Yeni bir araştırmanın sonucu oldukça kaygı verici… Söz mevzusu araştırmaya nazaran Grönland buz tabakası, bilim adamlarının öncesinden düşündüğünden yüzde 20 daha çok buz yitirdi ve bu durum okyanus sirkülasyon düzenleri ve deniz seviyesinin yükselmesi için potansiyel problemler yaratmakta. Araştırmacılar daha ilkin Grönland buz tabakasının son yıllarda ortalama 5 bin gigaton buz kaybettiğini, bu miktarın Teksas’ı ortalama 8 metre yüksekliğinde bir tabakayla kaplamaya yeteceğini öne sürmüştü.
Yeni tahmin, buna bin gigaton daha ekliyor; bu, Teksas büyüklüğündeki düşsel tabakanın üstüne ortalama bir buçuk metre daha çok buz yığmaya eşdeğer.
Ek yitik, daha ilkin tahminlerde hesaba katılmayan bir alandan kaynaklanıyor: Buzulun kenarlarında, suyla buluşmuş olduğu yerde kaybolan buz tabakası. Bu emek vermeden ilkin, tahminler ilk olarak buz tabakasının iç kısmındaki, yüzeydeki erime ve buzulların buz tabakasındaki tabanlarından incelmesiyle ortaya çıkan kütle değişikliklerini dikkate alıyordu.
Nature dergisinde gösterilen emek verme, okyanustaki buz kaybı ve eriyen su deşarjına ilişkin gelişmiş ölçümler sağlayarak deniz seviyesi ve okyanus modellerini ilerletebilir.
Buzulların kenarlarından meydana gelen kayıplar deniz seviyesinin yükselmesini direkt etkilemez şu sebeple bunlar çoğu zaman deniz seviyesinin altındaki derin fiyortların içinde bulunur, sadece tatlı su erimesi Atlantik Okyanusu’ndaki okyanus sirkülasyon düzenlerini etkileyebilir. Çalışmanın ortak yazarı ve buzul bilimci Michael Wood şu şekilde diyor:
Şu anda haiz olduğumuz buzullara bakabilir ve iyi mi davrandıklarını görebiliriz. Bu bizlere Grönland’da yaşanabilecek buz kaybı sonucunda gelecekte neler olabileceğine dair bir düşünce verecek.
Araştırmacılar, 1985’ten 2022’ye kadar her ay Grönland’daki 207 buzuldaki (buz tabakasının kütlenin yüzde 90’ını oluşturduğu yapılar) değişimleri izlediler. 236 binden fazla uydu görüntüsünü çözümleme ederek, buzulların kenarlarındaki farklılıkları manuel olarak işaretlediler ve son olarak aynısını meydana getirecek algoritmalar eğittiler. Ekip, alan ölçümlerinden buzdaki değişikliklerin hacmini ve kütlesini hesaplayabildi.
Buzullar birçok nedenden dolayı buz kaybedebilir. “Buzağılama” olarak malum, kenardan büyük buz parçalarının kırılması mesela bir değişim meydana getirebilir. Ek olarak, oluşabileceğinden daha süratli eridiğinde de buzullar buz kaybedebilirler, bu da buzulun ucunun geri çekilmesine ve daha yüksek seviyelere çıkmasına niçin olur.
Bilim adamları, bu geri çekilme ve çevrelerindeki buzağılamalar sebebiyle tüm buzullarda toplam 1.034 gigaton buzun kaybolduğunu buldu. Buzulların her yıl toplam 42 gigaton kaybetmesiyle yitik Ocak 2000’den bu yana hızlandı. Hiçbir yavaşlama emaresi göstermedi.
En çarpıcı olanı ise buz tabakasının her köşesinde neredeyse tüm buzulların küçülmesiydi.
Araştırmanın baş yazarı ve NASA’nın Jet İtki Laboratuvarı’nda çalışmalarını sürdüren bilim insanı Chad Greene, “Bu, Grönland’ın her yerine dokunan bir sinyal. Temelde Grönland’ın iklim değişikliğine karşı güvenli hiçbir kısmı yok” ifadelerini kullanmakta.
‘Bugüne dek gösterilen en eksiksiz ölçüm’
Araştırmada yer almayan kutup bilimci Twila Moon ise bilim adamlarının buz tabakasının kıyılarda uzun vadeli bir gerileme yaşadığını bildiklerini dile getirirken gene de emek vermeyi “bu değişimin bugüne dek gösterilen en eksiksiz ölçümü” olarak nitelendiriyor. ABD Ulusal Kar ve Buz Veri Merkezi araştırmacılarından Moon, “Araştırma, Grönland’da meydana gelen kapsamlı çevresel değişikliklere karşı dikkatli olmamız icap ettiğini vurguluyor” ifadelerini kullanmakta.
En büyük kayıplar ise mevsimden mevsime en büyük değişimleri yaşayan buzullardan geldi. Grönland’daki buzullar kış süresince kütle biriktiriyor ve büyüyor, peşinden yaz süresince buz kaybı yaşanıyor. San José Eyalet Üniversitesi Moss Landing Deniz Laboratuvarlarında araştırmacı olarak da vazife meydana getiren Michael Wood, “Bu aralık ne kadar genişse, buzulun son yirmi yılda ne kadar buz kaybettiğinin oldukça kuvvetli bir göstergesidir” diye konuşuyor.
Wood, buzulun ne kadar okyanus suyuyla temas halinde olduğu, ana kaya eğiminin dik mi yoksa sığ mı olduğu ve yukarı doğru ne kadar erimiş su almış olduğu da dahil olmak suretiyle mevsimsel değişimlere tesir eden bir takım unsur bulunduğunu dile getiriyor.
Ne yazık ki, mevsimden mevsime şiddetli dalgalanmalar gösteren buzullardan bazıları oldukça büyük ve küresel deniz seviyeleri için mühim tehditler oluşturmakta.
- Grönland’ın kuzeydoğusundaki Zachariae Isstrom buzulu, son kırk yılda en fazla kaybı yaşadı ve 160 gigaton yitirdi. Buzul, tamamen erimesi durumunda küresel deniz seviyesine 45 santimden fazla eklemeye kafi gelecek kadar su içeriyor.
- Titanik’i batırdığına inanılan buzdağının koptuğu Batı Grönland’daki Jakobshavn Buzulu ise vakit içinde 88 gigaton yitirdi. Buz tabakasının en süratli hareket eden buzullarından kabul edilen bu buzul, tek başına 20. yüzyılda deniz seviyesindeki artışın ortalama yüzde 4’ünden sorumluydu.
- Şimal Grönland’daki buz tabakasının denizle biten en geniş buzulu olan Humboldt Buzulu ise 87 gigaton yitirdi. Tamamen erimesi halinde küresel deniz seviyesi ortalama 18 santimetre yükselebilir.
Kenarlardaki buz kaybı deniz seviyesini direkt etkilemez şu sebeple buz aslına bakarsan okyanustadır ve suyun hacmini değiştirmez. Sadece Greene, böylesi bir erimenin karadaki buzun okyanusa daha süratli akmasına ve deniz seviyesinin yükselmesini hızlandırmasına olanak sağlayacağını, bunun kanalizasyonun fişini çekmek şeklinde olacağını ifade ediyor.
Buzullardan gelen tatlı suyun tesiri
Araştırmanın yazarları bununla beraber buzul buzundan gelen tatlı suyun okyanus dolaşımı ve ısının dünya genelinde dağılımı üstünde daha direkt bir etkiye haiz olabileceğini söylüyor.
Okyanus dolaşımımızdaki değişikliklerin, aşırı hava vakalarını bununla beraber getirmek ve yağmur düzenlerini bozmak da dahil olmak suretiyle insan toplumları üstünde dikkate kıymet tesirleri olabilir. Greene bu aşamada “Okyanusun üstünde bir miktar tatlı su var ise, kışın donduğunda asla tuz dışarı atmaz. Okyanus dolaşımını yönlendirmek için bu tuza güveniyoruz” vurgusunu yapıyor.
Greene ve meslektaşları, eklenen tatlı suyun; sıcak ve tuzlu suyu tropik bölgelerden Avrupa’ya doğru dolaştıran ve okyanus tabanı süresince güneye daha soğuk su gönderen, Atlantik Meridyonel Devrilme Sirkülasyonu’nu zayıflatabileceği mevzusunda uyarılarda bulunuyor. Bu sirkülasyon hem de okyanus yaşamının sürdürülmesine destek olan gıda maddelerini de taşımakta.
Fakat öteki araştırmacılar, okyanus dolaşımı üstündeki herhangi bir etkinin daha çok izlenmesi ve araştırılması icap ettiğini söylüyor. Araştırmada yer almayan fizyolojik oşinograf Fiamma Straneo şu şekilde bir sav öne sürmekte:
Grönland buz tabakasındaki süratli yitik 1990’larda başladı ve devam ediyor sadece şu ana kadar okyanus dolaşımını etkilediğine dair bir kanıt yok.
Bu biçim bir görüşün gelmesi araştırmacılar için çok da fazla beklenmedik bir durum değil. Madison’daki Wisconsin Üniversitesi’nde vazife meydana getiren kutup bilimcisi ve araştırmada yer almayan Feng He, kenar buzağılamadan gelen tatlı su miktarının toplam akışla (yılda ortalama 221 gigaton) karşılaştırıldığında mütevazı bulunduğunu (yılda 42 gigaton) söylüyor. Bilgisayar modelleri, nispeten minik miktarlarda tatlı su eklemenin, bu miktar iki katına çıksa bile, yakın gelecekte Atlantik Okyanusu dolaşımı üstünde yalnızca minik bir tesir yaratacağı mevzusunda aynı fikir.
Sadece Scripps Oşinografi Enstitüsü’nde okyanuslar ve iklim profesörü Straneo, devam eden buz kaybı ve Grönland’dan gelen eriyen suyun uzun solukta bir mesele haline geleceğinin altını önemle çiziyor:
“Grönland’daki erimedeki minik ve istikrarlı artışın Atlantik Meridyonel Devrilme Sirkülasyonu’nu çökmüş bir duruma itmesi ihtimali mevcut.”
Modellerden biri, Grönland’daki buz kaybının devam etmesinin Atlantik Meridyonel Devrilme Sirkülasyonu’nu 50 yıl içinde yüzde 15 oranında azaltacağını ve 2100 yılına kadar sirkülasyonda mühim bir zayıflama olacağını gösteriyor.
Kaynak: The Washington Post / Metin Aktaşoğlu tarafınca Türkçeleştirildi