PARA ENERJİ/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Enerji depolama yatırımları, yenilenebilir enerjide çığır açacak. Son yıllarda yatırımcının ilgi odağı olan enerji depolama yatırımlarında gelişme ivmesi, enerji teknolojilerinde küresel yarış içinde olan ülkelerin mühim açılımlara imza atmasıyla artarak devam edecek. Enerji depolama faaliyetlerine ilişkin mevzuat altyapısını tamamlayan Türkiye de bu yarışta yer alacak. Yeni fikirlere, inovatif ürünlere açık olan enerji depolama teknolojisi, girişimciler ve yatırımcılar için büyük fırsat yaratacak. Yerli üretim depolama teknolojileri yatırımcıların ilk tercihi olacak. Depolama sistemlerinin yaygınlaşması ile birlikte ortaya çıkacak gereksinimleri iyi tespit eden; bu ihtiyaçlara yönelik yazılımlar, akıllı geri dönüşüm sistemleri, ürün kullanım ömrünü uzatabilecek yenilikçi ürünler geliştiren girişimciler büyük avantaj yakalayacak. Destek sunar, depolamalı rüzgâr enerjisi santralleri ve güneş enerji santrallerine ihalesiz, yarışmasız kapasite verilmesi yatırımcıların ilgisini artıracak.
19 Kasım 2022 itibarıyla alınmaya başlanan depolamalı rüzgâr enerji santralleri (RES) ve güneş enerji santralleri (GES) yatırımları kapsamında Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’na (EPDK) 221 bin MW kurulu gücünde müracaat yapılırken, bu başvurular yapılacak yan endüstri ve teknoloji yatırımlarıyla beraber sahaya 40-45 milyar dolar düzeyinde yatırım olarak yansıyacak.
Enerji depolama yatırımlarının, rüzgâr türbini, güneş paneli üretiminin yanı sıra batarya teknolojilerinin gelişiminde de büyük bir ivme yaratacağına dikkat çeken sektör temsilcileri, sahaya yansıyan yatırımların istihdama katkı vereceğini, yerli batarya teknolojilerinin gelişiminin ise elektrikli vasıta sektörünün gelişimini etkileyeceğine işaret ediyor. Sektör temsilcileri, enerji depolama sektöründe Türkiye’de meydana getirilen yatırımlar devam ederken, bu alanda önder küresel oyuncuların Türk firmalarıyla iş birliği arayışları ve mevcut iş birliklerini genişletme çalışmalarının artarak devam edeceğini ifade ediyor. Bundan sonrası için piyasa beklentisi olarak depolama tesisi maliyetlerinin düşmesi, yerli üretimin ve tedarikçi seçeneklerinin artması, proje geliştirme süreçleri açısından izinlerin hızlıca alınması öne çıkıyor.
KÜRESEL KAPASİTE 15 KAT ARTACAK
Küresel enerji depolama kapasitesinin 2030 sonuna kadar 15 kattan fazla artması umut ediliyor. Bloomberg NEF’in raporuna nazaran, 2021 sonunda 27 GW/56 GWh olan küresel enerji depolama kapasitesi 2022’de 43 gigavat (GW)/ 91 gigavat saat (GWh) seviyesine ulaşırken, 2030 yılına ilişkin kümülatif kapasite öngörüleri 508 GW/ bin 432 GWh’a kadar çıkıyor. Aynı rapora nazaran, 2022’de Avrupa, Orta Doğu ve Afrika (EMEA) bölgesinde başta Almanya ve İtalya’da olmak suretiyle konut tipi uygulamalar beklentilerin ötesinde hızla gelişirken, 1 milyar euro düzeyinde yatırım meydana getirilen bu alan yardımıyla bölgenin depolama kapasitesinin 2022’de 4.5 GW/7.1 GWh düzeyinde yükseldiği ifade ediliyor. O şekilde ki; bölgede hızlanacak kurulumlar yardımıyla 2030’da 114 GW / 285 GWh seviyesinde enerji depolama kapasitesine ulaşılabileceği öngörülüyor. Bölgedeki artıştaki en büyük oranı ise Birleşik Krallık, Almanya, İtalya, Yunanistan ve Türkiye’nin alması umut ediliyor.
3 MİLYAR DOLARLIK YATIRIM
Türkiye’de depolamalı RES ve GES’ler için ilk önlisanslar verildi. Depolamalı RES-GES yatırımlarıyla Türkiye’nin yerli ve yenilenebilir enerjide altın çağını yaşayacağını söyleyen EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz, EPDK’nın iki haftada toplamda bin 400 MW’ı aşan depolamalı GES ve RES kurulu gücü için önlisansı verdiğini belirterek, bunun sahada ortalama 3 milyar dolar düzeyinde yatırım anlamına geldiğini kaydetti. Verilen önlisansların Türkiye enerji sektörünün yatırım iştahını göstermesi açısından oldukça kıymetli olduğuna dikkat çeken Yılmaz, yatırım tutarının katlanarak artacağını ve üç-altı ayda sahada yansımalarının görüleceğini beyan etti. Yılmaz, “Yerli naturel gazımızı üreterek tecim merkezi hedefinde mühim bir virajı dönüyoruz. Elektrikte de üzerimize düşeni meydana getirecek, yerli ve yenilenebilir kaynaklarımızdan azami düzeyde yararlanacağız. Depolamalı RES-GES yatırımları da bunun anahtarı olacak” dedi.
221 BİN MW KURULU GÜÇ İÇİN BAŞVURU YAPILDI
Bilinmiş olduğu suretiyle 19 Kasım 2022 tarihindeki Resmi Gazete’de piyasaya sürülen ikincil mevzuat değişikliklerinin peşinden EPDK, depolamalı elektrik üretimi kapsamında başvuruları almaya başlamıştı. Meydana getirilen düzenlemeler çerçevesinde depolama tesisi oluşturmayı taahhüt eden yatırımcılar, “kuracakları depolama kapasitesi kadar” RES ve GES oluşturmak için Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) tarafınca herhangi bir yarışma yapılmaksızın EPDK’ya önlisans başvurusunda bulunabiliyor. EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz’ın açıklamalarına nazaran, 19 Kasım 2022 itibarıyla alınmaya başlanan depolamalı RES ve GES başvuruları kapsamında EPDK’ya 4 bin 369 tane ve toplamda 221 bin megavat kurulu gücünde müracaat yapılmış oldu. Bu başvuruların 113 bin 500 MW’ı depolamalı RES başvurusu, 107 bin 500 MW’ı ise depolamalı GES başvurusu olarak gerçekleşti.
Yılmaz; sahada kurulum ve yatırım talebi olarak bakıldığında başvuruların 252 bin MW’ı aştığını belirterek, bu rakamın bugün haiz olunan kurulu gücün iki buçuk katı olduğuna işaret etti. TEİAŞ ve ilgili dağıtım şirketlerinden alınan bağlantı görüşleri kapsamında, 403 tane proje için ortalama 26 bin 500 MW’lık bir kapasite tahsis edildiğini açıklayan Yılmaz, yapılacak yan endüstri ve teknoloji yatırımlarıyla beraber sahaya 40-45 milyar dolar düzeyinde yatırımın yansımasının beklendiğini altını çizdi.
“2023 YATIRIM YILI OLACAK”
Dünya genelinde gelecek 20-25 senelik süreçte 68.2 trilyon dolarlık enerji yatırımı planlandığına dikkat çeken ELİN Enerji Yönetim Kurulu Başkanı Arda Yalı, yenilenebilir enerjinin fosil yakıt üretiminin yerini anlamlı bir halde alması için, depolamayla beraber konuşlandırılması icap ettiğini kaydetti. Enerji depolamanın büyük miktarlarda rüzgâr ve güneş enerjisini şebekeye entegre etmek için tehlikeli sonuç öneme haiz bulunduğunu vurgulayan Yalı, “5 Temmuz 2022’de Resmi Gazete’de piyasaya sürülen kanun düzenlemesiyle Türkiye’de büyük ölçekli elektrik depolama yatırımlarının önü açıldı. Güneş paneli üretiminin yanı sıra batarya teknolojilerinin gelişiminde Türkiye olarak büyük bir ivme yakalayacağımıza inanıyoruz. 2023 yılı güneş sektörünün enerji depolamayla beraber yatırım yılı olacak. Enerji depolama projeleri bir tek güneşi değil, tüm yenilenebilir enerji sektörünü ateşliyor” dedi.
ÜÇ YILDA YÜZDE 60 ARTACAK
Enerji depolamadaki büyümenin devam edeceğini belirten Yalı, hibrit santral yönetmeliğinin yatırımcıya sunmuş olduğu mühim firsatlarla beraber enerji depolamalı RES ve GES yatırımlarının önümüzdeki üç yılda yüzde 60 artacağını beyan etti. Yalı, “Türkiye güneş sanayisini üretim kabiliyetlerimiz, yetişmiş insan kaynağımız, ülkemizin coğrafi konumundan kaynaklı lojistik ve maliyet avantajlarımız ile dünya standartlarına taşıdık. 2023’te yatırımların önünü daha da açacak regülasyonlar bekliyoruz. Kamu ve {özel sektör} olarak yatırımları hızlandıracak mevzulara odaklandık. Avrupa’ya ve tüm dünyaya yenilenebilir enerji teknolojilerinde ‘Fotovoltaik panelde dünyada tedarik zincirinde en güvenilir ortağınız Türkiye’dir’ mesajı veriyoruz. Fotovoltaik açık oturum üretiminde ELİN Enerji olarak iki fabrikamızda toplam kapasitemizi senelik 3 GW fotovoltaik açık oturum üretim gücümüz ile Avrupa liderliğine yükselttik” diye konuştu.
BEKLENTİ 30 MİLYAR DOLAR
Müstakil enerji depolama tesislerinin dönüştürülmesi ve yeni yapılması suretiyle toplamda 200 GW’ın üstünde başvurunun EPDK’ya iletildiğine işaret eden Internasyonal Güneş Enerjisi Topluluğu Türkiye Kısmı (GÜNDER) Depolama Komisyonu Başkanı, İnovat Enerji Depolama Çözümleri Yönetici Ortağı Can Tokcan, “Bu başvuruların 80 GW’ının güneş enerjisi kapasitesi, 120 GW’ının ise rüzgâr enerjisi kapasitesi olduğu düşünülüyor. Enerji depolama sistemi yatırımları 20 GWh, GES yatırımları 6 GW, RES yatırımları 14 GW. Bunların toplam yatırım tutarı ise 30 milyar dolar civarında olacak. Türkiye sanayisinin senelik karbon emisyonu salınımının 50 milyon ton olduğu düşündüğünde söz mevzusu kapasitelere ek olarak fabrikalara entegre santrallerinde kurulacağı ve rakamların buna nazaran revize edileceği düşünülüyor. Bu yatırımların gelir senaryolarının çeşitlendirilmesi, yan hizmetler tarafında ilave gelir kalemlerinin belirlenmesi ve uzun vadeli finansal öngörünün artması için sürdürülebilir bir enerji satış fiyatı belirlenmesi yararlı olacak. Böylece projeler finans kuruluşlarınca desteklenebilir hale getirilerek, daha süratli devreye alınacak” diye konuştu.
YATIRIMCININ ÖNÜNÜ AÇAN GİRİŞİMLER
Enerji Yatırımcıları Derneği (GÜYAD) Yönetim Kurulu Başkanı Cem Özkök, enerji depolamanın üstünde oldukça yoğun çalışmış olduğu bir mevzu bulunduğunu, bu alandaki yasal düzenlemelerin de hızlıca devreye alındığını anımsattı. İklim ve karbon emisyon hedeflerinin de zorlamasıyla oldukça daha çok oranda yenilenebilir enerji kurulumu gerçekleştirmesi ihtiyaç duyulan hükümetlerin bu alandaki düzenlemelere öncelik verdiklerini dile getiren Özkök, “Bu gücün emre amadeliğini çoğaltmak için de depolamanın da muhakkak aynı hızla gelişip yaygınlaşıyor olması lazım. Bu sebeple bu alanda değişik ülkelerde değişik teşvikler ve kolaylaştırıcı mevzuatlar uygulandığını görüyoruz. Türkiye de bundan geri kalmıyor elbet, bilhassa son altı aylık dönemde depolama alanında yatırım düşünen planlayanların önünü açabilecek lisanslama, önlisanslama girişimleri devam ediyor. Depolamalı GES ve RES’ler en süratli ilerlenen alanların başlangıcında geliyor. İlgi de büyük. Bakanlık ve ilgili düzenleyici kuruluşlardan meydana getirilen açıklamalar da buna işaret ediyor. Türkiye’de hususi sektörün gerçekleştirmekte olduğu büyük yatırımlar var. Polatlı’da büyük bir batarya ve enerji depolama teknolojileri fabrikası inşa edildiğini biliyoruz. Ek olarak kamu tarafında da değişik emek harcamalar var. Bu alanda düzenleyici kurumların sektörle yakın iş birliği içinde bulunduğunu söyleyebiliriz” dedi.
DEPOLAMA TEKNOLOJİLERİNDE İVME
Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği (TÜREB) Başkanı İbrahim Erden, her ne kadar son 10 senedir sıkça gündeme gelse de “enerji depolama” mevzusunun gündemin tepesine, Covid-19, Rusya-Ukrayna savaşı, küresel yüksek enflasyon ve ekonomik resesyon risklerinin peşinden aniden büyük ehemmiyet kazanan “enerji arz güvenliği” sebebiyle oturduğunu kaydetti. Bu alanda teknoloji geliştirme çabalarının da Çin başta olmak suretiyle Uzak Doğu ülkeleri ve ABD’da gerçekleştiğini dile getiren Erden, “Bu yıl ve önümüzdeki 10 yılda depolama teknolojilerinde müthiş bir gelişme ivmesi umut ediliyor. SphericalInsights tarafınca gösterilen bir rapora nazaran bilhassa lityum-iyon pil pazarında küresel büyüklüğün 2030’a kadar 273.8 milyar dolara yetişmesi umut ediliyor. Bu büyüklük yalnızca bir teknolojide geçerli olsa da kapasiteler ve ölçekler hakkında bir düşünce verebilir. Ek olarak BNEF tarafınca gösterilen bir rapor da yalnızca 2023’te gene lityum-iyon bataryalarla toplam 28 GW ya da 69 GWh’lik yeni kurulum gerçekleştirileceğini öngörüyor” dedi.
“YATIRIMCI İŞTAHI VAR”
Enerji depolama alanında yerli teknolojilerin gelişmeye başladığını ifade eden TÜREB Başkanı Erden, “Bu alanda kayda kıymet bir yatırımcı iştahı var, yeni meydana getirilen enerji depolama fabrikaları da mevcut. Yerli teknolojilerde hangi alanda olursa olsun sağlanacak her gelişme ülkemiz lehinedir, dışa bağımlılığı azaltır, ülkemizi güvenceye alır. Dolayısıyla bu alanda da biz giderek daha çok yerli teknolojiye şahitlik edeceğimize inanıyoruz” diye konuştu.
Yerli üretimin her aşamada oldukça mühim olduğuna işaret eden GÜYAD Başkanı Özkök, depolama alanındaki girdiler ülke içinde ne kadar oldukça temin edilirse, cari açığın o denli denetim altına alınabileceğini, başka ülkelere bağımlı olunmayacağını altını çizdi. Türkiye’nin enerjide yerlileşme alanında kararlılıkla ilerleyen bir ülke bulunduğunu söyleyen Özkök, bunun enerji depolamada da bu şekilde olacağını beyan etti. Depolama yatırımlarının yenilenebilir enerji sektörünü büyütecek bir alan bulunduğunu, bu alanda ciddi bir gereksinim bulunduğunu vurgulayan Özkök, “Güneş, IEA Başkanı Fatih Birol’un söylediği benzer biçimde önümüzdeki devrin kralı olacak, bundaki en mühim faktörlerden biri de depolama teknolojilerindeki gelişme olacak. Bu alanda ciddi bir potansiyel bulunduğunu söyleyebiliriz” dedi.
İÇ VE DIŞ PİYASAYA YÖNELİK ÜRETİM
“Yeni nesil teknoloji şirketi” olarak tanımlanan, 33 ülkede etkinlik gösteren, sekiz ülkede ofisleri bulunan Kontrolmatik Teknoloji, enerji ve enerji depolama yatırımlarıyla dikkat çekiyor. Kontrolmatik Teknoloji iştiraklerinden olan Pomega Enerji Depolama Teknoloji A.Ş, bu senenin ikinci çeyreğinde Ankara Polatlı’daki Pomega lityum-iyon pil hücresi fabrikasında lityum demir fosfat pil hücresi ve enerji depolama sistemleri üretimi gerçekleştirecek. İnşaatı tamamlanmak suretiyle olan bu fabrikada, LFP pil hücresi, ev tipi enerji depolama, LFP batarya paketi, LFP batarya kabineti, konteyner tipi enerji depolama sistemleri ve mobil hibrit enerji üretim üniteleri üretimi yapılacak. Kontrolmatik Teknoloji Yönetim Kurulu Başkanı Sami Aslanhan, fabrikayı ilk etapta 500 MWh/yıl kapasite ile faaliyete geçirmeyi planladıklarını altını çizdi. Ankara Polatlı OSB’de 100 bin metrekareyi aşan bir alan üstüne inşa edilen ve üç etapta toplam 3 bin MWh kapasiteye ulaşacak giga kapasiteli tesisin Türkiye’nin ilk {özel sektör} sermayeli lityum-iyon pil hücresi fabrikası olma özelliği taşıdığını dile getiren Aslanhan, şunları söylemiş oldu:
“İlk fazının devreye alınmasıyla 250, öteki fazların devreye alınmasıyla da toplam 600 kişilik ek istihdam sağlayacak olan bu fabrikamızı ‘sıfır-atık’ prensibiyle inşa ediyoruz. Hem iç hem de dış piyasaya yönelik üretim yapacağız. 2020’de ortalama 250 milyon dolarlık pil ve benzeri ürünlerin ithalatı gerçekleştirilmişti. Burada birinci önceliğimiz, üreteceğimiz LFP pil hücresi ve enerji depolama sistemlerimizle ithalatı azaltmak ve bilhassa Avrupa, Afrika, Türk Cumhuriyetlere ihracatımızı çoğaltmak. Bu da ülkemizin açığının azaltılmasında mühim bir katkı sağlayacak. Ek olarak Pomega giga fabrikada üretilecek ürünlerle rüzgâr/güneş benzer biçimde enerji santralleri ve enerji kesintisine tahammülü olmayan endüstriyel tesisler/fabrikaların yanı sıra kendi konutlarımızda da güneş panelleriyle beraber tamamen yenilenebilir kaynaktan üretilen ve depolanarak gereksinim halinde kullanılan ekosistemler kurulabilecek. Pomega giga fabrikamızda üreteceğimiz enerji depolama sistemlerimizle değil enerji kesintisi, enerji dalgalanmasına dahi tahammülü olmayan fabrikaların enerji altyapısının standardını artırırken, uzun soluklu ve yüksek güç gereksinim duyan kesintilerde de üretimin durmamasına destek oluyoruz.”
MOBİL ENERJİ ÇÖZÜMLERİ
Halen Ankara Kahramankazan’daki ‘Mobil Enerji Çözümler’ fabrikasında mobil trafo merkezi, e-house, enerji depolama sistemleri, mobil hibrit enerji üretim üniteleri benzer biçimde taşınabilir enerji üretim, iletim ve dağıtım ekipmanları ürettiklerini belirten Aslanhan, şunları söylemiş oldu:
“Kontrolmatik bağlı ortaklarından Progresiva şirketimizle de 250 MW / bin MWh kapasiteli müstakil enerji depolama tesisi için 2022 senesinde tedarik lisansı almıştık, şimdi de 250 MW’a kadar rüzgâr enerji santrali entegrasyonu için teknik ve yönetimsel süreçleri takip ediyoruz. Ek olarak ön lisans almak için de müracaat yaptık.”
Enerji ve enerji depolama mevzusunun yakın vadede büyümeyi bekledikleri alanların başlangıcında geldiğinden elektrikli vasıta şarj ünitelerinin de gündemlerinde mühim bir yer kapladığını dile getiren Aslanhan, “Enerji sektöründe bilhassa enerji üretimi, iletimi, dağıtımı ve depolanması alanlarında çalışıyoruz. Rüzgâr, güneş, biyokütle, jeotermal, atık ısı enerji santralleri, gaz-izoleli (GIS) ve hava-izoleli (AIS) trafo merkezleri, enerji iletim ve dağıtım hatları, yeraltı güç kablosu projeleri enerjinin üretildiği yerden tüketildiği yere kadar uçtan uca sağlıyoruz” dedi.
“TÜRKİYE’DE DE DEPOLAMA PAZARINA AKTİF GİRİYORUZ”
Güneş enerjisi şirketi OzEnergy ve Alman enerji depolamaları teknoloji devi “Exide Technologies”, Avrupa’da ve Türkiye’de büyük ölçekli enerji depolama pazarına hizmet etmek için beraber çalışmak suretiyle stratejik ortaklık anlaşması imzaladı. Firmalar, yenilenebilir enerjiye dayalı enerji depolama geçişini ilerletmek için iş birliği meydana getirecek. İmzalanan protokol ile enerji depolamada hem ürün hem de mühendislik hizmetinin tüm dünyada iş birliğiyle sunulması amaçlanırken uzun solukta ana hedef ise Türkiye’nin “Exide Technologies”in satış ve üretim portfoyünde mühim bir noktaya gelmesi.”
Exide Technologies Enerji Sistemleri Satış ve İş Geliştirme Direktörü Francesco Tondo, “Enerji depolama çözümlerimiz, OzEnergy’nin anahtar teslim güneş enerjisi santrali sistemlerinin mühim bir oyuncusu olacak. Bu kıymetli ortaklığın müşterilerin temiz ve sürdürülebilir enerji hedeflerine ulaşmalarına daha verimli ve daha üstün teknolojilerle ulaşmalarına destek olacağına inanıyoruz. Türkiye’de de büyük ölçekli depolama pazarına etken olarak gireceğiz ve ortağımızı desteklemek için elimizden gelenin en iyisini yapacağız” dedi.
GİRİŞİMCİLER İÇİN FIRSAT
Enerji depolama teknolojisi, girişimciler ve yatırımcılar için büyük fırsat yaratacak. ASUNİM Yönetim Kurulu Başkanı Ümit Gürbüz, enerji depolama alanında etkinlik göstermeyi planlayan girişimcilere hemen hemen satüre olmamış ve yeni fikirlere, inovatif ürünlere açık bu pazarda, depolama sistemlerinin yaygınlaşması ile birlikte ortaya çıkacak gereksinimleri iyi tespit edip; bu ihtiyaçlara yönelik yazılımlar, akıllı geri dönüşüm sistemleri, ürün kullanım ömrünü uzatabilecek yenilikçi ürünler geliştirmeleri tavsiyesinde bulunmuş oldu.
ASPİLSAN Enerji Genel Müdürü Ferhat Özsoy ise enerji depolama sistemlerinin Türkiye’de mühim bir yatırım alanı olarak değerlendirilebilineceğini vurgulayarak, yatırımın ciddi bir Know-How gerektirdiği noktasından bakıldığında ilkin insan kaynağının bu sistemlerin üretimi ve geliştirilmesi kapsamında eğitilmesi icap ettiğini kaydetti. Derhal yapalım benzer biçimde bir yaklaşımın yatırımcıları hayal kırıklığına uğratabileceğini dile getiren Özsoy, “Enerji depolama kolay karar verilecek bir yatırım alanı değil. Bu mevzuda birikimi olan ASPİLSAN Enerji olarak biz 2018’de Ar-Ge ile başladığımız süreçte 2022’de üretime başladık. Bilhassa son dönemde yoğun bir ilgi var ve bu hata halletmeye ve hesapsız risklerin alınmasına niçin olabilir. Biz ASPİLSAN Enerji olarak bu mevzuda ekosistem oluşması yönünde çaba içerisindeyiz. Bu mevzuda yatırım yapacakların hızla gelişen teknolojinin oldukça süratli değişmiş olduğu bir alana yatırım yapacaklarını bilmeleri ve bu teknolojiyi takip edecek ve geliştirecek insan gücüne haiz olmadan yapacakları yatırımın kısa vadede problemler yaratacağını bilmeleri gerekir” dedi.
BAYİLİKLERE BÜYÜK TALEP…
Sektör temsilcileri, bayilik fırsatlarına da işaret etti. Enerji depolamada bayilikleri aşırı talep bulunduğunu söyleyen Global Enerji Derneği Başkanı Murat Arzu, bilhassa Çinli enerji depolama üreten şirketlere bayi olmak isteyen oldukça sayıda Türk şirketi bulunduğunu beyan etti. Arzu, “Bunun sebebi Çin’de enerji depolama ile ilgili oldukça fazla alternatif var. Fiyatlarda Avrupa’ya ve ABD’ya nazaran daha makul” dedi.
Bayiliklerin temiz enerji ve dekarbonizasyon hedeflerine ulaşmak için direkt bir yol sunduğunu ifade eden ELİN Enerji Yönetim Kurulu Başkanı Arda Yalı, “Hem özel-kamu kurumları iş birliklerinin artması hem de hususi girişimler ile enerji depolamada da bayilikler oluşmasıyla potansiyel hem kent bazlı hem de global olarak artacak. Enerji depolamada Çin, Almanya, ABD benzer biçimde ülkeler üretimde önde. Bu ülkelerin en mühim firmaları da Türkiye’de bayilik işbirliklerine hız verdiler. Artık enerji depolamada en üst segment ürünlerin Türkiye’de artık bayileri de bulunmakta. Tüm kurulum, mühendislik ve verimlilik çözümleri de Türk yenilenebilir enerji firmaları tarafınca sağlanmakta. Bu sinerji enerji depolamada üretimin de Türkiye’ye kaydırılmasını sağlayacak. Yerli ve yabancı yatırımcının enerji depolama ürünleri üretimine ilgisi artacak. Enerji depolama ürünlerinde ürün başı maliyet de Türkiye’de üretimle daha ulaşılabilir hale gelecek” dedi. .
GÜNDER Depolama Komisyonu Başkanı Can Tokcan, enerji depolama sistemleri ile bayilik fırsatları olabileceğini vurgulayarak, “Sadece mühim olan mahalli hizmetlerin eksiksiz olarak verilmesi ve sistemlerin doğru şekilde işletilebilmesi. Kurulacak olan enerji depolama sistemleri, yangın riski barındıran ve yüksek teknik informasyon gerektiren sistemler. Bunların mühendisliğinin, kurulumlarının ve işletmelerinin zorlukları göz önünde bulundurularak yapılması gerekiyor” diye konuştu.
“HİDROJEN ENERJİSİ GİRİŞİMCİNİN İLGİSİNİ ÇEKİYOR”
Yeşil Hidrojen Üreticileri Derneği Başkanı Yusuf Günay, konut öz tüketimi ve sanayii için hidrojen depolamanın önümüzdeki on yıllarda güneş öz tüketimini en üst düzeye çıkarmak için uygun bir çözüm olacağını kaydetti. 21. yüzyılda enerjinin sürdürülebilir kalkınma hedefine ulaşmada oldukça mühim bir yere haiz bulunduğunu ifade eden Günay, bilhassa fosil temelli yakıtların toplumların enerji ihtiyacını karşılamada kullanılmasının mühim ekonomik, çevresel ve toplumsal sorunlara yol açtığına dikkat çekti. Bu açıdan bakıldığında hidrojen enerjisinin bu problemlerin çözümünde mühim bir alternatif bulunduğunu belirten Günay, “Hidrojen, bir yakıt hücresinde tüketildiğinde bir tek su üreten temiz bir yakıt. Hidrojen, naturel gaz, nükleer enerji, biyokütle ve güneş ve rüzgar benzer biçimde yenilenebilir enerji benzer biçimde çeşitli yerli kaynaklardan üretilebilir. Bu nitelikler onu nakliye ve elektrik üretim uygulamaları için cazip bir yakıt seçeneği haline getiriyor. Otomobillerde, evlerde, taşınabilir güç için ve daha birçok uygulamada kullanılabilir. Hidrojen gaz şeklinde (büyük ölçekli depolamada), sıvı şeklinde (hava ve uzay ulaşımında) yada metal hibrit şeklinde (araçlar ve öteki ufak ölçekli depolamada) depolanabilir. Türkiye’de hidrojen enerjisi oldukça yaygın olmamakla beraber hızla gelişen teknolojinin gelişmesi ile beraber girişimcilerin ve enerji sektöründe yer edinen köklü firmaların ilgisi haline geliyor” dedi.
Türkiye’nin yenilenebilir enerjideki potansiyelinin, yeşil hidrojen üretiminde de en kıymetli pozitif yanları bulunduğunu dile getiren Günay, kamunun kararlılığı ve hidrojen stratejisinin açıklanmış olmasının çabaları hızlandırdığını kaydetti. Günay, “Dünya hidrojen çağına girmiştir. Üretimden ekipmana, fiyatlamadan mevzuata kadar, elbirliği ile eksiklikleri gidermeye çalışıyoruz” ifadelerini kullandı.
YAKLAŞIK MALİYETİ 550 BİN DOLAR
Şimdi de depolama maliyetlerine bakıyoruz. Win Solar Kurucu Ortağı Burak Günay, 1 MW’lık depolama teknolojisi yatırımının maliyetinin ortalama 550 bin dolar civarında bulunduğunu vurgulayarak, 250 bin MW’lara dayanmış başvuruların mühim bir kısmını rüzgâr enerji santrallerinin oluşturduğuna dikkat çekti.
Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği (GENSED) Yönetim Kurulu Başkanı Halil Demirdağ, depolama yatırımlarının maliyetinin ürün menşeine, ölçeğine, teknolojisine bağlı olarak yurtdışında 4 bin 300 dolar/kWh ile 8 bin 500 dolar /kWh içinde değiştiğini vurgulayarak, “Yerli yatırımların, önümüzdeki süreçte tedarik zincirinin düzelmesi, hammadde üretiminin artması ve fiyatlarının düşmesi durumunda maliyet açısından avantajlı olabileceği düşünülebilir. Burada mühim olan nokta bu yatırımlar yapılırken güncel ve gelecek teknolojileri yakalayarak, dünyadaki uygulanan teknolojilerin arkasında kalmadan fiyat pozitif yanları yaratabilmektir. Yerli depolama teknolojisi yatırımları ile ilgili olarak vatanımızda ümit veren yatırımlar yapılmaktadır” dedi.
HANGİ TEKNOLOJİLER TERCİH EDİLMELİ?
Sektöre ilişkin dört gözle beklenen konulardan biri de kendine yetebilen binalar, endüstri tesisleri için depolamada hangi teknolojilerin tercih edilmesi gerektiği. Sektörde en oldukça tercih edilen ve öteki teknolojilere oranla gelişimi daha süratli devam depolama teknolojisi modelinin lityum iyon bataryalar bulunduğunu söyleyen Win Solan Kurucu Ortağı Burak Günay, şunları kaydetti:
“Geldiğimiz nokta itibarıyla müstakil evlerden şebeke ölçekli MW’lar mertebesindeki depolama sistemlerine kadar yatırımcıların ihtiyacı olduğu sistemlere erişimleri mümkün. Yatırımcılara ekonomik yarar sağlayacağı benzer biçimde enerji arzını tertipli hale getirerek enerji yönetimini kolaylaştıracak. Demir-çelik, müdafa sanayii, tekstil, otomotiv, besin, seramik ve cam üretimi benzer biçimde elektrik tüketimi yüksek sanayilerin enerjide yenilenebilir enerjiye geçişi hızlandı. Elektrik gereksinimlerini GES ve RES’lerden sağlamak için kendi santrallerinin kurulumlarını da artık depolamalı çözümler ile gerçekleştiriyorlar. Yeni pil türleri ve daha uzun ömürlü piller de dahil olmak suretiyle enerji depolamadaki gelişmeler, sektördeki yenilikleri yönlendiriyor. Kullanımdan kaldırılan elektrik üretim santralleri, depolama alanları olarak tekrardan tasarlanıyor. Tüm dünyada artık konut, ticari ve endüstriyel (C&I) sektörleri, elektrik güvenilirliği ve dayanıklılığı için depolamaya yöneliyor” diye konuştu.
Küresel enerji depolama pazarının, yenilenebilir enerji santrallerinin büyük seviyede artmasıyla uyumlu olarak büyümeye devam ettiğini dile getiren Burak Günay, GES ve RES’lerden gelen enerjiyi depolayan pil enerjisi depolama sistemlerinin, elektrik şebekesini dengelemeye destek olmak ve öteki destek hizmetlerle beraber daha çok güvenilirlik ve dayanıklılık sağlamak için kullanıldığını kaydetti. Kendine yetebilen binalar için, endüstri tesisleri için enerji depolama çözümlerini de “Win Storage” markası adı altında sunacağız” dedi.
“ŞEBEKE YOKKEN, BİNANIZIN ENERJİSİNİ KULLANABİLİRSİNİZ”
Aha Teknoloji Satış Direktörü Elvan Aygün, acilen kendine yetebilen ekolojik binalara gereksinim bulunduğunu vurgulayarak, kurulacak enerji depolama sistemleriyle site, apartman hatta villa bazlı olarak enerji depolamanın oldukça kolay bulunduğunu söylemiş oldu. Aygün, “Tüm mahalle ya da şehirde enerji şebekesi kesildiğinde, enerji depolama sistemi bulunan apartmanlar her daim enerjiye erişebilirler. Konut anlamında bu sistemler oldukça büyük yatırımlar gerektirmiyor. Ev tiplerinde kullanılabilecek rüzgâr türbinleri ve daha hafifçe olan flexible paneller var, bu tarz şeyleri tercih edebilirsiniz. Şebeke asla yokken kendi binanızın enerjisini sağlayabilirsiniz. Enerji depolama sistemi, güneş ve rüzgâr enerji sistemi ile sorunsuz çalışacaktır” diye konuştu.
Hem yenilenebilir enerji santrali üreticileri için ilgi odağı durumunda olması hem de son kullanıcının kendi enerjisini yenilenebilir ve enerji depolama sistemi ile beraber kullanmak istediği için enerji depolama sistemlerinin yaygınlaşan bir pazar grafiği söz mevzusu bulunduğunu dile getiren Elvan, en doğru yatırımın çöpe gitmeyen yatırım bulunduğunu, yatırım yaparken iyi araştırmak icap ettiğini kaydetti. Elvan, tüketicilere yatırım yaparken iyi araştırma yapmalarını, güvenilir ve hakkaten ürünü olan, ‘mış’ benzer biçimde yapmayan firmalarla çalışmalarını önerdi.
“BATARYALAR 2030’A KADAR PİYASAYA HAKİM OLACAK…”
Şimdi de depolama teknolojilerine yoğunlaşıyoruz. GÜNDER Depolama Komisyonu Başkanı Can Tokcan, enerji depolama dünyasında pek oldukça değişik hızla gelişen teknolojinin hali hazırda kullanıldığını ve bir ekip teknolojilerin geliştirildiğini dile getirdi. Orta vadede baskın olan hızla gelişen teknolojinin lityum-iyona dayalı enerji depolama teknolojilerinin olacağını ifade eden Tokcan, “Hem teknik hem de ticari avantajları bakımından bu şekilde. Uzun solukta ise hidrojen temelli teknolojilerin yaygınlaşacağı düşünülüyor. Uzun seneler süresince enerji depolama ve bilhassa de e-mobilite alanında talebin yüksek seyredeceği düşünüldüğünde maliyetlerin süratli bir halde aşağıya gelme ihtimali düşüktür” dedi.
Depolama teknolojilerinin süratli geliştiğine dikkat çeken Hidroelektrik Santralları Endüstri İşadamları Derneği (HESİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Fahrettin Amir Arman, batarya teknolojisinin gelişmesinin bataryalı depolama sistemlerini öne çıkardığını, bunda maliyetlerinin düşmesi, kurulumun süratli olması, mevzuat ve teşvik mekanizmalarındaki düzenlemeler benzer biçimde faktörlerin de etkili bulunduğunu kaydetti.
Yeni teknolojik gelişmelere bağlı olarak hidrojen, basınçlı hava ve termal enerji benzer biçimde birçok kaynağın depolamada kullanılması için yoğun emek harcamalar bulunduğunu belirten Arman, bunların çoğunun, bataryalara kıyasla daha uzun kullanım süresi sağlayabildiğine dikkat çekti. Bununla beraber bataryaların, büyük seviyede fiyat rekabet gücü, yerleşik tedarik zinciri ve mühim geçmiş performansları sebebiyle en azından 2030’lara kadar piyasaya egemen olmasının beklendiğini dile getiren Arman, oldukça eski senelerden beri kullanılmakta olan pompajlı tesislerin ise pahalı olmalarına karşın değişik teknik tesirleri ile sektördeki yerini koruduğunu belirtti.
ÖNE ÇIKAN TEKNOLOJİLER
Global Enerji Derneği Başkanı Murat Arzu, öne çıkan depolama teknolojileri ve future trendlere değindi. BloombergNEF “2H2022 Enerji Depolama Piyasası Görünümü” tahminine nazaran, enerji depolama kurulumlarının 2030’un sonuna kadar küresel düzeyde kümülatif 411 GW (yada bin 94 GWh) kapasiteye ulaşacağını vurgulayan Arzu, bunun, 2021’in sonunda çevrimiçi olan depolama kapasitesinden (27 GW yada 56 GWh) 15 kat daha çok bulunduğunu dile getirdi. ABD ve Çin’in, 10 senenin sonunda dünya çapındaki küresel depolama kurulumlarının yarısından fazlasını temsil ederek en büyük pazarlar olmaya devam edeceğini dile getiren Arzu, şunları kaydetti:
“Lityum iyon pillerde enerji depolama, en verimli olanlardan biri olarak kabul edilir. Piller, en ölçeklenebilir şebeke ölçekli depolama türüdür ve pazar son yıllarda kuvvetli bir gelişme gösterdi. Öteki depolama teknolojileri, basınçlı hava ve yerçekimi depolamayı ihtiva eder, sadece mevcut güç sistemlerinde nispeten ufak bir rol oynarlar. Bölgesel olarak Asya Pasifik, Çin’de hızla büyüyen pazarın sağlamış olduğu ivmeyle 2030 yılına kadar MW bazında depolama inşasına öncülük edecek. Sadece ABD’deki depolama tesisleri çoğu zaman daha çok depolama saatine haiz olduğundan, ABD kıtası MWh bazında daha çok kapasite ekleyecek. BNEF’te bir enerji depolama çalışanı ve raporun baş yazarı Helen Kou, şunları söylemiş oldu:
“Enerji depolama endüstrisi artan sancılarla karşı karşıya. Sadece yüksek akü sistemi fiyatlarına karşın talep net. 2030 yılına kadar 1 terawatt-saatin üstünde enerji kapasitesi olacak. Çin, ABD, Hindistan ve AB benzer biçimde dünyanın en büyük enerji piyasalarının tümü, enerji depolama dağıtımlarını teşvik eden yasalar çıkardı. Ortak yerleşimli yenilenebilir enerji artı depolama projeleri ve bilhassa güneş artı depolama projeleri küresel olarak yaygınlaşıyor.”
RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI PAZARI YÖNLENDİRİYOR
Rusya-Ukrayna savaşının Avrupa’daki enerji depolama dağıtımları üstünde açık bir tesiri bulunduğunu söyleyen Arzu, “Üstün dereceli elektrik tutarları, tüketicileri yeni enerji tedarik biçimlerini düşünmeye zorlayarak yakın vadede konut depolama pazarını yönlendiriyor. 2025’ten itibaren dünya genelinde beklenen mühim kamu hizmeti ölçeğinde depolama ilaveleri olacak. Tahminlere nazaran, 2025’ten 2030’a kadar Avrupa genelinde iki kattan fazla enerji depolama konuşlandırılması öngörüyoruz. ABD temiz enerji teknolojileri için 369 milyar dolardan fazla finansman sağlama kararını ‘ABD Enflasyon Azaltma Yasası’nda yayınladı. Rusya’dan gelen gaza bağımlılığı azaltmak için iddialı hedefler belirleyen Avrupa Birliği’nin ‘REPowerEU’ planında da ‘temiz enerji’ ve enerji depolama mevzusu en ön plandaki konuların başlangıcında geliyor” diye konuştu.
“TEŞVİK SİSTEMİ FAYDALI OLUR”
Türkiye’nin güvenilir bir şebeke için büyük ölçekli enerji depolamanın öneminin bilincinde bulunduğunu dile getiren Murat Arzu, Türkiye’nin orta vadede, kayıplardaki azalma ve yenilenebilir enerji yardımıyla elde edilecek ekonomik yararları göz önüne alarak enerjide dışa bağımlılığın azaltılması bakımından enerji depolamada uygulanacak bir teşvik sistemini getirmesinin yararlı olacağını öngördüklerini söylemiş oldu. Pandemi ile ilgili tedarik zinciri problemlerine ek olarak, enflasyon, yüksek nakliye maliyetleri ve hammadde tutarları, pil hücrelerini geçen yıl süresince daha pahalı hale getirdiğini aktaran Arzu, “Ayrıca projeler finanse etmek, geliştirmek ve devreye almak için uzun hazırlık süreleriyle karşı karşıya. 2022’de tedarik zinciri aksamaları, daha düşük kamu hizmeti ölçeğinde depolama ilaveleriyle sonuçlandı ve bu baskıların bir çok gelecek yıl hafifleyebilirken, 2030’da 2021’e nazaran neredeyse 11 kat daha çok gigawatt-saat eklemesi beklenen bir pazar için ölçeklendirme kesinlikle gerçekleşecek” dedi.
Arzu, dünyada çeşitli amaçlarla kullanılan enerji depolama sistemlerinin, elektrik şebekelerine birçok hizmet sunmakla beraber, mali tutum da sağladığını altını çizdi.
“ELEKTRİK ENERJİSİ KURULU GÜCÜ TEST EDİLDİ”
Gelelim afetlere ve kesintisiz enerjinin önemine…Kahramanmaraş’ta 6 Şubat’ta yaşanmış olan 7.8 ve 7.7 büyüklüğündeki depremlerin, Türkiye’nin elektrik enerjisi kurulu gücü için adeta bir kontrol işlevi gördüğünü vurgulayan Enerji Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (ENSİA) Yönetim Kurulu Başkanı Alper Kalaycı, depremin merkez üssündeki Afşin-Elbistan Termik Santrallerinde yaşanmış olan hasar sebebiyle 2 bin 800 MW’lık kurulu gücün devreden çıkmasına karşın, zelzele tesiri haricinde kalan illerde elektrik kesintisi yaşanmadığına dikkat çekti. Kalaycı, “Zelzele bölgesinde başta rüzgâr enerjisi santralleri olmak suretiyle dikkate kıymet büyüklükte yenilenebilir enerji yatırımları bulunuyor. 10 ilimizde devrede olan 963 MW RES, bin 736 MW GES olmak suretiyle toplam 2 bin 700 MW kurulu gücünde santralimiz üretimlerini kesintisiz sürdürüyor. Ülkemizin enerji kaynaklarını çeşitlendirmedeki başarısının ne kadar mühim bulunduğunu, bu büyük felakette deneyim etmiş bulunuyoruz. Her türlü afet durumunda lokal yaşanmış olan sıkıntıların haricinde bir ülkenin enerji sisteminin devrede kalması yaşamsal ehemmiyet taşıyor. Bunun için bilhassa jeotermal enerji benzer biçimde dış etkilerden bağımsız çalışabilen santrallerin sayısının ve kurulu gücümüz içindeki payının artması oldukça mühim” dedi.
“BEŞ YILDA KENDİNİ ÖDEYECEK”
OzEnergy Yönetim Kurulu Üyesi Fatih Serkan Albayrak, afet zamanlarında mobil olarak her bölgeye enerji depolama sistemi getirip ek olarak mobil güneş enerjisi santrali kurulduğunda, elektrik ihtiyacının gündüz güneşten, gece de depolamadan karşılanabileceğini altını çizdi. Bilhassa elektrikli araçların Almanya’da oldukça yaygınlaştığını, mobil konteyner sistemler çıktığını dile getiren Albayrak, “Enerji depolama teknolojileri ile Türkiye’de afet anında kesintisiz elektrik sağlanması için bu altyapı ve hizmetlerin de sağlanması elzem. Enerji depolama ve elektrikli araçlar yenilenebilir enerjide yeniliklere yol açacak. Bilhassa enerji depolama maliyeti beş yılda kendini geri ödediği için tüm dünyada ve Türkiye’de oldukça sayıda yatırımcı tarafınca tercih edilecek bir teknoloji olacak” dedi.
KESİNTİSİZ ENERJİ ÖNEMLİ BİR ZORUNLULUK
Kesintisiz enerjinin bilhassa afet durumlarında mühim bir zorunluluk bulunduğunu vurgulayan Aha Teknoloji Satış Direktörü Elvan Aygün, kesintisiz acil iletişimin ikinci, oldukça süratli müdahalenin ise üçüncü sırada yer aldığını kaydetti. Kesintisiz enerji olmadığında öteki müdahalelerin yapılamayacağını dile getiren Aygün, “Enerji depolama sistemleri oldukça mühim. Yenilenebilir enerji kaynaklarından ürettiğimiz enerji depolama sistemlerinde depolayarak acil gereksinimlerimizi buradan karşılayabiliriz. Hem bireysel olarak kesintisiz enerjiyi ev tipi uygulamalarla sağlamak mümkün hem de şebeke yöneticilerince yüksek güçte enerji depolama sistemleri kurularak birçok dezavantaj avantaja çevrilebilir. Hibrit sistemlerle, (RES+GES+enerji depolama) bu zorlukları aşmak artık oldukça daha kolay” dedi.
“AFET SONRASI İÇİN CİDDİ AVANTAJ SAĞLAR”
Enerji arz güvenliği mevzusunun şu anda ulusal stratejilere de yön veren, stratejik öneme haiz konuların başlangıcında geldiğini vurgulayan GÜYAD Başkanı Cem Özkök, yalnızca zelzele değil, sel, öteki aşırı iklim vakaları yada altyapıyı negatif etkileme gücüne haiz benzeri durumlarda enerji arzını stabil tutabilmek icap ettiğini kaydetti. Özkök, “Burada da güvenceniz kaynaklarınız fazla iken üretip sonrasında ihtiyacınız olduğunda kullanmak suretiyle depolayacağınız enerjidir. Bu bir kıymet zinciri…Bu zinciri ne kadar güçlendirebilirsek stabilizasyonu da o denli sağlarız” diye konuştu.
TÜREB olarak 6 Şubat depremlerinden derhal sonrasında bölgedeki RES’lerin kapasiteleri ve mevcut durumları hakkında hızlıca detayları toparladıklarını söyleyen İbrahim Erden, santrallerde üretimin önüne geçecek bir hasarın meydana gelmediğini, enerji kesintilerinin daha oldukça iletim altyapısında ortaya çıkan ağır hasarlar sebebiyle ortaya çıktığını kaydetti. Erden, “Bu alanı iyileştirmenin yanı sıra daha çok yenilenebilir kaynaktan daha oldukça enerji üretimi yapmış olup bunu da depolama ile daha sürdürülebilir hale getirebilirsek afet sonrası dönemlerde enerji alanında ülke olarak ciddi bir avantaj kazanırız. Bu, ek olarak bölgesel iyileşmeleri ve tekrardan kalkınma planlarını da hızlandırabilecek bir unsur olur” dedi.
