Dünyanın en pahalı baharatı: Safran

PARA TARIM/ ÖZGE ÖZ Safran; aroması, rengi ve birçok sanayi alanında kullanılması ile dikkatleri üstüne çeken bir baharat. Karasal ve ılıman iklimde yetişen safran, bununla beraber soğanlı bir kültür bitkisi. Baharat da bu bitkiden elde ediliyor. Dünyanın en pahalı baharatlarından biri olarak malum safranın üretiminde İran öne çıkıyor. İran, dünyanın en büyük safran üreticisi ve dünya genelinde yüzde 90’ın üstünde safran üretimine haiz. İran’ın yanı sıra Hindistan, İspanya, Fransa ve Yunanistan da üretimde söz sahibi olan öteki ülkeler. 2019’da İran 430 ton safran üretirken, ikinci sıradaki Hindistan o yıl yalnızca 22 ton üretim yapmış. Safran, Türkiye için de mühim bir baharat. Hatta Osmanlı döneminde de bir kültür bitkisi olan safranın, o dönem üretiminin 10 tona ulaşmış olduğu kayıt altına alınmış. Yetkililer de buradan yola çıktı ve birçok projeye başladılar. Bu projelerle çeşitli illerde safran yetişecek. Bursa, İzmir, Hatay ve Osmaniye, bu illerden bazıları. Buralarda kurulan bahçeler oldukça minik. Sadece gelecek yıllarda projelerin genişletilerek üretimin de artacağı söyleniyor. Safranbolu ise safran üretiminde hala önde. İlçede şu an 79 dekarda üretim yapılıyor. Bu sayının 100 dekara çıkması hedefleniyor.

TURİZM SATIŞLARI ARTIRDI

Safranbolu, Osmanlı’nın mimarisi ve kültürünü bugüne dek aktarmayı başararak “dünyada en iyi korunan ilk 20 şehir” içinde gösteriliyor. İlçeyi yılda ortalama 1 milyon 300 bin yerli ve yabancı gezgin ziyaret ediyor. Safranbolu’da, safran üretiminin artırılması ve agro turizme katkı sunulması amacıyla geçen yıl İl Ziraat ve Orman Müdürlüğü ile Safranbolu Tecim ve Endüstri Odası ortaklığında bir proje hayata geçirildi. ‘Lavanta Kokulu Safran Bahçesi’ adında olan proje kapsamında, 15 dekarlık safran ekildi. Müze, damıtma tesisi, satış ve eğitim merkezinin de kurulacağı bahçe, ziyaretçilere açık hale getirilecek. Projeyle daha oldukca turistin ilçeye gelmesi sağlanacak. Böylece yeni projeler ve safrana olan talep de bununla beraber geliyor. Safranbolu İlçe Ziraat ve Orman Müdürü Mehmet Emre, “Son yıllarda bölgemiz gezim adına da kıymetli bir konuma haiz oldu. Böylece gezim işin içine girince safranla ilgili projeler ve talep de arttı” diyor. Bilhassa projeden sonrasında ekim yapmak isteyenlerin sayısında artış bulunduğunu söyleyen Emre, bu yıl ortalama 30 kilo toplam ürün beklediklerini de belirtiyor. Safranın iç pazara yetmediğini bu sebeple üreticinin elinde ürün kalmadığını da söyleyen Emre, “Aslen safran her yerde olabilir. Buraya özgü olmasının sebebi Osmanlı zamanında bir kültür oluşmuş. Bir çarşı varmış burada. O zamandan kalmış bir durum. Üretilen mal kimsenin elinde kalmaz. Hem de safran birçok sektörde kullanılıyor. Besin, boya, kozmetik, ilaç şeklinde. İran aslına bakarsan safran üretiminde birinci sırada. Tüm dünyaya da buradan gidiyor. İran, Hindistan ilkin geliyor. İnşallah ikimiz de geliştirdiğimiz projelerle onları yakalayacağız” diyor.

“ÜRETİCİNİN ELİNDE ÜRÜN KALMIYOR”

Safran, Türkiye’de en oldukca Karabük’ün ilçesi Safranbolu’da yetişiyor. İlçede 25 üretici, safran ekimi yapıyor. Safranın satışının oldukca iyi bulunduğunu söyleyen Safranbolu Ziraat Odası Başkanı Fedai Acar, üreticilerin elinde ürün kalmadığını belirtiyor. Acar, “Safran, buraya özgü bir bitkidir. Çiçek hali kurutulup baharat elde ediliyor. Aslına bakarsan 2011’de patenti alındı. İran, dünyadaki en büyük üretici fakat bölgemizdeki ürün oldukca değişik ve kaliteli. Oranın safranıyla ölçme bile yapılamaz” diyor. Ağırlığına gore safran en pahalı baharatlardan. Baharatın pahalı olmasıyla ilgili de konuşan Acar, “Safranın işçiliği oldukca zahmetli. Tamamen el emeği ile toplanıyor. Bu da fiyatına yansıyor” diyor. Kullanım alanının da oldukça geniş bulunduğunu söyleyen Acar, safranın; boyada, lokumda, çeşitli baharatlarda mesela zerdaçala renk vermede kullanıldığını belirtiyor. Acar, “Safranın kullanım alanı geniş olduğundan üreticinin elinde ürün kalmıyor. Pilavda, kolonyada, sabunda kullanılıyor. Hatta çayı da var” diyor.

ARAP TURİSTLER ALIYOR

Safranbolu’da hem baharat dükkanı bulunan hem de üretici olan İsmail Yılmaz, 2005’ten bu yana safran üretiyor. 10 dekarla üretime başlamış olan Yılmaz, şimdilerde 27 dekara çıkarmış ekim alanını. Senelik averaj 20 kilo verim bulunduğunu söylüyor. Yılmaz, zaman içinde daha çok alana ekim yapacağını da söylüyor. Safran ile ilgili konuşan Yılmaz, “Safran, pahalı bir baharattır, bu sebeple el emeği yüksek, el ile toplanıyor. Bu durum da işçilik tutarına yansıyor” diyor. Yılmaz, şimdiye dek toplamış olduğu safranları bir firmaya verdiğini, firmanın da Endonezya ve Çin şeklinde Uzak Doğu ülkelerine gönderdiğini söylüyor. Yılmaz, bölgenin gezinsel olmasının da satışlara pozitif yönde yansıdığını belirterek, “Turistler vardığında, hediyelik olarak genel anlamda safran alıp götürüyor. Gelenlerin yüzde 90’ı satın alıyor. Pandemiden sonrasında daha oldukca Arap turistler geldi. Mutfaklarına yakın olduğundan en oldukca onlar tercih ediyor” diyor.

HEDEF 100 BİN LİRA GELİR

Bursa’da yeni projelerin başladığı ilçelerden biri Yenişehir. Ziraat odasından meydana getirilen açıklamaya gore projeyle bir buçuk dekar alana ekim yapılmış. Yetkililerin proje öncesi yapmış olduğu araştırmalara gore, Osmanlı döneminde Bursa başkent olduğundan o bölgede de önceki yıllarda safran ekilmiş. Ekim meydana getirilen alanda çiçekler toplanmış ve Kasım’da da hasat yapılması planlanıyor. Gene yetkililerin yapmış olduğu açıklamaya gore çiftçiler, projeden sonrasında ilgi gösterdi ve proje haricinde da ekim yapanlar oldu. Yılda dekar başına 100 bin liranın üstünde gelir hedefleniyor.

DEKARLIK MALİYETİ 52 BİN LİRA

Safran, oldukca kazandırmasının yanında pek bakımı olmamasıyla da tercih edilen bir nebat. Hususi bir bakımı yok. Yalnızca gübresi değişik. Safranda inek gübresi kullanılıyor. Dekara iki ton gübre gidiyor. Fiyatı da averaj bin 500- 2 bin lira içinde. Bir de safran tohumu ekilir. Dekara 200 kilogram tohum ekilir. Fiyatı da averaj 50 bin lira civarında. Safranlar toplanınca toprak altında 8-10 tane yavruları kalır. Böylece her yıl aynı yerden daha çok verim alıyorsunuz. Doğrusu bir nevi soğanlar büyüyünce alan da büyüyor. Çiçek halinin kilosu 100 bin TL. Kurutulmuş safranın kilosu 70 binlere kadar çıkıyor. Safranbolu safranının baharat kilosu ise 40 bin TL. Dekardan yılda yalnızca yarım kilo alınıyor. Doğrusu 52 bin lira şeklinde bir harcama yapmış olup bunu ilk yılda çıkarabiliyorsunuz. İkinci yıldan itibaren de oldukça kara geçiliyor.