Hayvanlar insanlardaki korkunun kokusunu alıyor mu? Bu uzun süredir tartışılan bir mevzu ve ne yazık ki bu yüzyıllık suali yanıtlamak (onları bir kenara çekip işin aslını soramayacağımız için) pek de kolay bir şey değil.
Peki araştırmalar ne diyor? Bilim adamları bu probleminin yanıtını bulmak için (köpek benzer biçimde hayvanların ifademize ve vücut dilimize tepki verdiği bilindiğinden) insanoğlunun varlığını büyük seviyede denklemden çıkardı. Bunun yerine hayvanların, korku/sevinç yaratan videolar izleyen insanlardan yayılan çeşitli kokulara iyi mi tepki verdiğine odaklandı.
Scientific Reports dergisinde yayınlanan bir çalışma kapsamında araştırmacılar bigün güldürü filmi ertesi gün ise bir korku filmi izleyen iştirakçilerin vücutlarından ter örnekleri topladı. Ek olarak katılımcılardan filmleri izlerken ne kadar sevinç yada korku hissettiklerini belirtmeleri istendi.
Araştırmanın sonraki aşamasında aynı insandan alınan iki ter örneği atlar üstünde kontrol edildi. Acaba mutluluk ve sorun anında üretilen kokuları ayırt edebiliyorlar mıydı?
Fransa’daki Tours Üniversitesi’nden çalışmanın baş yazarı Plotine Jardat Live Science’a yapmış olduğu açıklamada, “İlk başta atların kokular içinde fark yapmış olup yapamayacağından güvenilir değildik. Sadece atlar, kendilerine hangi mesela sunulduğuna bağlı olarak değişik tepkiler verdi” diyor ve şu şekilde devam ediyor:
“Atlar ‘sevinç örneklerini’ kokladıklarında yalnız sol burun deliklerini kullandılar. Bu, kokuyu çözümleme etmek için beynin hangi bölümünü kullandıklarını gösteriyor. Tüm memelilerde iki beyin yarım küresinin değişik işlevleri var ve duygusal bağlamda, sevinç örneklerinden gelen koku atlar tarafınca pozitif olarak algılanmış benzer biçimde görünüyor. Elbet atlar başka bir canlının kokusunu aldıklarında akıllarından ‘korku’ sözcüğü geçmiyor. Fakat artık insanlardaki değişik duygusal durumlarını kokulardan ayırt edebildiğini biliyoruz.”
Bu da akla başka bir suali getiriyor: Acaba insan terinde atların davranışlarında değişikliğe yol açan hangi spesifik bileşikler bulunuyor?
Bilim adamlarına bakılırsa, hayvanlar tarafınca üretilen ve başka bir hayvanın davranışını etkileyen kimyasallar, şu demek oluyor ki ‘kemosinyaller’ atların verdiği tepkilerin arakasında yatan niçin olabilir.
İnsanların terinde, korku anlarında koku değişimine niçin olabilecek adrenalin ve androstadienon benzer biçimde çeşitli bileşikler bulunuyor. Araştırmacılar, bu bileşiklerin bununla birlikte bir türden diğerine ‘duygusal informasyon’ taşıyor olabileceğini düşünüyor.
Animal Cognition dergisinde yayınlanan bir başka araştırmada bilim adamları Labrador retriever cinsel köpekler üstünde araştırma yapmış oldu. Ürkütücü ve neşeli video izleyen adam iştirakçilerin koltuk altından alınan örnekler köpekler üstünde kontrol edildi.
Araştırmacılar numuneyi bir kutunun içine yerleştirdi ve iki kişinin bulunmuş olduğu kapalı bir odaya koydu. Bu kişilerden biri yabancı diğeri ise köpeğin sahibiydi. Tıpkı atlar üstünde meydana getirilen çalışmaya benzer şekilde, araştırmacılar köpeklerin korkmuş ve mutlu bir insanoğlunun kokusuna değişik tepkiler verdiğini tespit etti.
İtalya’daki Napoli Federico II Üniversitesi’nde zooloji profesörü olan çalışmanın baş yazarı Biagio D’Aniello Live Science’a yaptığı açıklamada, “Köpekler neşeli bir insanoğlunun kokusunu aldıklarında odadaki yabancıyla etkileşimlerini artırdı” diyor.
Sadece köpekler korkmuş birinden alınan örneği kokladıklarında tamamen değişik bir tepki verdi. Napoli Federico II Üniversitesi’nden çalışmanın eş yazarı Anna Scandurra bu tepkiyi şu şekilde aktarıyor: “Korku kokusu aldıklarında ya sahiplerinin yanına gidiyorlar ya da kapıya yönelip odadan çıkmaya çalışıyorlardı.”
Araştırmacılar, atla ilgili emek harcamayı yürüten bilim insanlarıyla benzer bir sonuca vardı. Yazarlar çalışmalarında köpeklerin tepkilerinin muhtemelen kemosinyallerden kaynaklandığını, bunun da ‘türler arası duygusal iletişimin’ devrede bulunduğunu gösterdiğini yazdı.
Live Science makalesinden Türkçeleştirildi.