Freelance çalışmanın hızla yaygınlaşan bir emek verme şekli bulunduğunu belirten Kakıcı & Şimşek Hukuk Bürosu kurucularından Av. Elvan Kakıcı Şimşek, “Freelance, özgür çalışan anlamına gelir ve çoğu zaman belirli bir işverene bağlı olmadan çeşitli işler yaparak kazanç elde etmeyi ifade eder. Gelir Vergisi Kanunu’na bakılırsa, ana paradan ziyade kişisel mesaiye, bilimsel yada mesleki bilgiye yada ihtisasa dayanan, ticari mahiyette olmayan, bir işverene bağlı olmaksızın kişisel mesuliyet altında kendi nam ve hesabına meydana getirilen faaliyetler özgür meslek faaliyetidir. Bu faaliyetlerden elde edilmiş kazanç da “özgür meslek kazancı” olarak kabul edilir. Kişilere daha çok özgürlük, esneklik ve denetim elde eden freelance şeklinde yapılabilecek işler oldukça çeşitlidir ve netin yaygınlaşmasıyla beraber bu sektör de büyük bir gelişme göstermiştir.” dedi.
Şimşek, freelance emek verme yönteminin hukuki boyutlarını şöyleki değerlendirdi:
Hak ve sorumluluklara dair çözüme kavuşturulmamış birçok husus var
“Günümüzde freelance çalışmaların mühim bir kısmı kayıt dışı iktisat içinde kaldığı için devletin vergi gelirlerinde büyük kayıplara yol açmaktadır. Bundan dolayı; Hem çalışanlar hem de ülkeler açısından; sosyo-ekonomik sorunların çözümünde home ofis yönteminin sağladığı avantajları çoğaltmak, dezavantajları da giderecek hukuki ve vergisel düzenlemelerin yapılması oldukça ehemmiyet arzetmektedir. Ek olarak evde çalışma, kayıtlı işbölgeleri için haksız rekabet oluşturmaktadır. Bu anlamda, evde çalışma ile ilgili düzenlemelere vergi mevzuatında yer verilmesini ve bu çalışma yönteminin avantajları ile kayıt içine alınmasını sağlayacak vergi, muafiyet, indirim, iade benzer biçimde düzenlemeler yapılmaktadır. Dünyadaki teknolojik ve ekonomik dönüşüme Türkiye’deki yasal mevzuatın yeterince süratli uyum sağlayamaması sebebiyle, vatanımızda freelance özgür çalışanların hak ve sorumluluklarına dair tam olarak çözüme kavuşturulmamış birçok husus bulunmaktadır.
Av. Elvan Kakıcı Şimşek
Öncelikli çözüm yolu, özgür çalışanın şirketleşmesidir. Özgür çalışan kişi şirketi kurup iş faaliyetlerini faturalandırır ve vergilendirerek mesleğini sürdürebilir. Bu yöntemde kendi kendisinin patronu olan çalışan, kişi şirketi üstünden sigorta ve prim için SGK ve BAĞ-KUR işlemlerini başlatabilecektir.
Vergi ödeme yükümlülüğü de bulunuyor
Yükümlülükler noktasında yukarıda bahsettiklerimizden yola çıkarak freelance çalışanların özgür meslek erbabı olarak sayıldıklarını söyleyebiliriz. Freelance çalışanlar kazançlarını özgür meslek makbuzu ile belgelendirmek durumundadır. Bu makbuzda brüt meblağ üstünden stopaj ve KDV yer alır. Stopaj vergilendirme sürecinde satın alan tarafınca ödenirken, KDV ise freelance çalışan şahıs tarafınca ödenmek zorundadır. Ek olarak, freelance çalışanlar Senelik Gelir Vergisi Beyannamesi, Geçici Vergi Beyannamesi ve Katma Kıymet Vergisi Beyannamesi ile vergi ödeme yükümlülüğü de bulunmaktadır.
Usulsüzlük, hususi usulsüzlük ve vergi ziyai cezaları uygulanır
Peki, kazandığınız kazanç için özgür meslek makbuzu düzenlemez ya da lüzumlu beyannameleri vermezseniz ne olur? Verdiğiniz hizmet karşılında, özgür meslek makbuzu düzenlemezseniz yada tamamlanmamış düzenlerseniz hizmet bedelinin %10’u oranında hususi usulsüzlük cezası kesilmektedir. Bu tutarlar her yıl Gelir İdaresi Başkanlığı tarafınca açıklanarak Resmi Gazete’de yayınlanır. Bildiri Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmeme Durumunda ise; Belge düzenlenmediği için oluşan cezaların yanı sıra beyannameler ( Senelik Gelir Vergisi Beyannamesi, Geçici Vergi Beyannamesi, Katma Kıymet Vergisi Beyannamesi ) ile ilgili cezalar da mevcuttur. Ödenmesi ihtiyaç duyulan vergi çıkmasa bile bildirge düzenlenmesi gerekmektedir ve bildirge düzenlenmediği ya da düzenlense bile zamanında beyan edilmediği durumlarda usulsüzlük, hususi usulsüzlük ve vergi ziyai cezaları uygulanacaktır.
Ne olursa olsun işverenle bir sözleşme yapılmalı
Freelance çalışan kişiler sonrasında mağdur olmamak adına nelere dikkat etmelidir; Ilk olarak çalışacak şahıs kesinlikle işverenle bir sözleşme yapmalıdır. Bu sözleşme çalışanın haklarını korumak için kesinlikle gereklidir ve işveren ve çalışan içinde hukuki bir sorun olduğu vakit meydana getirilen sözleşme devreye girerek problemin süratli bir halde çözülmesi sağlanacaktır. Freelance çalışanların bir öteki mühim problemi ise; ücretlerini tamamlanmamış alması yada asla alamamasıdır. Bu yüzden yazılı olarak bir sözleşme hazırlanması oldukça önemlidir. Eğer yazılı sözleşme yapılmazsa bile; sonrasında kanıt olarak sunabileceği için görüşmeler ve kontakt yazılı (bildiri, e-posta) şekilde yapılmalıdır. Ek olarak mümkün ise ödemenin baştan peşin ya da en azından %50 ilk kısmının peşin alınması da tavsiye edilmektedir.” şeklinde görüşlerini aktardı.
