PARA ARAŞTIRMA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA TÜRK müdafa sanayinde yüzde 80 oranında yerli, ulusal üretim seviyeleri yakalanırken, sektörün ana taşıyıcı kolanlarından olan deniz müdafa alanında yerlileşme hamlesi hızla büyüyor. Ulusal güce dayalı etkin ve caydırıcı deniz kuvvetleri için insansız ve otonom deniz araçlarından denizaltı platformlarına, tayyare gemilerinden ileri teknolojiye haiz yerli ve ulusal tabanca ve sensör sitemlerinin geliştirilmesine kadar deniz müdafa endüstri alanında mühim adımlar atılıyor. (İkinci Bölüm)
TÜRK GEMİ İNŞASI DÜNYANIN DİKKATİNİ ÇEKİYOR
Uzmanlar ve sektör temsilcileri, Türk askeri vapur inşa sektörünün internasyonal pazarda rekabet edecek seviyeye geldiğinin altını çiziyor. Türkiye Vapur İnşa Sanayicileri Birliği (GİSBİR) Yönetim Kurulu Başkanı Murat Kıran, Türkiye’nin bilhassa son yıllarda tersanelerde ilklere imza atan projelerle, meydana gelen bakım onarım faaliyetleriyle ve askeri vapur projeleriyle dünya pazarında mühim bir noktada bulunduğunu altını çizdi. 2002-2008 yılları aralığında ürettikleri gemilerle dünyanın en deneyimli minik ölçekli kimyasal tanker üreticisi konumuna geldiklerini belirten Kıran, bugün artık değişen ve gelişen pazar şartları sebebiyle 2010’lardan itibaren inovatif ve katma kıymeti yüksek projelere yöneldiklerini kaydetti.
Kıran, şunları söylemiş oldu: “Bu pazarda da günümüz itibarıyla birçoğu dünyada sınıfının ilk örneği olarak hibrid, tamamen elektrik tahrikli ve çevreci projeleri başarıyla tamamlayıp teslim etmiş bulunuyoruz. Yat ve Megayat inşasında 2019 yılsonu itibarıyla dünya dördüncüsü olduğumuzu ve bugün için geçmiş senelerde olduğu şeklinde ilk 5 içinde yer aldığımızı gururla söyleyebiliriz. Hususi amaçlı projelerde, alan kişi taleplerini karşılama kabiliyetimiz, termin sürelerimiz ve işçilik kalitemiz, tercih sebebi olmamızı sağlayıp konumumuzu güçlendiriyor. Askeri projeler ülkelerin prestij projeleridir, dolayısıyla devletimizin de desteğiyle bugünkü sanayimizin şartlarında her türlü vapur inşasını gerçekleştirebiliriz. Türk vapur inşasının tesirleri bugün tüm dünyanın dikkatini çekiyor. Son 20 yılda müdafa endüstri projelerimizle Türk Deniz Kuvvetleri’ne teslim ettiğimiz deniz araçları ile de başarılarımızı ispatladık. Bilhassa Katar, Pakistan, Türkmenistan şeklinde birçok ülkeye ihraç ettiğimiz gemilerin yüksek kalitesi ve inovatif olması sebebiyle dünyada yoğun ilgi görmeye başlaması, müdafa sanayine teslim ettiğimiz askeri gemilerden kazandığımız tecrübeyi, bu türden gemilerin bakım onarımında değerlendirmek, dost ve bağlaşık ülkelerin gemilerine bakım onarım hizmeti vermek için de yoğun emekler gerçekleştirmekteyiz.”
SEKTÖRÜN İHRACATI 1.6 MİLYAR DOLAR
Türk vapur inşa sanayinin seneler itibarıyla gelişimine bakıldığında, 2003’te 37 olan etkin tersane sayısının bugün 83’e yükseldiği görülüyor. GİSBİR Başkanı Kıran’ın verdiği bilgiye gore, bugün tersanelerde toplam 33 tane yüzer havuz ile 11 tane kuru havuz bulunuyor. 2002’de mevcut tersanelerin kurulu kapasitesinin toplam 550 bin DWT iken, bugün bu rakamın 4 milyon 650 bin DWT olduğuna işaret eden Murat Kıran, “Tersanelerimiz 700 bin ton/yıl çelik işleme; 180 bin DWT’a kadar yeni vapur inşa edebilme; 60-70 metre uzunlukta mega yatlar ile gezinti tekneleri yapım edebilme kapasitesine haiz. 2021 senesinde 100 bin 793 DWT’a karşılık eden toplam 23 tane vapur inşa edilip teslim edildi. 2011’de 13.1 milyon DWT olan bakım-onarım faaliyetimiz 2021’de 23.5 milyon DWT’a ulaştı. 2011’de 37 bin şahıs olan istihdam 2021’de 80 bin kişiye terfi etti. 2011’de 1.3 milyar dolar olan ihracatımız 2021’de 1.6 milyar dolara terfi etti” diye konuştu.
“HER TÜRLÜ DENİZ PLATFORMUNU İNŞA EDEBİLİRİZ”
Türkiye’nin deniz müdafa sanayinde yetkinliği, ulusal üretim yapabilme imkân ve kabiliyetlerinin dünyada sayılı ülkelere eş kıymet seviyede bulunduğunu vurgulayan Kıran, halen Üretim İzin Belgesi ve Tesis Güvenlik Belgesine haiz üye tersanelerin istedikleri takdirde ve ilgili şartları sağlıyorlar ise; ilgili ihaleye ilişik teklife davet dosyasını alarak; hazırlık yaparak ihaleye teklif verebileceğini kaydetti. Müdafa Endüstri İcra Kurulu (SSİK) sonucuna bağlı olarak seçilecek tersane/tersanelerin ana yüklenici olarak değerlendirildiğini ve ilgili deniz platformunun teslim sorumluluğunu taşıdığını vurgulayan Kıran, “Tersanelerimiz tayyare gemileri dahil her türlü deniz platformunu inşa edebilecek informasyon, tecrübe, kadro ve alt yapıya haiz” dedi.
Örnek olarak Gölcük Tersanesi’nde beş tane yeni tip denizaltının inşaatına başlanmasını veren Kıran, insansız su üstü ve su altı sistemlerine yönelik projelerin ise, Türk vapur inşa sanayinin bugün geldiği konumdaki imkân, kabiliyet ve başarılarına güzel bir örnek bulunduğunu kaydetti.
“DIŞA BAĞIMLILIK ASGARİ DÜZEYE İNDİRİLECEK”
SSB Başkanı Demir, Türkiye’de hem askeri tersaneler hem de hususi tersaneler yükleniciliğinde yürütülen projelerin neticesi olarak, gemileri tamamlayan unsurlar olan cenk yönetim, sensör, tabanca, muhabere, seyir ve çeşitli platform sistemlerinin geliştirilmesi, üretimi ve entegrasyonu faaliyetlerini içerecek şekilde, isabetli Ar-Ge ve teknoloji kazanım projeleri ile de desteklenerek üstün bir seviyeye çıkarıldığının altını çizdi. Askeri vapur inşa sektöründe gelinen bu seviyenin öncelikli olarak muhafaza edilmesi ve sürdürülebilir kılınması, akabinde ise Türkiye ve yurtdışı pazarlardaki gereksinimler doğrultusunda planlı ve dizgesel bir halde geliştirilmesinin önemine dikkat çeken Demir, “Sektör derinliğinin artırılması ve sürdürülebilirliğin sağlanması için uzun vadeli planlamalara girdi sağlayacak ve gelecek öngörüsü yüksek hamlelerin esas olacağı stratejik adımların atılması gerekiyor. Önümüzdeki dönemde sektörel derinliğin artırılması ve KOBİ’ler başta olmak suretiyle hususi sektörün sürdürülebilirliğinin sağlanması için; elde edilmiş askeri vapur tasarım ve inşa kabiliyetinin, gerek yeni projeler gerekse de ihracatın desteklenmesi suretiyle devamlılığı sağlanacak, askeri vapur tedarikine ilişkin süreçler iyileştirilerek ülkemiz kaynakları daha etkin kullanılacak, geleceğin deniz harp konseptlerine ilişkin teknik informasyon ve teknolojik hazırlık seviyesi ilerletilecek, deniz platformlarında kullanılan sistem, donanım ve yazılım teknolojilerinde geliştirme, iyileştirme ve yerlileştirme faaliyetlerine; ilgili kurum, müessese ve firmalar ile koordinasyonlu şekilde devam edilecek, yerlilik oranı daha da artırılarak yurtdışı bağımlılık asgari düzeye indirilecek ve ihracatı artıracak her türlü faaliyetin yapılması hususlarında emekler yapılacaktır” dedi.
SAVAŞ YÖNETİM SİSTEMLERİ GELİŞTİRİYOR
Türkiye’nin en büyük teknoloji firmalarından olan HAVELSAN, müdafa alanının yanı sıra bilişim, simülasyon, otonom sistemler, ülke güvenliği ve siber güvenlik alanlarında da çözümler üretiyor. Müdafa ve güvenlik alanında çözüm ve ürün geliştirilen mühim kategorilerden birini ise “deniz” oluşturuyor. HAVELSAN Genel Müdürü Dr. Mehmet Akif Nacar, HAVELSAN’ın Harp Yönetim Sistemi (SYS) alanındaki çalışmalara Deniz Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde GABYA Sınıfı Fırkateynler olarak yer edinen Amerikan Deniz Kuvvetleri’nin eski Oliver Hazard Perry Sınıfı Fırkateynlerinin Modernizasyonu ile başladığını altını çizdi. Bahse mevzu gemilere Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Araştırma Merkez Komutanlığı’nın koordinesinde entegre edilen GENESIS Harp Yönetim Sistemi’nin takip eden süreçte iki tane LST ve ilk iki MİLGEM Sınıfı Korvete gene HAVELSAN tarafınca entegre edildiğini vurgulayan Nacar, şunları kaydetti:
“Müdafa Endüstri Başkanlığı Projelerinde, Deniz Kuvvetleri Komutanlığımız ile geliştirdiğimiz ADVENT SYS ilk olarak TCG KINALIADA’da (MİLGEM Sınıfı Korvet) kullanılmaya başlandı, bilahare TCG BEYKOZ, Kontrol ve Eğitim Gemisi (TVEG), TCG ANADOLU (LHD), Denizde İkmal Muharebe Destek Gemisi (DİMDEG), Açık Deniz Karakol Gemisi (ADKG), İ Sınıfı Fırkateyn, BARBAROS Sınıfı Fırkateyn Yarı Yaşam Modernizasyonu ve Suüstü İnsansız Deniz Aracı Projelerinde yerini aldı. ADVENT SYS ek olarak Deniz Karakol Uçakları, Uzun Ufuk Gözetleme Merkezinin Modernizasyonu ve denizaltı yeni vapur inşa/modernizasyon projelerinde de kullanılacak. Bununla beraber söz mevzusu projelerin tamamında HAVELSAN Platform Veri Dağıtım Sistemi de konfigürasyonun en eleştiri entegrasyon ünitelerinden biri olarak yerini alıyor.”
“MAVİ VATAN HAKLARININ KORUNMASINA DESTEK VERİYORUZ”
Nacar, HAVELSAN’ın bu projelerin yanı sıra Yeni Tip Denizaltı Projesi kapsamında Harp Yönetim Sistemi Yazılımı ve Denizaltı Data Dağıtım Sistemi (DBDS), PREVEZE Sınıfı Denizaltı Modernizasyon Projesi kapsamında da DBDS, Harp Sistemi Performans Ölçüm sistemi (HD-OPERA) ve entegrasyon kabiliyetleri ile yer aldığını kaydetti.
Doğu Avrupa, Afrika, Cenup ve Güneydoğu Asya şeklinde dünyanın değişik coğrafyalarında bulunan birçok ülkenin yeni vapur inşa yada modernizasyon projelerinde ADVENT SYS ve Platform Veri Dağıtım Sistemleri kullanıldığını ifade eden Nacar, “Sahil Güvenlik Komutanlığı ile gerçekleştirdiğimiz Sahil Güvenlik Yönetim Sistemi Projesi, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü ile geliştirdiğimiz Türk Boğazları Vapur Trafik Hizmetleri Geliştirme Projeleri ile Mavi Vatanımız dahilindeki hak ve menfaatlerin gözetilmesi ve korunmasına HAVELSAN olarak ek olarak destek sağlamanın haklı gururunu yaşıyoruz” dedi.
HAVELSAN, YENİ PROJELER ÜZERİNDE ÇALIŞIYOR
HAVELSAN Genel Müdürü Dr. Mehmet Akif Nacar, Türk deniz müdafa sanayinin güçlendirilmesi noktasında üstünde çalışmış oldukları projelere ilişkin de informasyon verdi. Nacar, HAVELSAN Deniz Kuvvetleri Data Sistemi’nin (ORSA), tamamen yerli ve ulusal imkânlar ile Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nın tüm etkinlik sahalarını kapsayacak şekilde vazife etkinliğini çoğaltmak, karar makamlarına doğru ve zamanında informasyon sağlamak ve kaynak kullanım verimliğini çoğaltmak amacı ile geliştirilmekte olan bir sistem bulunduğunu altını çizdi. HAVELSAN’ın bunun yanı sıra Deniz Kuvvetleri Komutanlığı için yeni geliştirilen insansız deniz aracı projelerinde ADVENT ROTA ile platform vazife sistemi sağlayıcı rollerinde çalıştığını aktaran Nacar, “İlave olarak başta suni zeka, öğrenen sistemler, veri madenciliği, siber teknolojiler ve arttırılmış gerçeklik, simülasyon ve eğitim ile e-denizcilik, teknolojileri olmak suretiyle birçok yeni ve güncel teknoloji mevzusunda HAVELSAN, Türk müdafa sanayiimizin en mühim beceri merkezlerinden birisi olarak Ar-Ge ve Ür-Ge faaliyetlerini sürdürüyor” dedi.
SEKİZ AYLIK İHRACAT 2.6 MİLYAR DOLAR
Şimdi de özetlemek gerekirse müdafa endüstri sektörünün performansına ve hedeflerine bir göz atıyoruz. Türkiye’nin müdafa sanayii ürünlerini ihraç ettiğimiz ülke sayısı 170’e; İHA ve SİHA’lar, kara araçları, deniz platformları başta olmak suretiyle ihraç edilen ürün çeşidi ortalama 230’a çıktı. Müdafa ve Havacılık Sanayii İmalatçılar Derneği Genel Sekreteri Ruşen Kömürcü, sektör performans verilerinde ciro, yurtdışı satış gelirleri (YDSG), ürün ve teknoloji geliştirme harcamaları ve alınan yeni siparişlerde mühim bir pozitif gelişmelerin olduğu ve sektörün fazlaca iyi bir yıl geçirdiği görüldüğünü kaydetti. 2021’de müdafa sanayinde cironun senelik yüzde 14.72 artış ile 10.16 milyar dolara ulaştığını vurgulayan Kömürcü, “Alt sektörler itibarıyla incelendiğinde önceki yıllarda olduğu şeklinde kara platformlarının en yüksek satış hacmine haiz olduğu görüldü. İkinci sırayı ise senelik bazda ciddi atış gösteren silah-mühimmat, roket alt sektörleri aldı. Deniz platformları alt sektöründeki ciddi artış haricinde öteki sektörlerin aynı değerlerde devam etmiş olduğu görüldü” dedi.
2021 senesinde ihracatın yüzde 42.32 artış ile 3.2 milyar dolara, alınan siparişlerin yüzde 38.89 artış ile 8 milyar 576 milyon dolara, ürün ve teknoloji geliştirme rakamlarının ise yüzde 32.14 artış ile 1 milyar 640 milyon dolara yükseldiğine dikkat çeken Kömürcü, bunun yanında istihdamın yüzde 2.46’lık azalma ile 77 bin 556’ya, ithalatın ise yüzde 4.58’lik azalma ile 2 milyar 62 milyon dolara gerilediğini kaydetti. Kömürcü, “Ağustos 2022’de meydana gelen ihracat 333.9 milyon dolar iken, 2022 senenin ilk sekiz ayında gerçekleşen toplam ihracat 2021 yılı aynı dönemine gore yüzde 42.2 artış ile 2.6 milyar dolar oldu. Bu tabloya gore Türk müdafa ve havacılık sanayii sektörünün 2022 ihracat hedefine ulaşılarak yılsonu itibarıyla sektör ihracat rakamının 4-4.5 milyar dolar seviyelerinde olacağı görülmektedir” dedi.
