Categories: GENEL BİLGİLER

Evrenin ilk kara deliklerinden biri keşfedildi!

Hubble Uzay Teleskobu artık yavaş yavaş yerini James Webb Uzay Teleskobu’na bırakıyor olsa da, gene de yapmış olduğu gözlemlerin günümüzde hala tesirleri sürüyor.

2021’de Hubble’ın gözlemleriyle keşfedilen GN-z11 adlı galaksi, evrenin başladığı kabul edilen Büyük Patlama’dan bir tek 400 milyon yıl sonrasında görüntülendi. Işığının Dünya’ya yetişmesi 13.4 milyar yıl devam eden GN-z11, keşfedildiği dönemde her ne kadar “görüntülenen en eski galaksi” unvanına haiz olsa da, sonradan fırlatılan James Webb Uzay Teleskobu’nun gözlemleriyle bu üstün dereceli kırılmıştı.

Yeni fırlatılan teleskobun gözlem enerjisini gene bu galaksi için kullanan Cambridge Üniversitesi’nden astrofizikçi Roberto Maiolino ve ekibi, GN-z11’e daha detaylı bir bakış atma fırsatı bulmuş oldu. Ekip JWST’nin gözlemlerinde galaksiden gelen ışığın spektrum analizini yapmış oldu. Analizde kara deliklerin çevresinde oluşan “yığılma diski”nin işaretlerine rastlandı.

GN-z11’in 2016’da gösterilen ve Hubble Uzay Teleskobu’yla çekilmiş görüntüsü.
Fotoğraf: NASA / ESA / Yale Üniversitesi / UC Santa Cruz

Kara delikler etraflarına herhangi bir ışık yaymadıkları için, bu gökcisimlerini görüntülemek mümkün olmuyor. Sadece ışığın kaçamadığı “vaka ufku”nun derhal haricinde bulunan materyaller oldukça yüksek hızlarda dönerek, kara deliğin çevresinde bir “yığılma diski” oluşturuyor. Bu disk ışıkla parladığı için de araştırmacılar GN-z11’in merkezinde devasa bir kara delik bulunduğunu anlayabiliyorlar. Araştırmaya gore galaksinin kalbinde bulunan kara deliğin, Güneş’in 1.6 milyon katı boyutunda olduğu belirtiliyor.

Yeni yıldızların doğmasını sağlıyor

Bu “bebek” galaksinin merkezindeki kara delik o denli yüksek hızda etrafındaki materyalden besleniyor ki, kendisinden meydana gelen kuvvetli nükleer rüzgarlar, galakside bulunan yıldızları oluşturan gazı uzaya saçıyor. Bu da saçılan gazla beraber uzayda birkaç yeni yıldızın oluşmasına olanak sağlıyor.

Araştırmacılara gore içinde bulunduğumuz Samanyolu Galaksisi’nden 100 kat daha ufak olan GN-z11’in, merkezindeki kara deliğin “beslenme” hızı dikkate katıldığında kısa bir süre sonrasında tüm gazın galaksilerarası uzaya yayılmasının fazlaca sürmeyeceği düşünülüyor. Bu aşamadan sonrasında da kara delik, başıboş bir gökcismi olmaya aday hale geliyor.

GN-z11’in merkezindeki kara deliğin, Büyük Patlama’dan 400 milyon yıl sonrasına kadar yıldız boyutunda bir gökcisminden oluşması pek mümkün görünmüyor. Evrende kara delikler çoğu zaman çöken büyük kütleli yıldızların sonucunda oluşuyor. Sadece astronomlara gore evrenin bu kadar erken döneminde bunun mümkün olmadığı (şu sebeple yıldızların oluşması ve çökmesi içinde 400 milyon yıldan fazlaca daha uzun bir süre geçmesi gerekiyor), bunun yerine büyük madde öbeklerinin çekimsel çöküşleriyle bu tür kara deliklerin oluştuğu düşünülüyor.


Science Alert‘in makalesini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.

admin

Recent Posts

Muşamba Nedir, Ne Anlama Gelir? İle İlgili Yararlı Bilgiler

Muşamba Nedir, Ne Anlama Gelir? 03 Ekim 2024 Perşembe 22:40 ABONE OL Muşamba, su geçirmezlik…

1 ay ago

Yıl İle İlgili Yararlı Bilgiler

Yıl 30 Ekim 2008 Perşembe 20:43 ABONE OL Yıl Nedir?Dünyanın, güneş çevresinde tam bir dolanım…

1 ay ago

Gebelik Izlemi tedavi yöntemleri, nedenleri, tanısı

Gebelik Izlemi GEBELİK İZLEMİ Gebelik izlemi, gebeliğin planlanmasıyla başlayan, sağlıklı sürdürülmesini ve sorunsuz bir doğumu…

3 ay ago

Menopoz tedavi yöntemleri, nedenleri, tanısı

Menopoz MENOPOZ Menopoz, ovaryan aktivitenin (üreme ve östrojen yapımı) yitimi ertesinde, menstrüasyonun kalıcı olarak kesildiği…

3 ay ago

Birçok Kadın Endometriyal Kanserin Önemli Uyarı İşaretini Bilmiyor

Yeni bir araştırmaya göre, çok sayıda kadın, kadın üreme organlarının en yaygın kanseri olan endometriyal…

3 ay ago

Çok mu Oturuyorsunuz? Egzersiz Sağlığınıza Verdiğiniz Zararları Telafi Edebilir

Her gün sekiz saat veya daha fazla oturan kişilerin, her hafta 140 dakikadan az orta/yoğun…

3 ay ago