebiyle göç etmelerinin istihdamda daralmaya yol açtığını kaydetti. Adıyaman’da üretimi engellemiş olan mühim sorunlardan birinin iş gücündeki azalma olduğuna dikkat çeken Torunoğlu, depremin imalat sanayisi iş bölgeleri üstündeki en mühim ve telafisi güç olan tesirinin, nitelikli iş gücünde ortaya çıkan yitik bulunduğunu belirtti. Bazı tesislerde kilit personel kaybı ve personel koşullarından meydana gelen zorluklar sebebiyle operasyonlarda kesintiler bulunduğunun altını çizdi. Zelzele sonrası Adıyamanlı vatandaşların kenti terk etmemeleri ve tertipli gelir elde etmeleri amacıyla İŞKUR tarafınca çıkarılan Cemiyet Yararına Programlar’ın (TYP) gerçek sektörde nitelikli eleman sıkıntısına yol açtığını ifade eden Torunoğlu, “Daha rahat ve devlet desteğinde olan TYP’ye Adıyaman OSB’de çalışan işçiler de ilgi gösterdi. Sanayicilerin, barınma problemi sebebiyle göç eden çalışanlarının yanında mevcut çalışanları de TYP aldı” dedi.
SÜPER TEŞVİK TALEBİ…
Torunoğlu, Adıyaman’ın tekrardan canlanması için kamu yatırımlarının teşvik edilmesinin kaçınılmaz bulunduğunu vurguluyor. Depremde ağır hasar gören birkaç il bulunduğunu, bunların başlangıcında da Adıyaman’ın geldiğini söyleyen Torunoğlu, “Başta Adıyaman olmak suretiyle Hatay, Kahramanmaraş, Islahiye ve Nurdağı benzer biçimde depremden ağır hasar gören illere öncelik verilmeli, teşvikler ve destek sunar buna bakılırsa düzenlenmeli. İşçilerimizin birçoğu yatırım teşviklerinde Altıncı Bölgeden faydalanan depremden hasar görmeyen öteki illere kaydılar. Şu anda Altıncı Bölgeden faydalanan ve depremden hasar görmeyen iller oldukça büyük potansiyel endüstri şehri olma yolunda aşama kaydediyor. Biz de kan kaybediyoruz. Bu mevzuda zelzele bölgesine hususi ‘Süper Teşvik’ bölgesi benzer biçimde geçici bir paket oluşturulabilir. Mevcut OSB’mizde yatırımcıya arsa tahsisi yapılamıyor. Yatırımcılarımız bunun için Kuyulu Organize Endüstri Bölgesi’nin bir an ilkin tamamlanıp yatırımcıya arsa tahsisi yapılmasını bekliyor. Biz Adıyaman TSO olarak, çeşitli programlar ve projeler hazırlayıp hayata geçirmeye çalışıyoruz” şeklinde konuştu.
Diyarbakır TSO Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kaya, zelzele illerinin hem tarımsal üretim hem de endüstri üretimi açısından mühim merkezler bulunduğunu vurgulayarak, yatırımların sürdürülmesi için hususi politikalar icap ettiğini açıkladı Kaya, “Zelzele sonrası kırsal alanlarda hem barınma hem de üretim için değişik modellerin geliştirilmesi de mümkün. Depremin bölgemizde orta vadede daha oldukça tahribat yaratacağını düşünüyor, yereldeki kurumlar iş birliğinde daha ciddi ve netice alıcı önlemler alınması icap ettiğini ifade ediyoruz” dedi.
“YENİLENEBİLİR GES İHTİSAS ENDÜSTRİ BÖLGESİ KURULMALI”
Şanlıurfa TSO Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Yetim, önümüzdeki bir yıl için, genel olarak en büyük beklentilerinin enflasyonun düşmesi, küresel ve ulusal çapta yaşadıkları ekonomik sorunların çözülmesi ve buna bağlı olarak sektörel gelişme adına girdi maliyetlerinin mümkün mertebe minimum seviyeye inmesi bulunduğunu söylemiş oldu. Yetim, “Bu şekilde iş dünyamızın en büyük problemlerinden olan finansmana erişim ile ilimizin gereksinim duyan yatırım, üretim, istihdam ve ihracat sorunları çözüme kavuşturulabilir. Somut olarak söylemek gerekirse, Organize Endüstri Bölgemiz’in büyütülmesi, büyük bir güneş enerjisi potansiyeline haiz ilimizde ‘Yenilebilir GES İhtisas Sanayi Bölgesi’nin kurulma çalışmalarının desteklenmesi ve hızlandırılması, aynı şekilde Göbeklitepe benzer biçimde tarihsel ve kültürel bir mirası barındıran Şanlıurfa’mızda gezim sektörüne yönelik yatırımların artırılması, gene ziraat kenti olan ilimizde tarıma dayalı ve yaşadığımız devrin ruhuna uygun olarak dijitalleşmeye dayalı sanayinin gelişmesi adına lüzumlu bağışlama, teşvik ve destek programlarının sunulması ve bu tür programlardan yararlanma şartlarının kolaylaştırılması, ihracat potansiyelimizin hak etmiş olduğu seviyeye gelmesi adına İhtisas Vergi Dairesi’nin ilimizde kurulması benzer biçimde temel beklenti ve gereksinimlerimiz bulunduğunu söyleyebilirim” diye konuştu.
“DEVLETE OLAN BORÇLAR AFFEDİLMELİ”
Antakya TSO Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Bünyamin Yavuz, depremde şehrin altyapısında olduğu benzer biçimde işletmelerin de altyapılarında ciddi zarar meydana geldiğine işaret ederek, verilen teşviklerin yetersiz bulunduğunu kaydetti. Üreticilerin büyük bölümünün üretim makinelerini kaybettiğini açıkladı. “İşverenin borçları bir tek ötelendi” diyen Yavuz, borçlandırarak problemi ertelemek yerine bölgedeki işverenin bilhassa devlete olan borçlarının affedilmesinin icap ettiğini altını çizdi. Teşviklerin sektör ayrımı yapılmaksızın artırılması, verilen desteklerde devreye giren aracı kuruluşların maliyet artışının önüne geçmek için aradan çıkarılması icap ettiğini ifade eden Yavuz, hem de işverene işçi çalıştırabilmesine yönelik destek sağlanırken işçilere de bölgede yaşamlarını sürdürebilmelerine yönelik destek ya da teşvik verilmesi ihtiyacına dikkat çekti.
Zelzele sonrasında genel olarak dikkatlerin OSB’lere çekilirken ufak endüstri sitelerinin (KSS) gözden kaçtığını ileri devam eden Yavuz, “Derhal her sektörün ara üreticisi konumunda bulunan ve temel hizmetlere erişme mevzusunda ehemmiyet taşıyan Antakya KSS neredeyse yerle bir oldu ve ciddi imkansızlıklar içinde oldukça ufak bir azınlık hizmet verebiliyor. Orta ve uzun solukta OSB’lerin taşeronu ya da fason üretimini meydana getiren KSS’lerin işlevselliğini kaybetmesinden dolayı OSB maliyetlerinin de her geçen gün artacağını ve kapasite düşürme yoluna gideceklerini tahmin ediyorum” dedi.
“POZİTİF AYRIMCILIK BEKLEMEKTEYİZ”
Yavuz, bölgedeki barınma sorununa da dikkat çekti. Devletin kira ya da konteynır yardımı bulunduğuna işaret eden Yavuz, konteynırların uzun soluklu olarak ailelerin yaşaması için uygun olmadığını, verilen kira yardımının ise herhangi bir mülkün kirasının yarısını dahi karşılayamayacak seviyede bulunduğunu kaydetti. Depremin derhal sonrasında yaşanmış olan barınma problemininin devletin hızla kurduğu konteyner kentlerle en aza indirilmeye çalışıldığını dile getiren Adıyaman TSO Başkanı Torunoğlu, “Adıyaman hazır giyim sektörünün kalelerinden. Yeni inşaatlarımız devam ediyor. Bundan dolayı mevcut olan insan kaynaklarını heba etmememiz gerekiyor. Depremin verdiği tedirginlik ve gelecek kaygısıyla birçok çalışan il dışına göç etti. Bunun önüne geçmek için OSB içinde kurulan devasa konteyner kentlerle çalışanların barınma problemi çözüldü, başka illere göç etmeleri bir nebze olsun önlendi. Barınma problemi çözülmeden çalışanı burada tutmak imkânsız. O nedenle zelzele bölgesine pozitif bir ayrımcılık beklemekteyiz. Biz OSB’de çalışan bir işçiye asgari ücretten fazla vermezsek onları burada tutamayız. Bu aşamada asgari tutara devletimizden ilave destek talep ediyoruz. Ek olarak kırsalda yaşayan ve depremde hasar gören köy halkımızın evleri de kent merkezinde meydana getirilen yeni inşaatlar benzer biçimde bir an ilkin hızlandırılarak sonuçlanmalı. Köy halkının bir öteki önemi ve problemi ise hayvancılık meydana getiren köy insanımızın yıkılan ahırlarıdır. Bu ahırların ayrı bir kapı numarası olmadığından yapılacak inşaatlarda yer verilmeyerek köydeki hayvancılık sekteye uğrayacaktır. Bu mevzuya da yetkililerimiz ayrı bir hassasiyetle bakmalarını talep ederiz” açıklamasını yapmış oldu.
İHRACATTA KAYIPLAR YAŞANDI….
Zelzele, ihracatı da negatif etkiledi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine bakılırsa Türkiye’nin ihracatı 2023 senesinde yüzde 0.6 artışla 255.8 milyar dolar olurken, zelzele bölgesi illerdeki toplam ihracat yüzde 12.6 azalışla 19.2 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Adıyaman TSO Başkanı Torunoğlu, zelzele sonrası fabrikaların günlerce çalışamadığını, kapalı kaldığını vurgulayarak, ek olarak yaşanmış olan göç ve iş gücü kaybının üretimde ciddi aksamalara ve düşüşlere niçin bulunduğunu kaydetti. Torunoğlu, yaşanmış olan bu durumun ihracat rakamlarına da yansıdığına değindi. TÜİK verilerinde Adıyaman’ın 2023’te ihracatı senelik yüzde 30.6 azalışla 67.5 milyon dolar oldu.
Malatya Tecim ve Endüstri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Sadıkoğlu ise Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) açıklamış olduğu sayılara bakılırsa, Malatya’nın 2023 yılı ihracatının önceki yıla bakılırsa yüzde 13.5 düşüşle 392 milyon 152 bin dolar olarak gerçekleştiğini altını çizdi. Sadıkoğlu, “Malatya’nın 2022 yılı ihracatı 453 milyon 214 bin dolardı. İhracatta en mühim ürünümüz normal olarak kuru kayısı. 2023’te ABD başta olmak suretiyle 115 ülkeye 70 bin 869 bin ton kuru kayısı ihraç edilerek 408 milyon dolar döviz girdisi sağladık. İhracatçı firmalarımız personel ve üretim anlamında zelzele öncesi seviyeye hala ulaşamadı. Üretimde yaşadığımız sıkıntılara bir de pazar daralması eklendi” diye konuştu.
“KAHRAMANMARAŞ’IN İHRACATI YÜZDE 30 GERİLEDİ”
Kahramanmaraş’ın ihracatının 2023 senesinde yüzde 30 oranında gerilediğini vurgulayan İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Başkanı Ahmet Öksüz, üretimlerin aksamasına, istihdamdaki kayıplara ve küresel ticaretteki daralmalara karşın geçen yıl gene de Kahramanmaraş’tan 1 milyar doların üstünde ihracat gerçekleştirildiğine dikkat çekti. Öksüz, “Kahramanmaraş, tekstil sektöründe ihracatçı olmasının yanında Türkiye’nin 82.5 milyar dolar tekstil ve hazır giyim üretimini besleyen, sektörlerimize iç piyasada hammadde tedariki elde eden, tekstil sektörümüz açısından stratejik bir şehrimiz. Dolayısıyla Kahramanmaraş’ın bir an ilkin ayağa kalkması tekstil ve hazırgiyim sektörlerimiz açısından büyük ehemmiyet taşıyor. Bu zamanda Kahramanmaraş’ın tekstil ve hazırgiyim sektörü ihracatı yüzde 30 gerileyerek ortalama 700 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. Demir ve demir dışı metaller sektörü ihracatımız da yüzde 27, mobilya, kâğıt ve orman ürünleri sektöründe yüzde 49, hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamulleri sektöründe yüzde 14 gerileme söz mevzusu” dedi.
“ARTIRMAK İÇİN ÇALIŞIYORUZ”
Şanlıurfa TSO Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Yetim, Tecim Bakanlığı verilerine bakılırsa, Şanlurfa’nın 2023 senesinde 450 milyon dolar civarında bir ihracat gerçekleştirdiğini altını çizdi. Yetim, “TÜİK verilerine bakılırsa her ne kadar bu sayı 320 milyon dolarlık bir seviyede seyretse de mutabık olunan temel mevzu ihracatımızı artırdığımızdır. Elbet, ilimizin ihracat potansiyeli 2-3 kat daha çok. Sadece ilimizde bir İhtisas Vergi Dairesi’nin olmaması sebebiyle birçok firmamız, KDV iadesinin etkin ve süratli bir halde sağlanması için işlemlerini komşu ilimiz Gaziantep üstünden yapmakta, bu da doğal ki, ihracatımızı ciddi anlamda negatif etkilemekte. Bununla beraber ilimizin toplam ihracatının yüzde 30’u civarında başka illerdeki gümrüklerden çıkış yapıyor. Elbet bu da ihracat oranımız açısından bizlere menfi bir halde yansıyor. Sadece her hâlükârda ihracatımızı çoğaltmak için çalışmalarımızı sürdürüyoruz” diye konuştu.
Diyarbakır TSO Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kaya, Diyarbakır’ın ihracatının 2023’te senelik ortalama yüzde 22 düştüğünü altını çizdi. Bunda depremin mühim bir tesiri bulunduğunu dile getiren Kaya, “Bilhassa makine ve aksamları, hayvansal ürünler, çimento, cam, seramik ve toprak ürünleri, otomotiv endüstrisi ve kimyevi maddeler ve mamulleri etkinlik alanlarında ihracatta düşüş yaşandı” dedi.
“BÜYÜK BİR SAVUNMA SANAYİ ŞİRKETİ KURUYORUZ”
Zelzele bölgesindeki iş insanları/başkanlar, yeni yatırımlar için uygun koşulların oluşmadığı mevzusunda hem düşünce olsalar da bölgedeki müdafa sanayine yönelik yatırımları heyecanla dile getirenler de var. Adıyaman TSO Başkanı Torunoğlu’nun verdiği bilgiye bakılırsa; Adıyaman’da müdafa endüstri yatırımıyla ilgili ciddi bir hamle başladı. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) zelzele sonrası yatırımlarını zelzele illerine kaydırmak istediğini vurgulayan Torunoğlu, “Ikimiz de Adıyaman’da TUSAŞ’a ilişik kablo ve konnektör fabrikası kurulması için girişimlerde bulunduk. Başlangıçta 300 şahıs istihdam edilecek. TUSAŞ heyeti ilimize gelmiş olarak fizibilite emek harcamaları gerçekleştirmiş oldu. Müdafa endüstri yatırım kültürünün ilimizde olmasını istiyoruz. Bu kentimiz için oldukça ciddi bir fırsat” dedi.
Müdafa endüstri yatırımı Kahramanmaraş’ı da heyecanlandırıyor. Bilinmiş olduğu suretiyle TUSAS, Kahramanmaraş’ın Türkoğlu ilçesinde tayyare parçası üretim tesisi kuruyor. Kahramanmaraş TSO Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Buluntu, “TUSAŞ üstünde oldukça duruyoruz. Bu proje Kahramanmaraş için yüzyılın projesi. TUSAŞ’ın Türkoğlu’na kurduğu tesisin yatırım bedeli 30 milyon euro’nun üstünde. Makineler etap etap gelmeye başladı ve ilk tecrübe etme üretimleri tamamlandı. Bizim esas hayata geçirmeye çalıştığımız oldukça daha büyük bir proje. Büyük bir müdafa endüstri şirketi kuruyoruz. Yüzde 70’i Kahramanmaraşlı iş insanlarının olacağı ve yüzde 30 oranında TUSAŞ’ın bizzat ortak olacağı oldukça ciddi bir projemiz var. Bir ihtimal dört-beş yıl sonrasında bu kent tayyare üretebilecek hale gelecek. Bu yatırımlarla birlikte de birçok iş kolu oluşacak.
Malatya TSO Başkanı Oğuzhan Ata Sadıkoğlu, Malatya’da müdafa endüstri alanında büyük gelişmeler yaşandığını kaydetti. Sadıkoğlu, “Malatya TSO olarak girişimlerimiz neticesinde 9 firmamız ASELSAN ile iş birliği yaparak müdafa sanayisi için üretim hayata geçirmeye başladı” dedi.
“ÇILGIN PROJE…”
Gaziantep Endüstri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Adnan Ünverdi, Gaziantep ve çevre illerinin kalkınması ve ticareti için eleştiri öneme haiz olan bölgenin “Deli Proje’si” olarak adlandırdıkları ve sanayiyi limana yakınlaştıracak olan, Dörtyol-Hassa Demiryolu ve Otoyolu Projesi’nin ihalesinin Ocak ayı başlangıcında yapıldığını altını çizdi. Bu aşamadan sonrasında projede hızla yapım işine geçilmesi ve tamamlanmasını beklediklerini söyleyen Ünverdi, “Hassa tüneli ile limana olan mesafemiz 163 kilometre kısalacak. Proje ile 20 kilometre uzunluğunda üç tünel yapılacak, iki tünel çift şeritli karayolu olurken bir tünel tek hatlı demiryolu tüneli olarak bölgemizi İskenderun Limanı’na bağlayacak. Zelzele sonrası Mersin Limanı’nda yaşanmış olan yoğunluğu da göz önünde bulundurduğumuzda projenin ne kadar mühim olduğu bir kez daha anlaşıldı” dedi.
Diyarbakır TSO Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kaya, zelzele öncesinde Diyarbakır’da yatırım ortamını iyileştirmek için yaptıkları emekler sonucunda ciddi yatırım talepleri aldıklarını anımsatarak, şunları kaydetti:
“Halihazırda her üç organize endüstri bölgemizde tekstil başta olmak suretiyle değişik sektörlerde yer tahsis talepleri var ve yatırım yeri taleplerini karşılamak için yeni biriki alanları meydana getirmeye çalışıyoruz. Sadece devam eden ve planlanan yatırımlarda zelzele sonrası ertelemeler oldu ve yeni yatırım talepleri de düştü. Bu durum salt zelzele sebebiyle güvenli olarak görülmediği için değil, depremin etkisiyle de daha oldukça hissettiğimiz ekonomik problemler sebebi ile bu şekilde.”
Fuat TOSYALI /Tosyalı Tüm ortaklık Yönetim Kurulu Başkanı
“2 bin kişiye yeni istihdam sağladık”
Bölgedeki en temel ve eleştiri meselelerinden biri insanların yerinde, yurdunda kalmış olarak yaşamını devam ettirebilmesi. Ikimiz de bu süreçte Türkiye’nin yürüyen en büyük endüstri yatırımı olan ve depremin tam göbeğinde yer edinen İskenderun’daki Tosyalı Demir Çelik Sarıseki Tesisi yatırımını tamamlayarak üretime başladık. 4 milyon ton yassı çelik ithalatını ortadan kaldıracak ve katma kıymetli ihracat mevzusunda Türkiye’nin örnek tesislerinden birini bölgemize kazandırdık. Bu tesisimizde ve bölgedeki mevcut şirketlerimizde toplamda 2 bin kişiyi aşan yeni istihdam sağladık. Önümüzdeki dönemde fabrikadaki yeni faaliyetlerimizle beraber istihdam rakamı daha da artacak. Yeşil çeliğin Türkiye’deki ve bölgedeki merkezi konumundaki bu tesisimizin insanlarımızın yerinde, yurdunda kalmış olarak hayatına devam etmesine katkı sağlayacağına inanıyoruz. Doğal ki ilk dönemlerde iş gücü ve istihdam mevzusunda problemler vardı fakat atılan adımlar ve meydana getirilen yatırımlarla bunu da aşmaya başladık. Esnafımızın tekrardan işine gücüne dönmesi hem insani olarak hem de bölgenin refahı açısından en mühim konulardan biri. Ikimiz de bu bilinçle İskenderun’da Tosyalı Çarşı’yı hayata geçirdik. Tosyalı Çarşı’da 17 tane ticarethane kurulumu yaptık. İskenderun Büyük Çarşı İşhanı zelzele zamanında yıkılmıştı ve AFAD tarafınca bu çarşı tekrardan hayata geçirildi. Sadece cephenin ön kısımları camdan olduğundan oldukça sıcak bir tesir yarattığı için bin 890 metrekare alanda camekanların ahşap kaplama işini de Tosyalı olarak üstlenip yaptık.
