Dünyanın 2023 ajandası – Para Dergi

ALEV RİGEL Bu yıl, bizim için çok önemli. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’i ilan etmesinin 100. yıldönümü. TBMM, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda (1921 Anayasası’nda) yaptığı değişiklikle devletimizin yönetim biçimini cumhuriyet olarak ilan etmişti. 2 Şubat 1925’te Hariciye Vekaleti (Dışişleri Bakanlığı), 29 Ekim’in bayram ilan edilmesini önerdi. Yaklaşık iki buçuk ay sonra teklif kabul edildi.

Yeni yılın diğer etkinliklerine ve beklentilerine bakalım:

* Hırvatistan, Dünya Futbol Kupası tarihinde ikinci kez “üçüncülük” elde etti. Hırvatlar, 1998 yılında da Hollanda’yı 2-1 mağlup ederek dünya üçüncüsü olmuşlardı. Ama bu ülke için asıl önemlisi, yeni yılda Avrupa’ya entegre olması. Dünyanın en büyük 79’uncu ekonomisine sahip ülke, 1 Ocak’tan itibaren Eurozone’un 20’nci üyesi oluyor. Bu demek ki, artık para birimi olarak euro’yu kullanacaklar. Eurozone, Litvanya’nın katıldığı 2015 yılından bu yana ilk kez genişliyor. Genel olarak Eurozone, kısaca EZ olarak bilinen Euro Bölgesi (Euro Area), Hırvatistan’ı kabul ederek bu ülke vatandaşlarının euro para birimiyle tanışmalarını sağlayacak. Bu güneydoğu Avrupa ülkesi, aynı zamanda Schengen’e de katılmış olacak. Hırvatlar, bundan böyle Schengen’e dahil 26 ülkenin topraklarına pasaport ve vize olmadan girebilecekler. Liechtenstein’ın katıldığı 2011 yılından bu yana Schengen, ilk kez 27’nci üyesine “hoşgeldin” diyecek. Hırvatistan’la birlikte 27 Avrupa ülkesinden oluşan Schengen, üyelerini pasaportlardan ve bütün gümrük kontrollerinden muaf tutuyor.

* Özbekistan, 1 Ocak itibarıyla Latin alfabesine geçiyor. Halk, daha önce Özbekçe ve Rusça yazıyor/okuyordu. Hatta kuzey ve güney Özbekçe arasında bile farklılıklar bulunuyor. Bu dili konuşanlar, yüzde 85’lik bir pay oluşturuyor. Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı “Karakalpakça” da halkın kullandığı diğer dillerden. Rusça ise Kiril alfabesinden oluşuyor. Özbek halkının işi zor. İşin içinden çıkmakta epey zorlanacaklar.

* 2023, adeta seçimler yılı. Çek Cumhuriyeti’nde başkanlık, Türkiye, Nijerya, Estonya, Tayland, Finlandiya, Guatemala, Lüksemburg, Kamboçya, Moldova, İspanya, Pakistan, Bangladeş, Polonya ve Paraguay’da genel seçimler yapılacak.

* ABD’de New York eyaletinin Lake Placid kasabasında Dünya Kış Üniversitesi Oyunları (FISU – Fédération Internationale du Sport Universitaire) düzenlenecek. 30’uncusu yapılacak olan oyunlar, 12-22 Ocak arası gerçekleşecek. Lake Placid size yabancı gelmemiş olabilir. 1980 Kış Olimpiyatları burada yapılmıştı. Oldukça sportif bir kasaba. Triatlondan at şovlarına, ağırlık çekme yarışmasından buz danslarına, buz hokeyinden Lacrosse Turnuvası’na kadar pek çok spor etkinliği, bu kasabada yapılıyor (Lacross, ucunda ağ olan sopalarla topun taşındığı ve karşı kaleye sokulmaya çalışıldığı 12’nci yüzyıldan kalma, Kanada kökenli bir oyun).

* Mayıs ayında, Finlandiya ve Letonya’da Buz Hokeyi Dünya Şampiyonası yapılacak.

* Milli haberleşme uydu platformumuz Türksat 6A, “SpaceX” şirketi işbirliğiyle 2023 yılında fırlatılacak. Projesi, 15 Aralık 2014 tarihinde başladı. Toplam süre 60 ay olarak planlandı. TÜRKSAT A.Ş, uydunun yörüngede devreye alınması işlemlerinin başarıyla tamamlanmasının ardından işleticisi ve sahibi olacak. Türksat 6A uydusunun; montaj, entegrasyon ve test faaliyetleri, “Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi”nde gerçekleştirilecek. Uydunun ağırlığı, 4 tondan fazla (SpaceX, Uzay Keşif Teknolojileri şirketidir. 2002’de kurulmuştur. Genel merkezi, ABD’de, Hawthorne/Kaliforniya’dadır. Kurucuları ise Elon Musk ve Tom Mueller’dir).

* Yine mayıs ayında, Endonezya’da FIFA 20 yaş altı (U-20) Dünya Futbol Şampiyonası düzenlenecek.

* Kriket Dünya Kupası, Hindistan’ın ev sahipliğinde gerçekleşecek. Kriketin, 2.5 milyar izleyiciyle, dünyanın en çok rağbet gören ikinci sportif faaliyeti olduğunu biliyor muydunuz? Birinci spor dalını elbette ki biliyorsunuz: Futbol. Tüm dünyada 3.5 milyar kişi tarafından izleniyor (Kriket, 11’er kişilik iki takım arasında sopa ve top yardımıyla 20 metre uzunluğundaki dörtgen bir sahada oynanan takım oyunu).

* Avustralya ve Yeni Zelanda, ağustos ayında FIFA Kadınlar Dünya Futbol Şampiyonası’nı organize edecek.

* Ağustos ve eylül aylarında yapılacak FIBA (Fédération Internationale de Basketball Association) Basketbol Dünya Kupası’nda Filipinler, Japonya ve Endonezya, sporseverleri ülkelerinde ağırlayacak.

* Dünyaca ünlü Davos toplantıları yine yapılacak. 16-20 Ocak tarihleri arasındaki toplantılara, devlet adamları, ekonomistler, akademisyenler, gazeteciler ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, resmi adı “Dünya Ekonomik Forumu” (WEF – World Economic Forum) olan toplantılarda görüşlerini dile getirecek. Bu yılın teması, “Parçalanmış bir Dünyada İşbirliği”. Toplantılarda sağlık, toplum ve çevre ile ilgili tavsiye kararları da alınıyor. Forumun kurucusu ve yönetim kurulu başkanı Profesör Klaus Schwab, bu kez hiç beklemediği bir sorunla karşılaştı. Alp dağlarının doğu ucunda küçük bir köy olan Davos’un belediyesi, toplantılara katılımın köye zarar verecek boyutlara ulaştığını ileri sürdü ve 1988 yılından beri yapılan toplantıların geleceği tehlikeye girdi. Sebep olarak da, “kayıtsızlık” ve “bağlılık eksikliği” gösterildi. Bu faktörlere, toplantıların güvenliğinin giderek daha zorlaştığı maddesi de eklendi. Schwab’ı çok kızdıran bu sebepler nedeniyle toplantıların Davos’ta kalma ihtimalinin yüzde 40-70 arasında görüldüğü ileri sürülüyor.

* 19’uncu Asya Oyunları, eylül ve ekim aylarında, Çin’in Hangzhou ve Zhejiang kentlerinde düzenleniyor olacak.

* Şili’nin başkenti Santiago’da, 19’uncu Pan-Amerika Oyunları yapılacak.

* 2012’de çıkarılan Windows 8, Windows NT işletim sisteminin bir yazılımıydı. Windows 8.1 sürümü de 2013 yılı ürünüydü. Üretici Microsoft, bu işletim sistemlerinin, 2023’ün Ocak ayından itibaren artık desteklenmeyeceğini duyurdu.

* Sydney’deki Opera Binası, 20 Ekim’de 50’nci kuruluş yılını kutlayacak. Avustralya’nın Sydney Limanı girişinde yer alan bu bina, Danimarkalı mimar Jorn Utzon (1918-2008) tarafından tasarlanmıştı (Bina, sadece ülkenin değil, bütün dünyanın opera ve sanatseverleri tarafından beğeniliyor). Deniz kabuklarına benzeyen yapının inşaatına 1958’de başlanmış, 1973’te bitirilmişti. Zor inşaat, 15 yıl sürdü. Öyle zordu ki, çoğu yerde mimarın çizimlerinin dışına çıktılar. Yapım süresi uzadığından Avustralyalılar, mimarı suçladılar ve kendisinin ülkeye girişini bile yasakladılar. İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth’in hazır bulunduğu açılışa, mimarı çağrılmadı. Adı bile anılmadı. Sonra değeri anlaşılan mimar, ek binalar için yine Avustralya’ya davet edildi. Bu ek binaların açılışına, çok yaşlı olduğu için gidemedi, oğlunu gönderdi. Eserinin, UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine alındığını gördükten bir yıl sonra öldü.

* Hindistan, Çin’i geçerek, dünyanın en kalabalık ülkesi olacak. Halen Hindistan’ın nüfusu, bir milyar 394 milyon. Çin’in ise bir milyar 412 milyon.

* Avrupa Spallasyon Kaynağı (ESS – European Spallation Source), İsveç’in Lund kentinde çalışmaya başlayacak (Spallasyon, darbe veya stres nedeniyle bir gövdeden malzeme parçalarının fırlatıldığı bir işlem. Örneğin bir merminin fırlatıldıktan hedefe çarpana kadar olan aşamalarını inceler. Elbette ki sadece bu iş için kullanılmaz).

* Katar, yeni yılda da 18’inci Asya Kupası’nı düzenleyecek. Asya Futbol Konfederasyonu AFC’nin düzenlediği sportif etkinliğin tarihi henüz belli değil.