Girişimcilik ekosisteminin yeni merkezi İzmir olacak

İzmir ve Ege Bölgesi’nde bir iş örgütü tarafınca kurularak “İlk Fikir Kuruluşu” ünvanını alan EGİAD Think Tank, Cumhuriyetimizin 100. senesinde gösterilen İzmir Girişimcilik Araştırma Raporu ile mühim bir gündem oluşturdu. İlk raporunu “EGİAD Çin Raporu – Dönem, Yol ve Saat Kulesi” başlığı ile kamuoyu ile paylaşan EGİAD, ikinci raporunu da “İzmir Girişimcilik Araştırma Raporu” başlığıyla gösterildi. Raporun kamuoyuyla paylaşımı için EGİAD Dernek Merkezinde gerçekleşen toplantıya, EGİAD Başkanı Alp Avni Yelkenbiçer ev sahipliği yaparken, raporun sunumunu Türkiye Raporu Direktörü Can Selçuki gerçekleştirmiş oldu.

30 Girişime Ortalama 3.5 Milyon Dolar Yatırım

Toplantının açılış konuşmasını gerçekleştiren EGİAD Başkanı Alp Avni Yelkenbiçer, girişimcilik mevzusunun dünyadaki gelişmeler ile paralel olarak devletimizde de 2010 yılından bu yana gündeme geldiğini hatırlatarak, “Gerek kamunun gerek hususi sektörün gerekse sivil cemiyet örgütlerinin ilgisi girişimcilik alanına kaymıştır. EGİAD da o dönemlerde buna kayıtsız kalmamış, ortalama 13 senedir girişimcilik üstüne emekler gerçekleştirerek, bölgesinde öncü bir noktaya gelmiş ve adeta bir referans noktası olmuştur. EGİAD Melekleri inisiyatifiyle de bölgedeki tek melek yatırım ağı olarak, girişimciliğin baştan uca her noktada gelişmesi için emekler gerçekleştirmiştir. Güncel sayıları vermek gerekirse bugüne dek da 30 girişime ortalama 3.5 milyon dolar da yatırım yapmıştır” dedi.

Girişimcilikte Türkiye Şehirleri Içinde Ne Noktadayız?

EGİAD Melekleri Yatırım Ağı, İzQ Girişimcilik Merkezi, İzQ İnovasyon Merkezi ile İzmir’de girişimciliğin odak noktasında yer aldıklarını hatırlatan Yelkenbiçer, “İzQ Girişimcilik Merkezi, düşünce aşamasından globalleşme aşamasına kadar tüm süreçlerde girişimcilere destek veren bir ortam sunan ve girişimcileri tüm ekosistem oyuncuları ve kurumlar ile bir araya getiren bir merkezdir. İzQ İnovasyon Merkezi ise; inovasyon kapasitesi yüksek, büyük ve orta ölçekli firmaların konumlandığı, bu firmaların yolun başındaki girişimciler ile etkileşiminin en üst düzeyde tutulduğu bir merkez olarak konumlandırıldı. İzQ’daki bu ortak vizyon da bizleri İzmir Girişimcilik Araştırma Raporu’na getirdi. Ilk olarak mevcudu bilelim, girişimcilik şehirleri içinde Türkiye’de neredeyiz, Dünya’da neredeyiz tespitini yapalım ve kentin tüm bileşenleriyle ortak vizyon doğrultusunda, siyaset önerileri çerçevesinde çalışmaya devam edelim” diye konuştu.

Hedefimiz İzmir’in Dünyanın Önde Gelen Girişimcilik Merkezlerinden Birisi Haline Gelmesi

Girişimciliği dernek olarak oldukca önemsediklerine dikkat çeken Yelkenbiçer, “Girişimciler tarafınca yeni işler kurulması ülkemizi güvenli ve refah bir geleceğe taşıyacak en mühim unsurlardan biri. Fakat Türk toplumunun girişimci olarak yetişebileceği, 21. Yüzyıl yetkinlikleriyle dolu bir eğitim alması, araştırma, geliştirme ve yaşam boyu öğrenme olanakları bulabilmesi, girişimci bakış açısının ve girişimcilik davranışlarının özendirildiği bir ülke olmamız da bizi daha da güvenli ve daha da refah bir geleceğe taşıyacaktır. Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılına girerken de hukukun üstünlüğünün tesis edilmiş olduğu bir ortamda girişimcilerimiz ile ülkemiz yenilikçi teknolojilere imza atacak, yeşil dönüşümü tamamlayacak, dijital dönüşümde ve bilimsel gelişmede öncü olacak, beyin göçünün önüne geçecek, refahı daha adil dağıtacak, toplumdaki tüm eşitsizlikleri ortadan kaldıracak. Biz buna yürekten inanıyoruz. Dilerim ki, İzmir Girişimcilik Araştırma Raporumuz bölgemize ve şehrimize faydası olacak adımların atılmasına, hayalimiz ve hedefimiz olan İzmir’in dünyanın önde gelen girişimcilik merkezlerinden birisi haline gelmesine vesile olur” dedi.

Türkiye Raporu Direktörü Can Selçuki ise İzmir’de her insanın aynı hedefe yürüdüğünü belirterek, “Kamu ya da STK aynı hedefe yürümekte. İzmir ortak hedefe yürümekte daima. İzmir’in tüm teknoloji startupları biraraya getirecek bir üst yapı oluşturması gerek. İyi örnekleri ön plana çıkarıp İzmir’in elçileri benzer biçimde emek harcaması lazım” dedi.

İzmir’in yeni bir merkez olacağına inancım var

İzmir’in yeni bir merkez olacağına inancının bulunduğunu vurgulayan Selçuki, “Dijitalleşme başlığında ise, ‘önümüzdeki altı ayda hizmet yada ürünlerimi satmak için dijital teknolojileri daha çok kullanacağım’ ifadesine katılım oranları incelendiğinde yüzde 48’in pozitif beyanda bulunmuş olduğu gözleniyor. Teknolojik start-up girişimcileri ile meydana getirilen görüşmelerde ise, pandeminin pozitif taraflarına daha sık değinilmesi dikkat çekti. Girişimlerini pandemi döneminde başlatanlar dahil olmak suretiyle, iştirakçilerin neredeyse tamamı çevrimiçi iş görüşmeleri, toplantılar ve eğitimlerin faydasından bahsetti. Bununla beraber, girişiminin gelişme göstermemesini pandemi dönemine bağlayanlar da oldu” değerlendirmelerinde bulunmuş oldu.

Rapora İlişkin Detaylar

İzmir’deki girişimcilik ekosistemini çözümleme ederek şehrin ülke geneliyle karşılaştırmasını sunmayı amaçlayan rapor ile Dünya genelinde uygulanan Global Entrepreneurship Monitor (GEM) raporunun metodolojisi İzmir’e uygulanarak hem İzmir’in girişimcilik ekosisteminin araştırılması hem de yıllara yayılan ölçümlerle bu alanda Türkiye’ye örnek bir emek verme yapılması hedeflendi. GEM’de mevcut olmayan bir bölümün de eklendiği raporda, İzmir’deki teknolojik startup girişimcileriyle birebir yapılmış görüşmelerden beslenilerek İzmir startup ekosisteminin analizi gerçekleştirilmiş oldu.

GEM araştırmasının temelinde birbirini tamamlayan iki anket vardır. Bunlardan ilki ve en kapsamlısı, iş kuran bireylerin özelliklerinin, motivasyonlarının ve isteklerinin yanı sıra girişimciliğe yönelik toplumsal tutumların analizini elde eden Erişkin Nüfus Anketi’dir. İGM bu anketin kent bazında uygulanabilir kısımlarını alarak İzmir çapında 1012 katılımcılık bir örneklem ile tekrarlamıştır. GEM’de kategorize edilen ‘Başlangıç Aşaması Girişimciler’, ‘Yeni İşletme Sahipleri’ ve ‘Yerleşik İşletme Sahipleri’ kategorileri İGM’de de bulunup, ‘Girişim Halletmeye Niyetli Olanlar’ ve ‘Asla Girişimde Bulunmamışlar’ şeklinde 2 analitik kategori daha hazırlanmıştır. Araştırmanın bu kısmında katılımcılara yeni bir iş kurmaya yönelik yaklaşımları, geçmiş deneyimlerine dair değerlendirmeleri, iş kurma motivasyonları, finansman kaynakları, geleceğe bakış, dijitalleşme ve sürdürülebilirlik mevzuları üstüne sorular yöneltilmiştir. Anket neticeleri toplam örneklemin yanı sıra girişimcilik alt kırılımları da incelenerek raporlanmıştır. GEM’de olduğu benzer biçimde İzmir Girişimcilik Araştırması analizinin büyük bir kısmı da Başlangıç Aşaması Girişimciler ve Yeni İşletme Sahipleri’nin toplamına karşılık eden Toplam Erken Aşama Girişimcilik Faaliyeti’nin Yerleşik İşletme Sahipleri grubuyla karşılaştırması üstünden yapılmıştır.

İzmir Girişimcilik Araştırması’nın ikinci kısmı GEM’in Ulusal Uzman Anketi’ne benzer bir uzman anketine dayanmaktadır. Ulusal Uzman Anketi’nde minimum 36 GEM onaylı ulusal uzman, bir ekonomideki dikkatlice tanımlanmış girişimcilik ortamı koşulları hakkında çevrimiçi bir anketi tamamlamışlardır. Bu anket, finansmana erişim, toplumsal ve kültürel normlar benzer biçimde Girişimcilik Çerçevesi Koşulları’nı belirlemek için kullanılır. İzmir Girişimcilik Araştırması, 18 uzmanla yapmış olduğu anket yardımıyla İzmir için ulusal rakamlarla da karşılaştırılmış Girişimcilik Çerçevesi Koşulları’nı belirlemiştir. Erişkin Nüfus Anketi’nin sağlamış olduğu mikro düzey çıktıların yanında Ulusal Uzman Anketi girişimcilik hakkında makro seviyedeki politikalar, finansman yapısı ve altyapı benzer biçimde alanlar hakkında bir perspektif sunmaktadır.

Son olarak, dijital girişimler ve startup’ların hem Türkiye hem de dünyadaki artan öneminden hareketle, GEM’de mevcut olmayan bir bölüm ilave edilerek İzmir’deki teknolojik startup girişimcileriyle birebir yapılmış görüşmelerden beslenen İzmir startup ekosistemi analizi yapılmıştır. Araştırma kapsamında İzmir’de yaşayan 14 start-up girişimcisiyle Zoom uygulaması üstünden yarı yapılandırılmış birebir görüşmeler gerçekleştirilmiştir. EGİAD tarafınca İstanbul Iktisat Araştırma’ya sağlanan kontakt detayları vesilesiyle katılımcılara erişilmiş ve Zoom toplantıları organize edilmiştir. Görüşmeler İstanbul Iktisat Araştırma bünyesindeki sosyolog ve antropologlar tarafınca gerçekleştirilmiştir. Bu üç kısımdan elden edilen sonuçlar ve GEM 2021/2022’deki Türkiye ulusal profili ile meydana getirilen karşılaştırmalar sonucunda İzmir’deki girişimcilik ekosisteminin gelişmesi için siyaset önerileri sunulmuştur.

Rapor sonucuna bakılırsa, 1012 katılımcıyla görüşülmüş olup yüzde 49 adam, yüzde 51hanım katılımcıyla biraraya gelinmiştir. Iştirakçilerin yüzde36’sı yüksek okul ve üzeridir. Iştirakçilerin yüzde 38’i bir iş oluşturmayı düşünmemektedir. Yüzde 30’u ise gelecek 3 yılda bir iş kurma beklentisi içindeler. Yüzde 12’si bir işi devretmiş ya da kapatmış bulunmaktalar. Her 10 katılımcıdan 8’i yeni bir iş kurmanın bir yıl öncesine kıyasla daha zor bulunduğunu düşünüyor. İzmir’de iş kurmanın kolay bulunduğunu düşünenler örneklemin %26’sını oluşturuyor. Yüzde 69’u ise İzmir’de iş kurmanın kolay olduğuna katılmıyor. Yeni bir iş kurmanın bir yıl öncesine kıyasla daha zor bulunduğunu düşünenler yüzde 79 olarak görünmekte. Finansman kaynakları ve finansmana erişim başlığında iştirakçilerin %47’si girişimini oluşturmak için öz kaynaklarını kullandığını ifade etmiştir. Devlet fonları, yatırım fonları, melek yatırımcılar benzer biçimde kaynaklardan yararlanma oranı ise oldukça düşük görünmekte. Iştirakçilerin %59 oranındaki çoğunluğu yeni bir işletme kurarken finansman kaynaklarına erişim kolaylığını oldukca zor/zor olarak değerlendirmekte.

Meydana getirilen birebir görüşmelerde ise teknolojik start-up girişimlerinin finansman olanaklarından haberdar olmakla beraber, bu olanaklara bazı eleştiriler yönelttikleri görülmüştür. Mesela İzmir’de yatırımcıların belirli sektörlere odaklanıp diğerlerini dikkatsizlik etmiş olduğu, devlet desteklerinin sektör özelinde ihtiyaçlara hitap etmediği yönünde yorumlar yapılmış oldu. Devlet fonları özelinde en sık meydana getirilen eleştiri ise harcanan efor, maliyet ve elde edilmiş destek arasındaki orantısızlık oldu. Pek oldukca şahıs, bürokratik prosedürlerin süre alıcı ve karmaşık olduğundan yakındı.