Gelecek vadeden yatırım alanı .

PARA SANAT/ MERVE YILMAZ GERGİN Sanat, insanlık tarihini özetleyen en mühim alan. Türkiye’deki sanat galerileri de bu ifade biçimini her geçen gün daha da zenginleştiren ve yaygınlaştıran merkezler haline geldi. Bu galeriler, bir tek eserleri sergilemekle kalmıyor, hem de sanatseverler ve sanatçılar içinde bir köprü görevi de görüyor. Başta İstanbul olmak suretiyle Ankara, İzmir ve öteki büyük şehirlerde birçok sanat galerisi var. Bu galeriler yerli ve yabancı sanatçıların eserlerine ev sahipliği yapıyor. Sanat galerileri, bir tek güzel duyu kıymet taşıyan eserlerin sergilendiği mekanlar da değil, hem de yatırım fırsatları sunmaları bakımından da ehemmiyet taşıyor. Günümüzde her kesimden insan bu sanat eserlerine kolaylıkla ulaşabiliyor. Sanat eseri alırken dikkat edilmesi ihtiyaç duyulan hususlar içinde güvenilir kaynaklarla çalışmak ve fiyatı doğru değerlendirmek oldukça mühim. Güvenilirlik, orijinallik ve şeffaflık bu alanda tehlikeli sonuç bir öneme haiz. Uzmanlar, sanat eserlerinin, doğru şartlarda ve doğru seçimlerle alındığında ciddi bir yatırım aracı olarak kabul edilebileceği görüşünde. Sanat eserleri hususi, örneksiz ve kişiye hususi olmalı. Özetlemek gerekirse sanat eserlerini yatırım amaçlı alırken, dikkatli bir araştırma yapmak, sanat danışmanlarının görüşlerini almak daha doğru olacaktır. Bugün mütevazı ölçekte bir sanat galerisi açmanın maliyeti ise ortalama 50-100 bin dolar içinde değişiyor.

“YILI SEKİZ SERGİYLE KAPATACAĞIZ”

2010’da Contemporary İstanbul Sanat Fuarı için tasarladığı hususi tematik sergileriyle temelleri atılan Galeri 77’nin, Karaköy’de yer edinen sanat merkezi 2012 senesinde kurumsal galeri haline geldi. Galeri, geçtiğimiz yıl biri solo olmak suretiyle toplam altı sergiye ev sahipliği yapmış oldu. Bunlara ilave olarak yurtiçinde gerçekleşen iki sanat fuarına da katılım sağlandı. “2024 yılı mart ayına kadar biri solo olmak suretiyle toplam üç sergi gerçekleştirmiş durumdayız” diyen Galeri 77 Direktörü Buğra Uzunçelebi, yıl sonuna kadar 7-8 sergiyle yılı tamamlayacaklarının bilgisini paylaşıyor.

Uzunçelebi, önümüzdeki Kasım ayında Saint Petersburg’daki (Rusya) Erarta Müzesi’nde başlamış olacak oldukça hususi bir serginin hazırlıkları içinde olduklarını ekliyor.

Galeri 77, bir tek temsil ettikleri sanatçıların eserlerine yer veren bir galeri. Sanatçıların öncesinden planlanan solo sergilerinin yanı sıra gene temsil ettikleri sanatçıların eserlerinden oluşan tematik karma sergilere de ev sahipliği yapıyor. Bir sanat danışmanının temel sanat zamanı bilgisine haiz olmasının yanında bol miktarda araştırma yapması, ülke ve dünya kültür-sanat ortamındaki gelişimleri, yenilik, değişim ve trendleri devamlı takip etmesi gerektiğine vurgu icra eden Uzunçelebi, “Danışanınızın zevkini ve haiz olduğu koleksiyonun çizgisini iyi tahlil ederek buna katkı sağlayabilecek sanat eserlerini bulabilmeniz esastır. Elbet burada bahsettiğim oldukça sayıda esere haiz olan büyük koleksiyonerler değil bir tek, kimi zaman evindeki bir duvara yaratı arayan yada yeni evini güzelleştirmek suretiyle keyif alacağı eserlerle donatmak isteyen kişilere de hizmet verebilmek söz mevzusu” diyor. Devletimizde sanat ve sanat galerilerine olan ilginin hala oldukça yetersiz olduğu görüşünü de korumak için çaba sarfeden Uzunçelebi, “Sanata olan ilginin istenen seviyelere çıkarılabilmesi için ülkece yeni kültür politikaları geliştirerek bunların sürekliliğini sağlayabilmeli, eğitim sistemimize sanat bilgisi ve sevgisini aşılayan yapılar entegre etmeliyiz” diyor. Uzunçelebi’ye gore herhangi bir sanat eserine haiz olmak zannedildiği kadar pahalı değil. Eğer galeri sergilerini sıkça ziyaret ediyor, çevrenizde neler olup bittiğini takip ediyorsanız genç ve yeni bir sanatçıyı kariyerinin başlangıcında ve hemen hemen yeterince ünlenmemişken keşfedebilmek oldukça daha uygun fiyatlarla bu eserlere yetişme fırsatı tanıyacaktır. Sanatçının bilinirliği arttıkça eserinin fiyatı da artar. Sadece Uzunçelebi, sanat eseri sahiplenmenin süratli ve kârlı bir yatırım aracı olmaktan öte bir gusto, yaşamdan keyif alma, kendini mutlu ve kıymetli hissetme öznesi olduğu görüşünde. Galeri 77’de geçen yıl sanatçı Daron Mouradian’ın işi 70 bin dolar sıralama fiyatı üstünden satılmış.

“GALERİLER DAHA FAZLA DESTEKLENMELİ”

Eylül Deniz Artist Studio da hem galeri hem de imalathane konseptinde bir alan. Kurucusu Eylül Deniz, burada şimdilik bir tek kendi kişisel eserlerinin sergilendiğini söylüyor. İstanbul’da uygar sanat rotasının yeni adresi olan Piyalepaşa İstanbul’da yer edinen Eylül Deniz Artist Studio’da geçtiğimiz yıl Eylül Deniz’in duvar heykeli 30 bin dolara satıldı. Galerilerin daha çok destek ve ilgiye gereksinimleri bulunduğunu söyleyen Deniz, “Sanatın gelişmesi sanatı anlayabilmekle mümkündür. Bir resme bakmış olduğunuzda onun detaylarının ne anlama geldiğini bilmelisiniz. Bilimsel nitelikli anlamda sanatla ilgilenmek bu şekilde oluyor. Bunu toplumun tamamına yansıtmak mümkün değil doğal. O nedenle her insanın ulaşabileceği sanat etkinlikleri, galeriler, fuarlar düzenlemek bu mevzuda galerileri kurum ve vakıfları desteklemek icap ettiğini düşünüyorum” diyor. Sanat eseri alırken nelere dikkat etmemiz gerektiği mevzusunda da uyarılarda bulunan Deniz konuşmasını şu sözlerle tamamlıyor: “Sanat eserleri hususi, örneksiz ve kişiye özeldir. Her türlü çalıntı ve özgünlüğü bozan etken yapılar sanatı engeller. Bunun yanında, her türlü sanat eseri sanatçıdan izler taşır. Bir resme bakarken resmin hangi ressama ilişkin bulunduğunu tahmin edebiliriz. Bu da sanatın kişilikten beslenmesiyle alakalıdır. Eserin satışını icra eden galeri hakkında dikkatlice ve geniş çaplı bir araştırma yapılmalıdır. Böylece kaliteli ve orijinal sanat eserleri satın alınabilir.”

“YATIRIM ARACI OLARAK TERCİH EDİLEBİLİR”

Evrim Sanat Galerisi Sahibi Betül Ketenci’nin de galeri açma hikayesi kendi yapmış olduğu resimlerle karma sergilere katılarak başlamış. Galeri, geçtiğimiz yıl altı karma ve sekiz de solo sergiye ev sahipliği yapmış. Bu yıl da hedeflerinin 17 sergiye ev sahipliği yapmak bulunduğunun altını çizen Ketenci, galeri olarak solo ve duo sergilere ev sahipliği yaptıklarını, sergi açmak isteyen sanatçıdan bir portfolyo talep ettiklerini ve galeride daha oldukça figüratif ve soyut çalışmalara yer verdiklerini belirtiyor. Bir sanat galerisi açmak için ilkin yer edinmek, planlama yapmak, iç dekorasyonu oluşturmak gerekiyor. Ketenci, maliyetin metrekare alanına gore de değişkenlik gösterdiğini, sadece sanat galerisi açmak için bir tek sanata sevgi ve ilgi beslemek icap ettiğini belirtiyor. Geçmiş yıllara nazaran son yıllarda sanata ve sanat galerilerine olan ilginin daha çok olduğuna da değinen Ketenci, bu senenin en oldukça tavsiye edilen sanat eserinin fotoğraf olacağını düşünüyor. Sanat eseri alırken örneksiz emekler olmasına dikkat etmemiz mevzusunda da uyarılarda bulunan Ketenci, “Her yatırım şeklinde sanat eserlerine yatırım yapmanın da riskleri var. Sanat eserleri yatırım aracı olarak tercih edilebilir. Koleksiyonerlerin amacı da bu mevzuda değişebilir. Dönem dönem figüratif, dönem dönem soyut resimler değerlenebilir.”

“SANAT YENİDEN TANIMLANIYOR”

Inspera Bodrum yetkililerinden aldığımız bilgiler doğrultusunda, Inspera Bodrum ilk sergisini “Bir Zamanlar Denizin Olduğu Yer” temasıyla açtı. Burada her yıl belirli periyotlarda değişik sergiler düzenlenecek ve her bir sergi 40 gün süresince ziyaretçilere açık olacak. Yetkililerden aldığımız bilgiler doğrultusunda sergileri belirlerken ilk olarak eserlerin kendi içinde barındırdığı hikayeye ve felsefeye büyük ehemmiyet veriliyor. Bunun yanı sıra, internasyonal bir perspektiften hareketle, sanatın evrenselliğini ön plana çıkaracak bir etkileşim alanı oluşturması amaçlanıyor. Galeride, yerli ve internasyonal mühim sanatçıların yanı sıra hemen hemen keşfedilmemiş yeteneklerin de bir araya getirileceği bir sanat platformu oluşturulması amaçlanıyor. Son yıllarda bilhassa dijitalleşmenin hız kazanması ve küresel bağlantıların güçlenmesiyle, sanatın erişiminin ve ifade biçiminin mühim seviyede genişlediğini belirten galeri yetkilileri, bu yeni devrin, geleneksel sanat anlayışlarının ötesine geçerek, yeni medya ve teknolojilerin sanat pratiğine dahil edilmesiyle, sanatın tanımını ve sınırlarını tekrardan şekillendirdiğinin altını çiziyor. Artık sanat, bir tek fizyolojik mekânlarda değil, dijital platformlarda da yaşayan ve seyirciyle etkileşime giren bir alan olarak karşımıza çıkıyor. Bu evrim, çeşitliliği ve kapsayıcılığı artırırken, sanatçıların ve izleyicilerin kültürler ve coğrafyalar arası etkileşimi kolaylaştırıyor. Bu bağlamda, sanat dünyasındaki değişimler, sanatın toplumsal ve kültürel etkilerini derinleştirerek, daha geniş bir seyirci kitlesine ulaşmasını sağlıyor ve sanatın geleceğine dair coşku verici yeni perspektifler sunuyor. Sanat eserlerinin, bilhassa ender ve örneksiz parçalar söz mevzusu olduğunda, kıymetli bir yatırım aracı olabileceğine, sadece bu alanda yatırım yaparken dikkatli olmanın son aşama mühim olduğuna vurgu icra eden yetkililer, “Sanat piyasasının, eserin sanatçısının itibarı, eserin özgünlüğü, tarihçesi ve nadirliği şeklinde bir takım faktöre dayalı olarak değişkenlik izah edebilir. Çoğu zaman, tanınmış sanatçıların eserleri zaman içinde kıymet kazanma eğilimindedir, sadece uygar sanatçıların eserleri de gelecekte büyük değerler elde edebilir. Yatırım yaparken, geniş bir araştırma yapmak, eserin provenansını doğrulamak ve mümkünse bir sanat danışmanıyla çalışmak önemlidir. Ek olarak, kişisel zevklerinizi ve sanatla olan bağınızı da göz önünde bulundurarak, bir tek maddi değil, hem de güzel duyu ve kültürel kıymeti olan eserlere yatırım yapmanız gerekir. Sanat yatırımı yaparken acil etmemek, piyasayı iyi tanımak ve uzun vadeli düşünmek tehlikeli sonuç öneme haizdir” diye konuşuyor.

ÇOK SAYIDA TAKLİT ESER VAR

Geçtiğimiz yıl altı sergiye ev sahipliği icra eden Sevil Dolmacı Art Gallery, bu yıl Peter Halley, David Salle, Ekrem Yalçındağ şeklinde adlardan oluşan gene altı sergiyi sanatseverlerle buluşturacak. Galerinin sanatçı bazında ABD ağırlıklı bir sıralaması var. Üslup olarak ise soyut ve soyutlamaların ağırlıklı olduğu işlere odaklanıyor. Daha oldukça sanat evveliyatına yön vermiş usta adları ve bu kuşaktan esinlenen gençleri tercih ettiklerini belirten Sevil Dolmacı Sanat Danışmanlık Şirketinin Kurucusu ve Sanat Danışmanı Sevil Dolmacı, müze koleksiyonlarında yer alması, müzayede sonuçlarının olması ve iyi galeriler tarafınca temsil edilmesi öteki mühim kriterler içinde yer aldığını belirtiyor. Devletimizde ve dünyada pandemi sonrası sanata olan ilginin ciddi anlamda arttığını korumak için çaba sarfeden Dolmacı, “Devletimizde öteki ülkelerden değişik olarak gelişen galeri ve müzayede arası kurumlar oluşmaya başladı. Bu da bilgili alıcı kitlesine ek olarak değişik bir kitlenin de zincire eklenmesine aracılık etti. Sanat daha önceki yıllarda üst bir dil olarak konumlanırken bugün daha geniş ve değişik bir alıcı kitlesinin de varlığı ile çeşitlendi. Yaş averajı düştü, sofistike kesime yeni ana para de eklenmiş oldu” diyor. Daha oldukça establish isim olarak tabir edilen sanat evveliyatına girmiş, müzelerde yerini almış adlar tercih ediliyor: Burhan Doğançay, Zeid, Nejat Melih Devrim, Mehmet Güleryüz, Devrim Erbil, Ahmet Oran, Ekrem Yalçındağ, Haluk Akakçe, Seçkin Pirim’de bu adlardan bazıları. Bilhassa tuval üstü akrilik/yağlıboya işler öteki araç-gereç ve tekniklere gore daha oldukça ilgi görüyor. Dolmacı’ya gore, Türkiye’de bilhassa son yıllarda sanat alanında büyük bir kaos yaşanıyor. “Her köşe başlangıcında bir galeri açılırken, seri üretim icra eden atölyelerin sanatçı olarak lanse edilmesi ve piyasaya sürülmeleri, bir çok alaylı adların en oldukça satan sanatçıları öykünmek edip ürettiklerini yaratı olarak tanımlayıp sokak müzayedelerine çıkmaları, sanat bilgisi olmayan kişilerin galericiliğe yada müzayedeciliğe soyunması ile ve bilinçsiz bir kitlenin bu çarkı döndürmeye yönelik yardımıyla garip bir süreç yaşıyoruz” diyor Dolmacı.

SUUDİ ARABİSTAN YÜKSELEN YENİ YILDIZ

Dünya’da ise Avrupa ve ABD her zamanki şeklinde bu mevzuda daha sıkı kurallara haiz ve profesyoneller şu demek oluyor ki sistem aynı şekilde devam ediyor sadece sanat merkezlerinin değişimi, pazar dengelerinin değişimini de bununla beraber getiriyor. Dolmacı, en mühim değişimin kuşkusuz Avrupa’da Brexit sonrası senelerdir Avrupa pazarının merkezi olarak atfedilen Londra’nin tacını Paris’e bırakması bulunduğunu dile getiriyor ve “Pek oldukça Londra galerisi kapanırken, Paris’de yeni galeriler açılmaya ve eski galerilerde güçlü bir halde pazarı yönetmeye devam ediyor. Art Basel Paris yeni bir coşku ve çekim merkezi oluştururken, Londra Frieze kan kaybediyor. NewYork ise Uzak Doğu’ya çoktan teslim olmuş vaziyette. Ortadoğu’da ise Dubai ve Katar sonrası Suudi Arabistan yükselen yeni yıldız” diyor..Sevil Dolmacı, Art Gallery’de geçtiğimiz yıl Dubai Galeri’sinde satışı yapılmış en yüksek bütçeli yaratı 260 bin Euro ile Tony Cragg olmuş. Ek olarak İstanbul Galerisi’nde ise; Türkiye’nin mühim kurumlarından birine KDV dahil Bosco Sodi işi 132 bin dolara satılmış. Sanat eserlerinin bütçelere gore değişen seçeneklere haiz bulunduğunu da sözlerine ekleyen Dolmacı, “Dolayısıyla sizin neyi niçin aldığınızı biliyor olmanız gerekir. Yabancı yaratı alırsanız döviz bazında yatırım yapmış olmuş olursunuz ve satmak istediğinizde alıcınız dünya ölçeğinde olacaktır. Bunun için güvendiğiniz bir sanat profesyoneli yada galeri ile çalışmanızı tavsiye ederim. Müzelere girmiş, müzayedede fiyat bulmuş ve iyi galerilerle çalışan sanatçıları tercih ettiğinizde kazanmama şansınız yok. Türkiye’de ise gene kurumsallaşmış isimlere yatırım yaptığınızda kendinizi güvende hissedebilirsiniz” diyor.

Ayşe GÜR / Millî Reasürans Sanat Galerisi Galeri Yöneticisi

“Sanat süratli tüketilen bir alan”

Millî Reasürans Sanat Galerisi, sanat piyasasının “satış ya da kâr etme” güdüsü ile hareket etmemektedir. Galeri kelimesinin ismimizin yanında olmasına karşın yurtdışında örnekleri de olan daha oldukça sanat enstitüsü mantığıyla çalışıyoruz. Galerimizde senede averaj dört yada beş sergi yapılmakta ve sergiler kesinlikle bir gösterim ile seyircilere gösterilmekte. Galerimizde oluşturulan kişisel sergilerde sanatçının galeri mekânını gözeterek bir konsept çerçevesinde sergiyi hazırlamasının haricinde eserleri ilk kez bizim galerimizde seyirciye sunulması koşulu aranan özelliklerdendir. Bununla beraber galeride açılacak sergilerin belirlenmesinde alanın eksikliğini gidermek suretiyle yola çıkılmakta, buna uygun yollar araştırılmakta ve bu doğrultuda bir yol haritası oluşturulmaktadır. Bu nedenledir ki hususi galerilerin motivasyonu olan satış odaklı sergiler bizim ilgi alanımızın dışındadır. Sanatın oldukça süratli tüketilen bir alan bulunduğunu söyleyebiliriz. Günümüzde sanatın hem toplumsal medyanın yaygın olarak kullanımından hem de kendi seyircisini yaratan kurumlar açısından ilgi görmüş olduğu aşikâr. Sadece İstanbul haricinde birkaç büyük şehri çıkardığınızda maalesef aynı şeyleri söylemek pek mümkün değil. Sanat danışmanlığı danışmanlık etmiş olduğu kurum ya da kişilere koleksiyon oluştururken koleksiyonun gereksinimleri gözeterek hizmet veren kişidir. Sanat danışmanı hem yereli hem de internasyonal sanat ortamını ve piyasayı takip ederek lüzumlu analizlerini yapmış olup koleksiyona dahil edilmesi ihtiyaç duyulan sanatçı işlerini belirler. Koleksiyona dahil edilen eserlerin sergileme, depolama koşullarının yanı sıra yapıtların arşiv ve belgeleme emekleri da sürecin bir parçasıdır. Sanat danışmanlarının başka bir rotası da yeni sanatçı keşifleri yaparak bunların koleksiyona dahil olmalarını sağlamak. Koleksiyon içinde yer edinen sanatçıların da yeni üretimlerinden haberdar olmakta işlerinin bir parçasıdır.

Galeri açmanın maliyeti 100 bin doları buluyor

Sevil Dolmacı Sanat Danışmanlık Şirketinin Kurucusu ve Sanat Danışmanı Sevil Dolmacı’ya gore, sanat galerisi açmanın en mühim kriteri galeri sahibi olan kişinin sanat bilgisine haiz olması. Sanat bilgisi yanında eğer olmazsa olmaz bir başka kriter ise iş yönetiminden ve sanat ekonomisinden anlaması. Galerinin seçtiği programa gore bir stratejisi ve iş planı olmalı. Bu şekilde sürdürülebilir ve büyümeye açık bir yapı oluşturulabilir. Dolmacı, bugün mütevazı ölçekte bir galeri açmanın maliyetinin ortalama 50-100 bin dolar içinde değişebileceğini söylüyor.

“Yaratı özgünlüğüne dikkat edilmeli”

Sanat eseri satın alırken dikkat edilmesi ihtiyaç duyulan birkaç mühim nokta bulunuyor. Bu süreç, yalnızca güzel duyu bir beğeni meselesi olmanın ötesinde, bir yatırım ve kişisel ifade biçimi olarak da değerlendirilebiliyor. Güzel duyu beğeninizi, sanatçının kariyerini, eserin orijinalliğini ve belgelenmiş geçmişini, teknik ustalığını ve kişisel rezonansınızı dikkate almanız gerekir. Sanat eseri alırken eserin özgünlüğü, kondisyonu ve sanatçısı eğer yaşayan bir sanatçı değilse orijinallik belgesi kesinlikle istenmelidir.

Pek oldukça detayın hakimi

Sanat Danışmanlığının oldukça kollu bir sistem olduğu görüşünü korumak için çaba sarfeden Sevil Dolmacı, “Koleksiyon oluşturmak ve yönetmek en malum kısmı olsa da sanatla ilgili her türlü ihtiyaca karşılık gelebilen bir yapı arz etmektedir” diyor ve bir danışmanlık şirketi fiyat ekspertizliğinden, kondisyon raporlarına, restorasyondan kuruluma, küratöryal destekten katalog çalışmasına, yaratı etiketlerinden çerçevelemeye kadar pek oldukça detay iş ile hizmeti vermesi icap ettiğini söylüyor. Bu danışmanlık hizmetleri proje başına olabileceği şeklinde süreklilik arz eden işlerde bir partner olarak da senelik sözleşmelerle devam eden bir hizmet şekline dönüşebilir.