ZEYNEP CANDAN AKTAŞ Geçen yıl tam da bu zamanlarda doların hızla 18’lere vurmasıyla kur korumalı mevduat hesapları sisteme sokulmuş ve doların ateşi söndürülmüştü. Sadece dövizin yükselişinin tetiklediği, enflasyon ve faizlerdeki düşüş eğilimi, birikim sahiplerini seçeneksiz bıraktı. Yatırımcılar, ya enflasyonun altındaki faizle satın alma güçlerindeki azalışa ya da riskli yatırım enstrümanlarında yitirme olasılığına razı olacaklardı. Yatırımcıların bir kısmı kur korumalı mevduatla senenin ilk yarısında birikimlerini enflasyona karşı koruyabildiyse de ikinci yarıdan sonrasında işler değişti. Kur korumalı mevduat hesapları da getiri üretemez oldu. Bunun sonrasında bilhassa temmuz ayından sonrasında borsaya daha süratli bir para akışı izlenmeye başladı.
BORSAYA GİRİŞLER
Bireysel yatırımcılar borsaya üç kanaldan giriş yapıyor. Birinci kanal, direkt bir aracı kurum yada bankadan yatırım hesabı açarak, borsada hisse senedi yatırımı yapmak. Bu yıl deyim yerindeyse piyasaya akın akın yatırımcı geliyor. Borsada direkt hisse yatırımı yapmak, oldukça meşakkatli ve hususi uzmanlık gerektiren bir iş. Buna zaman ve emek ayıramayanlar; borsaya yatırımın ikinci şekli olan ve ustalaşmış portföy yöneticileri tarafınca yönetilen, yatırım fonlarını tercih ediyor. Böylece yatırımcı hisse senedi seçimi ile uğraşmıyor, piyasa takip edeni yapmasına gerek kalmıyor ve yatırımını vakit ve emek harcamadan gerçekleştirmiş oluyor. Yatırım fonlarının bir de borsada işlem görenleri var: Bu fonların işleyişi, öteki yatırım fonlarıyla aynı olmakla beraber bir hisse senedi benzer biçimde borsada işlem görüyor. Hisse senedine yatırım icra eden borsa yatırım fonları yardımıyla tek tek hisse senedi yatırımı yapmaktansa, aynı anda pek oldukça hisse senedine, yatırım yapılmış oluyor. Sadece borsa yatırım fonları da vakit ve emek gerektiren yatırımlar. Her gün ne vakit alınıp-ne vakit satılacağı üstüne kafa yormak gerekiyor. Bu yüzden direkt hisse yatırımı yapmayanların daha oldukça TEFAS’ta işlem gören yatırım fonlarını tercih etmiş olduğu görülüyor.
Bireysel yatırımcıların borsaya yatırım yapmasının üçüncü yolu ise bireysel emeklilik sistemine girerek, hisse fonlara yatırım yapmak. Her ne kadar bireysel emeklilik sistemi uzun vadeli bir yatırım olsa da, enflasyon karşısında panikleyen yatırımcılar, devlet katkısının da cazibesiyle sisteme giriyor ve hisse senedi fonları kanalıyla borsaya yatırım yapıyor. Kaç yatırımcı bu amaçla BES’e girdi bilinmiyor fakat yılbaşından bu yana gönüllü BES ve OKS’ye girenlerin sayısı 1,2 milyon kişiye ulaştı.
FONLARIN KATKISI
Geçen yıl 30 Aralık’ta hisse senetlerinin piyasa değerleri toplamı 2,180 milyar lira iken bireysel emeklilik havuzunda ortalama 31 milyar, yatırım fonları tarafında ise 34 milyar liralık hisse senedi söz mevzusu. Doğrusu toplamda 2,180 milyarlık piyasanın 65 milyarı, yatırım fonu ve bireysel emeklilik havuzundaki hisse senetlerinden oluşuyor. Geçen yılsonunda bireysel emeklilikteki hisse yatırımları ile yatırım fonu tarafındaki hisse yatırımları birbirine oldukça yakın. Bugüne geldiğimizde hisse senetleri piyasasının kıymeti 6,110 milyara ulaşmış. Doğrusu piyasa neredeyse üç kat büyümüş. Peki, yatırım fonu ve BES’teki hisse yatırımları ne kadar büyümüş, diye bakıldığında; toplamda 230 milyar liralık bir hisse yatırımı söz mevzusu. Bunun 94 milyarı bireysel emeklilikte, 136 milyarı ise yatırım fonları tarafında.
BES VE YATIRIM FONU FARKI
Bireysel emeklilik sisteminde hisse yatırımı icra eden fonlar ile yatırım fonu tarafındaki hisse fonlar arasındaki en mühim fark, vade ve alım-satım sınırlamasında ortaya çıkıyor. Bireysel emeklilik tarafında yatırımcılar daha uzun vadeli davranırken, yatırım fonu tarafındakiler, piyasa şartlarına uyarak, hızla hisse senedi yatırımlarını sonlandırabiliyor. Doğrusu hisse fon yatırımcıları, trendden yararlanmak için dilediği kadar alım-satım yapabilir. Herhangi bir sınır yok. Oysa BES tarafında yılda 12 kez fon dağılım değişikliği yapılabiliyor. Bu da BES yatırımcılarını daha uzun vadeli düşünmeye yönlendirerek, hisse yatırımlarına devam etmelerini sağlıyor. Öteki taraftan bireysel emeklilik katılımcılarının ortalama yüzde 90’nı fon dağılımı değişikliği yapmadığından, son dönemde BES’e girenlerin oldukça büyük bir kısmının hisse senedi fonlarında yatırımlarına devam edeceğini varsayabiliriz. Bu yüzden BES’teki hisse senedi yatırımlarını devamlı olarak üst üste biriken bir tortu benzer biçimde düşünebiliriz. Tortu devamlı yükselecek ve yatırım meydana getirilen hisselerde, arzın giderek daralmasını elde edecektir.
HİSSELER TORTU GİBİ BİRİKİRSE
Halen gelişme döneminde olan BES’te bir tortu benzer biçimde birikmeye devam edecek olan hisse senedi yatırımları, muhtemelen aşağı gelişlerde de piyasaya destek sağlayarak, bir yastık benzer biçimde düşüşleri yumuşatabilir. Doğal ki, 6 trilyonluk piyasada BES’teki 94 milyarlık hisse senedi yatırımı oldukça ufak bir sayı benzer biçimde görünüyor. Sadece sisteme giren katkı paylarının devamlı arttığı ve hisse yatırımlarının oranının da yükseldiği göz önüne alındığında, bireysel emeklilik sistemi piyasalardaki dengeleyici rolüne de kavuşmuş olacaktır.
