Trafik ışıkları büyük şehirlerde vasıta yoğunluğunu yönetebilmek için en mühim vasıta. Sadece direksiyon başlangıcında oturan her insanın ara sıra “Of gene mi kırmızı!” söylediği ya da peş peşe birkaç yeşili yakalayınca gömü bulmuş şeklinde sevindirmiş olduğu de bir gerçek.
ABD merkezli çözümleme şirketi Inrix’in vasıta ve akıllı telefon verilerini derleyerek ulaşmış olduğu sonuçlara bakılırsa, mesela Seattle şehrinde bir sürücü kırmızıda her durduğunda ışık yeşile dönene kadar averaj 20 saniye bekliyor. Bu beklemeler hem sürücülerin sinirini bozuyor hem de şehrin havasına her gün minimum 1000 ton karbondioksit salınmasına niçin oluyor. Google mühendislerinin geliştirdiği yeni bir suni zekâ yazılımı, kırmızı ışıkların hem çevreye hem de sürücülerin mental sağlığına verdiği zararları azaltmayı hedefliyor.
Dört kıtadan 10’dan fazla şehirde (Abu Dabi, Bali, Bangalore, Budapeşte, Hayfa, Hamburg, Haydarabad, Cakarta, Kalküta, Manchester, Rio de Janeiro ve Seattle) hayata geçirilen uygulamayla, Google Haritalar’dan toplanan sürüş verileri kullanılarak, trafik işaretlerinin optimizasyonu amaçlanıyor. Bu da otomatikman ışıkta duran araçların karbon emisyonunun azaltılması anlamına geliyor. Suni zekâ algoritmaları vasıtasıyla Haritalar kullanıcılarının verilerinin çözümleme edilmiş olduğu proje doğrultusunda şimdiden 70 yoğun kavşakta zamanlama değişikliklerine gidildi. Google’ın yapmış olduğu öncesi/sonrası analizlerinde, ayda 30 milyon aracı etkileyen suni zekâ destekli zamanlama ayarları yardımıyla geçen yıl ve bu yıl duraklamalarda yüzde 30, karbon emisyonunda ise yüzde 10 azalma sağlandı.
Azca riskli ve kolay bir çözüm önerisi
Google’ın Ekim ayında açıklamış olduğu bu sonuçlar, veriyi ve suni zekâyı kullanarak, çevresel sürdürülebilirliği artırma girişimlerinin bir parçası. Bunun yanı sıra pek fazlaca ülkede Haritalar’a eklenen yakıt verimliliği özelliği yardımıyla sürücüler trafiğin ve yokuşun daha azca olduğu rotalara yönlendiriliyor. Birçok Avrupa ülkesinde de uçuşların iklim üstündeki negatif etkilerini azaltmak için hava trafik kontrolörlerine değişik uçuş rotaları sunuluyor.
Google’ın uçuş tarifelerinin ya da yiyecek tariflerinin yanına karbon emisyonu hesabı eklemesi, havayollarının ve sığır yetiştiricilerinin tepkisini çekmişti. Bu kesimler Google’ı yanlış hesap yapmakla ve bu sektörler hakkında yanlış algılar oluşturmakla suçlamıştı. Google’ın Yeşil Işık Projesi şu ana kadar pozitif yönde tepkiler alsa da projenin kapsamı genişledikçe eleştirel sesler de yükselebilir.
Texas A&M Üniversitesi’nde trafik işaretlerinin optimizasyonunda suni zekânın görevi üstüne emekler yürüten Dr. Guni Sharon, “Gerçek dünyada tesirleri olabilecek kıymetli bir amaç” derken daha kapsamlı suni zekâ algoritmaları ve sensorlar kullanılarak, trafik ışıklarının anlık trafiğe uyum sağlar hale getirilmesinin daha etkili olacağını söylemiş oldu. Sharon, Google’ın projesinin mevcud altyapı üstünden daha azca riskli ve daha kolay çözümler sunduğunu da sözlerine ekledi.
Daha akıllı çalışan trafik ışıkları, uzun süredir sürücülerin rüyalarını süslüyor. Google’ın girişiminin dünyanın dört bir tarafındaki şehirler tarafınca benimsenmesinin altında ise parasız ve göreceli olarak kolay olması yatıyor. Dahası Google Haritalar’ın dünyadaki en popüler navigasyon uygulaması bulunduğunu da düşünürsek, Yeşil Işık Projesi, fazlaca büyük bir veri seti temelinin üstünde oturuyor.
Google’ın iklimle ilgili suni zeka ürününün yöneticisi Juliet Rothenberg, Yeşil Işık Projesi fikrinin, 2 yıl ilkin firmanın araştırmacılarından birinin eşi tarafınca bir akşam yemeği esnasında ortaya atıldığını söylemiş oldu. Rothenberg, “Üstünde çalışabileceğimiz onlarca fikri değerlendirirken bu devamlı üste çıktı. Bunu şehirler için kolay bir uygulamaya dönüştürmenin bir yolu vardı” diye konuştu.
Google’ın önceliği trafik mühendisleri çalıştıran ve trafik işaretlerini uzaktan denetim edebilen büyük şehirleri desteklemeye verdiğini de ifade eden Rothenberg, hızla gelişen teknolojinin işe yaradığını göstermek için başka ülkelere de yayılmayı planladıklarını söylemiş oldu.
Süreyi 2 saniye uzatmak büyük farklar yaratabiliyor
Basitçe anlatmak gerekirse, Google mühendislerinin geliştirdiği suni zekâ modeli, birkaç haftalık ışık verisini çözümleme edip hangi kavşaklarda değişikliğe gereksinim bulunduğunu belirliyor. Sistemde yolların yayalar için tehlikeli hale gelmesini önleyecek filtreler bulunuyor.
Google’ın tavsiyeleri belli saatlerde aynı yoldaki birinci yeşil ışığın ikinci yeşil ışığın yanması içinde geçen süreyi 2 saniye uzatmak şeklinde fazlaca minik değişimler. Sadece bu değişimler yardımıyla daha çok vasıta kavşağı takılmadan geçebiliyor. Daha karmaşık tavsiyeler kapsamında ise hem ışığın süresini uzatıp hem de o ışıkla bir sonraki ışığın dengesini değişiklik yapmak şeklinde iki kademeli çözümler içeriyor. Kent mühendisleri, önlerindeki çevrimiçi bir ekrana yansıyan tavsiyeleri birkaç dakika içinde uzaktan ya da ışığın olduğu yere giderek hayata geçirebiliyor.
Bazı şehirlerde bazı kavşaklardaki ışıklar senelerce dokunulmadan kalıyor. Rothenberg, projenin dikkatleri bu dikkatsizlik edilmiş kavşaklar üstüne çektiğini söylemiş oldu. Google’ın sistemi trafikteki değişimlere bakılırsa birkaç haftada bir yeni tavsiyeler üretebiliyor sadece anlık tavsiyeler sunmuyor. Esasen pek fazlaca şehrin altyapısı da anlık ayarlamalara izin vermiyor.
Yeşil Işık Projesi bu bağlamda tek değil sadece en ileri düzeydeki proje. Inrix’in taşımacılık analizlerinden görevli sözcüsü Mark Burfeind, Google’ın verilerinin ABD’deki tahmini 300 bin trafik ışığından 250 binini kapsadığını ve aşağı yukarı 25 devlet kurumuna destek verdiğini belirtti. Öte taraftan Inrix’in verileri de bu çabanın çevreye olan faydalarını teyit ediyor. Mesela Seattle şehrinin bulunmuş olduğu Washington eyaletinin King ilçesinde, averaj bir trafik ışığında beklerken saniye başına harcanan petrol miktarı yılda 19 varile ulaşıyor.
Rothenberg, Google’ın gelecek planları içinde trafik ışıklarını yayaların gereksinimlerini daha çok gözetecek şekilde optimize etme araştırmalarının ve Haritalar kullanıcılarına projenin uygulanmış olduğu kavşaklarda bildirim göndermenin de bulunduğunu belirtti. Projenin paralı bir hizmete dönüşüp dönüşmeyeceğini ise vakit gösterecek.
WIRED‘ın haberinden Sevin Turan derledi.