PARA YAPAY ZEKA/ ŞULE GÜNER Minerva Project’in Başkanı Geoff Watson, ABD Dışişleri Bakanlığı Eğitim ve Kültür Departmanı’nın ilgili alanlardaki uzman konuşmacıları büyükelçilik ve konsolosluklar vasıtasıyla yurtdışındaki kitlelerle buluşturan “Konuşmacı Programı” kapsamında (Speaker Program) 2 Mart’ta İstanbul’da düzenlenen Eğitim Teknolojileri Zirvesi’ne katıldı. Ben de Watson ile hususi bir röportaj yapma şansı elde ettim.
Minerva Project aynı isimle bir üniversite kurarak bu vizyoner işe 10 yıl ilkin soyunmuş. Dünyanın her yerinde eğitim sistemlerinde mevcud bir çok ortak eğitim sorunlarını inovasyonla çözmeyi amaçlıyorlar. İşin merkezinde teknoloji, felsefe, insanı kapasitesini ve yaratıcılığı oldukça daha çok açığa çıkaran yepyeni bir sistem var. İşin ABC’si insanların değişik düşünmeye çalışmasını sağlamak.
Yeni öğrenme sisteminde insanlara kendilerini yaratıcı kılmaları için belirli aktiviteler eşliğinde akıcı ve esnek bir alan oluşturulmuş. Geoff Watson bu ezber bozan küresel eğitimin, sürekliliği olan “beceriler” üstüne kurulacağını; eğitimin 4 aşamalı bir temel süreçte “değişik düşünmeyi” öğrenerek başlayacağını söylüyor. Watson şöyleki diyor: “İnsan için temel beceriler eleştirel düşünme, ortaklık ve kontakt. Sadece mevcut eğitim sistemi bu en mühim insani becerilerden yoksun. Firmalar de aynı fikirde. K-12’ler, üniversiteler öğrenmenin bilimsel tarafını karşılamıyor. Hala da ders verme ve çoğunlukla imtihan üstünden öğrenme sürecini gerçekleştiriyorlar. Biz Minerva Üniversitesi’ni 10 yıl ilkin kurduğumuzda bu değişik eğitim insanlara bilim-kurgu benzer biçimde geliyordu fakat şimdi her insanın aynı fikir olduğu sistem haline geldi. Becerilerin mühim olduğuna oldukça iyi bir örnek, Google’ın birkaç yıl ilkin başladığı ağ geçidi mühendisliği sertifikası. Yüz binlerce şahıs bu programa başvurdu. Eğer bu programı tamamlarsan Google’da işe başvurabilirsin. Bunun için üniversite eğitimine gerek yok.”
Minerva Project’in inovatif eğitim sisteminde, hangi alanda ve ne tür beceriler kazanmak isterseniz isteyin, yeni öğrenme sürecine adapte olmak için bu 4 aşamayı tamamlamanız gerekiyor.
Peki bu aşamalar neler? Geoff Watson, hazırladıkları sistemin “senkronize etken öğrenme”, ikinci olarak sürdürülebilir beceriler kazanma sınıflarından oluşacağını belirterek şöyleki konuşuyor: “İlk yıl bir tek 4 kursun olacağı bir müfredat olacak. Yeni bir şeyi köklü olarak değiştirebilmek için ilkin unutmak gerek. Sonrasında öğretme ve öğrenme şekillerinin değişmesi, çoklu modalitede kontakt kurabilmeyi sağlamak ve deneyimlerinden iyi mi sonuçlar çıkacağını çözümleme edebilme becerisine haiz olmayı benimsiyoruz. Bu öğrenciler derslik eğitimini online olarak, fizyolojik olmayan sanal bir ortamda alıyor. Londra, Tokyo, Berlin, San Francisco dünyanın neresine giderlerse gitsinler, yaşadıkları bu eğitimi uygulayabilirler” diyor.
Bu eğitimin gerçekleşmesi için kendileri ve değişik kuruluşlarla çeşitli teknolojileri geliştirdiklerini ifade eden Watson, tüm dünyada üretken suni zeka araçlarını ilk olarak öğretmenlerin derslerinde yeni planları kullandığını, arkasından öğrencilerin de Co-Pilot benzer biçimde araçlardan yardım aldıklarını ekliyor. Hızla gelişen teknolojinin devamlı gelişeceğini, bugün üretken suni zeka yerine, ileride sanal ve artırılmış gerçeklik benzer biçimde başka teknolojilerin kullanımına dönüşeceğini hatırlatan Watson, “Fakat sonunda eğitim sisteminde hangi teknolojik araçların kullanılacağına bir yetkilinin karar vermesi gerekecek. Mahalli bir yetkili, ulusal bir yetkili…”
Geoff Watson, Türkiye’de olduğu benzer biçimde başka ülkelerde de ABD Dışişleri Bakanlığı Konuşmacı Programı kapsamında Minerva Project’i konu alıyor. “Mevcut eğitim sisteminin pek oldukça yerde işlemediği, hatta eşit olanaklar sunmadığının farkındayız” diyen Watson, “Başka bir anlayışla, hızla gelişen teknolojinin de yönlendirmesiyle birazcık da yola değişerek devam edecek yepyeni bir eğitim sistemi ve bir tek evlatların değil her insanın devamlı öğreneceği yeni bir yaşama geçiş yapacağız benzer biçimde görünüyor” diyor.
*****
YÖK YAPAY ZEKADA ÖNLİSANS VE LİSANS PROGRAMI GETİRDİ
Yükseköğretim Kurulu Erol Özvar’ınn başkanlığında, Yıldız Teknik Üniversitesi Otağ-ı Hümayun’da “Suni Zeka, Dijitalleşme ve Büyük Veri” toplantısı gerçekleştirildi. Özvar suni zeka, suni zekanın çözümleri, dijitalleşme, büyük veri mevzularında insan deposu yetiştirmek suretiyle lisans ve önlisans seviyesinde program açılmasına gereksinim duyulduğunu belirtti.
5 lisans ve tamamı yeni 12 önlisans programının başlangıç bulunduğunu ve ilerleyen günlerde program sayısının artacağını duyuran Özvar, şöyleki konuştu: ‘Suni Zeka Temelli Programların Belirlenmesi Emek harcama Grubu”nu kurduk. Değişik ülkelerdeki üniversitelerin bölüm ve program yapılarını inceleyerek olası program önerilerini Yükseköğretim Kurulumuza sundular. Grubun önerilerini değerlendirdik ve suni zekâ, dijitalleşme ve büyük veri alanlarında üniversitelerde 2’si ilk kez olmak suretiyle 5 lisans ve tamamı yeni 12 önlisans programı açılmasına karar verdik. Değişik devlet ve vakıf üniversitelerinde bulunan “Bilişim Sistemleri ve Teknolojileri”, “Yazılım Geliştirme” ve “Data Güvenliği Teknolojisi” bölümlerinin değişik üniversitelerde de açılmasını karara bağladık. Bunlara ilave olarak lisans seviyesindeki yeni bölümlerin adı ise “Veri Bilimi ve Analitiği” ile “Suni Zeka ve Makine Öğrenmesi” olacak.”
*****
YENİ ÖNLİSANS PROGRAMLARI
Suni Zeka Operatörlüğü, Büyük Veri Analistliği, Otonom Sistemler Teknikerliği, Dijital Dönüşüm Elektroniği, Robotik ve Suni Zekâ, Oyun Geliştirme ve Programlama, Bulut Bilişim Operatörlüğü, İmalat Yürütme Sistemleri, Kurumsal Bilişim Uzmanlığı, İnsansız Vasıta Teknikerliği, Ön-yüz Yazılım Geliştirme, Arka-yüz Yazılım Geliştirme.
PROGRAMLARIN AÇILACAĞI ÜNİVERSİTELER
Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Mustafa Kemal Atatürk Üniversitesi, Bursa Teknik Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Eskişehir Teknik Üniversitesi, Gaziantep Üniversitesi, Harran Üniversitesi, Karabük Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Kayseri Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi, Konya Teknik Üniversitesi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Trakya Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi.
*****
DEEPFAKE ABD SEÇİMLERİ ÖNCESİ DEVREDE
Kasım 2024’te ABD seçimleri var. Deepfake en büyük yanlış data aracı olarak devreye girdi bile. “Bu görsel gerçek değil ki” kabul edebilirsiniz fakat o denli kolay değil. Benzeri görsel ve videolar seçimin sonucunu değiştirebilir. Gördüğünüz benzer biçimde görselde sağ görüşlü bir tutucu olarak malum eski ABD Başkanı Donald Trump, siyahi ABD vatandaşlarıyla beraber mutlu bir halde poz veriyor. Her ABD seçimlerinde kilit eyalet olan Florida’da bir radyocu Feysbuk ta paylaşmış. Trump’ın kitlesinin çoğunluğu, bu toplumsal medya platformunda. 2020 seçimlerde Trump, azca bir farkla eyaletteki çoğunluğu sürpriz bir halde almıştı. Eyalette siyahi ve bilhassa Latin kökenli ABD vatandaşı oldukça. Paylaşım Feysbuk’ta 1,5 milyona yakın kişiye ulaşmış. Radyocu şöyleki bir müdafa yapmış: “Canım insanoğlu bir görsele bakarak mı oy verecek? Asla sanmıyorum.” ABD kamuoyunda seçim yaklaştıkça deepfake görsel ve videoların ciddi bir mesele olabileceği endişeleri vardı.
Sadece sayıları artarsa ve Cumhuriyetçi yada Demokratlar kendi “bahanelerini” yaratırlarsa, bu duruma iyi mi müdahale edilir? Toplumsal medyada etkileşim o denli süratli ki, bu hıza hangi toplumsal medya platformu yetişir? Örneğin seçimlere 10 gün kala, 5 gün kala yada seçim günü benzeri bileşik medyaların her yere yayıldığını düşünün… Müdahale etmek mümkün olmayacak ve kim bilir seçim neticelerini değiştirecektir.
İşte bu mevzuya Bitdefender Antivirüs Türkiye dağıtıcısı Laykon Bilişim’in Operasyon Direktörü Alev Akkoyunlu da değinmiş. Günümüzde artık suni zeka algoritmaları düşük maliyetli yada parasız bir halde olduğundan ulaşılabilir bir durumda. Deepfake kimlik avı hücum girişimlerinin 2023 senesinde yüzde 3.000 oranında arttığı gözlemlendi. En oldukça finans ve muhasebe alanındaki kişilerin hedeflendiğine ve CFO’ların yansılamak edildiğine dikkat çeken Bitdefender Antivirüs Türkiye dağıtıcısı Laykon Bilişim’in Operasyon Direktörü Alev Akkoyunlu, siber suçluların deepfake kimlik avı saldırılarını kullandıkları alanları ve kuruluşların dikkat etmesi ihtiyaç duyulan noktaları konu alıyor: “Deepfake’ler e-posta saldırılarını daha da tehlikeli hale getiriyor. Zira tehdit oyuncuları bu yaklaşımı mesajları kişiselleştirmek ve kimliklerini daha inandırıcı göstermek için kullanabiliyor. Mesela, saldırganlar CEO’ların düzmece LinkedIn profillerini oluşturabilir ve bu tarz şeyleri çalışanları cezbetmek için kullanabilir. Bir siber suçlu, mağdurlarla etkileşime geçmek ve mağdurları gizli saklı detayları (kimlik detayları benzer biçimde) paylaşmaya ikna etmek yada onları yetkisiz finansal işlemler gerçekleştirmeye yönlendirmek için bir Zoom görüşmesi üstünden video deepfake kullanabilir. Mesela, Çin’deki bir dolandırıcı, birinin kimliğine bürünmek için yüz değişiklik yapma teknolojisini kullandı ve mağduru 622.000 doları aktarma etmeye ikna etti. Bugünlerde herhangi birinin sesini kopyalamak son aşama kolay.”
