Kendinizi bir rüyanın ortasında şuur kazanmış şeklinde hissettiğiniz oldu mu? Örneğin yine lise yıllarına döndüğünüzü ya da köpeğinizle uçtuğunuzu, fakat tam o sırada rüya gördüğünüzün farkına vardığınızı anladınız mı?
Büyük olasılıkla lüsid rüya yada berrak rüya adında olan bir tür rüya görmüş olmalısınız. Azca bir oranda olsa da insanoğlu haftada ve hatta gecede birden fazla lüsid rüya görebiliyor. Meydana getirilen bir araştırmaya nazaran insanların %20’si bu rüyaları ayda bir görüyorken, %50’si kadarıysa hayatında asla bu türde bir rüya görmediğini söylüyor.
İşin ilginci, lüsid rüya görmek, öğrenilebilen bir kabiliyet. Hatta Austin’de bulunan Teksas Üniversitesi’nden profesör Benjamin Baird’e nazaran bu rüyalar, “kendini keşfetmenin ve kendini bilmenin yeni seviyelerine erişmek” için bir fırsat olabilir.
Bununla beraber kabusları önlemek ve yaratıcılığı ortaya çıkarmak için keyifli bir yöntem olarak da görülebiliyor. Bazı kişiler, lüsid rüya görmeyi kolayca öğrenebiliyor. Ötekiler ise bu mevzuda zorlanabiliyor. Baird bile kendisi lüsid rüya görmeyi öğrenmeye başladığında asla bu tür rüyalar görmediğini, sadece bir süre sonrasında haftada bir görmeye başladığını söylüyor.
Hollanda’da bulunan Donders Enstitüsü’nde bulunan Uyku ve Bellek Laboratuvarı’ndan araştırmacı Martin Dresler’a nazaran bir çok insan, sırf eğlencesine lüsid rüya görmeyi öğrenmeye çalışıyor. Dresler’a nazaran “şundan dolayı en basitinden kendi filminizin yönetmeni” olabiliyorsunuz. Hatta Dresler, lüsid rüya görenlerin her ne kadar rüyalarını tam anlamıyla denetim edemese de, rüyadaki benliklerini ve yapabildiklerini denetim edebildiğini belirtiyor. Aslına bakarsanız rüya üstünde denetim sahibi olmak, düzgüsel ve lüsid rüya arasındaki en büyük fark.
Reddit’te lüsid rüyalar ile alakalı bir başlıkta toplamda 530 bin kadar kullanıcı bu konudaki deneyimlerini ve ipuçlarını paylaşıyor.
Lüsid rüyalar bununla beraber yaratıcılık için esin kaynağı olarak da görülebiliyor.
Baird, tanımış olduğu birkaç görsel sanatçının, lüsid rüyalarında kapalı bir sanat galerisi hayal etmiş olduğu ve üretimlerini galeriyi açmadan kapalı kapılar arkasından tasarladığını belirtiyor. Sanatçılar uyandıklarında, rüyada gördüklerini tekrardan oluşturarak sanat eserlerine dönüştürüyor.
Sanatçıların rüyalarındaki sanat galerileri aslen kendi beyinleri tarafınca oluşturuluyor. Baird bu mevzuda “Görebileceğiniz en havalı şey. Bir nevi kendi zihinlerinin normalde erişemedikleri bir kısmına erişip esin alıyorlar.” diyor.
Mevzuya klinik açıdan yaklaşırsak, bu tür rüyalar, çoğunlukla tekrarlayan kabusların tedavi edilmesinde kullanılıyor. Belirtilene nazaran yetişkinlerin ortalama yüzde 4’ü, bu tekrarlayan kabuslardan muzdarip. 2018’de gösterilen bir makaleye nazaran Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi, lüsid rüya görmeyi kabuslarla başa çıkma yöntemi olarak öneriyor.
Her ne kadar bu mevzuyla ilgili olarak daha çok araştırma yapılması gerekiyor olsa da, sertifikalı bir klinik yetkiliyle doğru mevzuda emek vererek ve lüsid rüya görme pratikleri yaparak, belli bir seviyede tedaviye kavuştuğu görülüyor.
Lüsid rüyaların bilimi
Düzgüsel rüyalar uykunun her aşamasında görülebiliyor. Sadece lüsid rüyalar neredeyse bir tek süratli göz hareketlerinin yaşandığı REM uykusunda görülüyor. Bununla beraber bu rüyalar, uyku esnasında nabzın daha yüksek olduğu, süratli nefes alıp-verilen ve daha sık göz hareketinin olduğu, merkezi sinir sisteminin oldukca daha etken olduğu sıralarda yaşanıyor. Bununla beraber REM uykusunu düzenleyen bir nörotransmitter olan asetilkolin maddesinin de mevzuyla ilgisi olduğu düşünülüyor.
2018’de 121 kişilik eğitimli katılımcıyla meydana getirilen bir deneyde Baird ve ekibi, galantamin adında olan bir ilacın, asetilkolin maddesinin azalmasını yavaşlatarak daha çok lüsid rüya görmeye sebep bulunduğunu ortaya koydu. En yüksek dozu alan iştirakçilerin uykularının %42’sinde lüsid rüya gördükleri belirtilirken, plasebo alan katılımcılar ise bir tek uykularının %14’ünde bu tür rüyayla karşılaştıkları görüldü.
Lüsid rüya gören bir beynin neye benzediği ise hemen hemen belli değil. Meydana getirilen araştırmalardan bir tek birkaç tanesinde EEG kaydı ve bir tek bir tane işe yarar MRI görüntüleme bulunuyor.
Dresler’a nazaran ön beyin kısımları, lüsid rüya görme mevzusunda ehemmiyet taşıyor olabilir. Bu bölgelerin tehlikeli sonuç fikir ve kendi yönlendirdiğimiz düşüncelerle; öteki bir deyişle düşünmeyi düşünmekle ilgili olduğu biliniyor. Bu da lüsid rüya görme esnasında bilinçliliğin bilincinde olmaya oldukça uygun görünüyor. Sadece gene de mevzu hakkında oldukca daha çok veriye gerekseme var. Baird bu mevzuyla ilgili olarak insanları herhangi bir tıbbi görüntüleme cihazında uykuya daldırmanın, REM uykusuna girmelerini sağlamanın ve bir de üstüne lüsid rüya gördürmenin oldukça zor bulunduğunu belirtiyor.
Daha da kötüsü lüsid rüyalar gerçekleştiğinde nadiren 30 saniye, bir dakika yada iki dakikadan daha çok bulunduğunu da söylüyor Dresler.
Bunun haricinde organik olarak görülen lüsid rüyaların herhangi bir ziyanı yok şeklinde görünüyor. 2020’de meydana getirilen bir çalışmada 20 katılımcı, lüsid rüya görmüş olduğu uykulardan sonrasında daha iyi bir ruh haliyle uyandığını belirtiyor.
Lüsid rüya iyi mi görülür?
Lüsid rüya görme kabiliyetinte ustalaşmak, haftalar ve kim bilir oldukca daha uzun sürebilir. Ek olarak ergonomik yapmazsanız da bu kabiliyetiniz gerileyebilir. Bununla beraber lüsid rüya görmeyi öğrenmek, rüyanızın konusunu ve rüyadaki öteki elementleri denetim edeceğiniz anlamına da gelmiyor. Bu bir tek rüya gördüğünüzde bunun bilincinde olduğunuz anlamına geliyor.
Rüyalarınızı hatırlamayı deneyin
Bir rüya günlüğü tutun. Uyandığınız şeklinde rüyalarınızı hatırlamaya ve günlüğe bu tarz şeyleri yazmaya çalışın.
Rüyalarınızın temalarını belirleyin
Rüyalarınızı daha oldukca hatırlamaya başladıkça, belli temaların yine ettiğini farkına varacaksınız. Bu temalar rüya gördüğünüzün işaretleridir.
Bir amaç belirleyin
Kendinize bu temaları yine yine gördüğünüzde rüya gördüğünüzü hatırlatın. Mesela uyumadan ilkin “uçan bir köpek gördüğümde bunun bir rüya bulunduğunu anlayacağım” deyin.
Gerçeklik doğrulaması yapın
Rüyalarımız ne kadar acayip olursa olsun, beyinlerimiz onların gerçek olduğu yönünde bizi aldatma mevzusunda oldukca başarılıdır. Rüya esnasında olanaksız görünen şeyleri halletmeye çalışmak, rüyada olduğunuzun farkına varmanıza destek olabilir.
Kendinize 5-10 dakika ilkin rüyada ne yaptığınızı ve buraya nerden geldiğinizi mesele. Dresler mevzuyla ilgili olarak “Uyanıkken 5-10 dakika ilkin ne yaptığınızı ve bulunduğunuz yere nerden geldiğinizi daima bilirsiniz. Sadece rüya esnasında bunu yapmak oldukça zor olsa gerek.” diyor.
Öteki bir gerçeklik kontrolü de gördüğünüz kelimeleri okumaktır. Kelimeleri okumayı deneyin, başka bir yere bakın ve yine okumayı deneyin. Bunu yapmak rüyada çoğunlukla oldukca zor olsa gerek.
Bu gerçeklik kontrollerini uyanıkken tekrarlamak, rüya esnasında da yapmanızı kolaylaştıracaktır.
Lüsid rüya görme amacında olun
Uykuya dalmadan ilkin kendinize rüyada olduğunuzda rüyada olduğunuzun bilincinde olacağınızı açıklayın.
Lüsid rüya yardımcılarını düşünebilirsiniz
Bir REM uykusunda olduğunuzu tespit edebilen ve bu sırada rüyanıza dahil olabilecek bir kırmızı ışık yürüyerek hususi göz maskeleri mevcut. Bunlardan yararlanabilirsiniz.
The Washington Post‘un makalesini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.