Havayolu Taşıma Senedi bir makbuzdur ve kıymetli evrak niteliğinde değildir (Örnek 7). Hava konşimentosu da denilen bu belgenin ciro ve teslimi ile malların mülkiyeti devredilemez. Mallar düzenlenen senedin üzerinde alıcı olarak kimin adı yazılı ise ona teslim edilir. Bu taşıma belgesi üç tanesi orijinal olmak üzere oniki nüsha halinde düzenlenir. Bu nüshalardan birincisi havayolu şirketine, ikincisi gönderilene aittir; üçüncü nüsha ise gönderenin nüshasıdır. Havayolu taşıma senedinin 3. nüshası (original for shipper) satıcının elinde olduğu sürece, bu nüshayı mallar alıcı tarafından çekilmeden önce, taşıma acentasına ibraz ederek taşıma şartlarını ve hatta malın alıcısını değiştirme hakkına sahiptir. Bu nedenle gönderene tanınmış olan bu hak alıcı için de, banka için de önemli bir risk oluşturur. Bu riskin minimize edilebilmesi için hava yolu konşimentosunun 3.nüshasının bankalara ibraz edilmesi istenir. House Air Waybill Havayolu taşımacılığında taşıma komisyoncusu tarafından düzenlenen bir belgedir. Malın sevk edildiğini değil yalnızca teslim alındığını gösterir. Az miktarda mal sevkedecek ihracatçı firmalar navlun ücretini düşük tutmak amacıyla taşıma komisyoncusuyla anlaşırlar ve mallarını House Air Waybill karşılığında taşıma komisyoncusuna teslim ederler. Taşıma komisyoncusu bu tür firmaların mallarını toplayarak bir sevkiyatta gönderir ve bütün mallar için bir Air Waybill düzenlenir ve bu belgede “shipper” (yükleten) olarak taşıma komisyoncusu yer alır. Bankalar açısından teminat özelliği çok zayıftır.

Demiryolu Hamule Senedi malların demiryolu ile taşınması halinde, demiryolu idaresince verilen bir makbuzdur (Örnek 8). Kıymetli evrak niteliğinde olmadığı için malların mülkiyetini temsil etmez, ciro edilemez ve yalnızca malların gönderilmek üzere demiryolu idaresine teslim edildiğini gösterir. Mallar alıcısına, taşıma acentasına müracaatında kismliğini ispat etmesi halinde verilir. Dolu vagon karşılığında demiryolu idaresinin verdiği belge hamule senedinin ikinci nüshasıdır.Birinci nüsha (asıl) mallarla birlikte gönderilir. Mallar alıcının müracatı ve kimliğinin ibrazı karşılığında , hamule senedi aranmaksızın teslim edilir.

Taşıma senedi üç nüsha halinde düzenlenir ve her üç nüsha da gönderen ile taşıyıcı tarafından imzalanır. (Örnek 9)Senedin düzenlendiği ülke hukukuna göre imzalar matbu olabilir ya da imzaların yerine gönderenin ya da taşıyıcının mühürleri basılabilir. Taşıma senedinin birinci nüshasını gönderen alır, ikinci nüsha eşya ile beraber gider, üçüncü nüsha taşıyıcıda kalır.

– Taşıma sözleşmesinin kurulmuş olduğunu,

– Malların taşıyıcı tarafından teslim alındığını,

– Malların ve ambalajların iyi durumda olduğunu, sayılarının, marka ve numaralarının taşıma senedinde yazılı olanlara uyduğunu, gösterir.

Taşıma senedinin ikinci nüshası gönderilene (alıcıya) teslim edilene kadar gönderen, taşımaya devam olunmaması, malın teslim yerinin değiştirilmesi ya da taşıma senedinde gösterilenden başka bir alıcıya teslim edilmesi gibi tasarruflarda bulunabilir. Ancak ikinci nüshanın alıcıya tesliminden itibaren taşıyıcı alıcının emir ve talimatlarına uymak zorundadır. Gönderenin taşıma senedine bir açıklama koyarak bu tasarruf hakkında taşıma senedinin düzenlenmesinden itibaren gönderileni sahip kılması mümkündür. Diğer yandan taşıma senedinin gönderende kalan birinci nüshasının alıcıya verilmesi halinde yine tasarruf hakkı sahibi alıcı olur. Taşıyıcının taşıma senedinin ikinci nüshasını gönderilene teslim etmemiş olduğu halde gönderilenin tasarruf hakkına sahip bulunması ancak birinci nüshanın hamili olmasına bağlıdır ve tasarruf hakkının kullanılabilmesi için sözkonusu nüshanın ibrazı gerekir.

Nakliyeci makbuzları taşıma komisyoncuları tarafından düzenlenen taşıma belgeleridir. Taşıma işleri komisyoncuları, bir ücret karşılığında kendi adlarına ve bir başkası hesabına eşya taşıtmayı meslek edinen nakliye firmalarıdır.

a) FCR (Forwarder’s Certificate of Receipt) Taşımacının Teslim Alındı Belgesi: Bu belge (Örnek 10) malların gönderilene sevk edilmek veya gönderilenin emrine hazır tutulmak üzere teslim alındığınıgösterir. Ciro edilemez ve mallar yüklendikten sonra orijinal nüshanın ibraz edilmesi halinde sevk iptal edilebilir ya da sevk şartları değiştirilebilir. Anılan nüsha mallar yüklendiğinde yükletene yani satıcıya verildiği için alıcı açısından risk oluşturur. Bu nedenle belgenin banka adına düzenlenmesi istenir. Mallar orijinal nüshanın, başka bir deyişle gönderen nüshasının taşıma acentasına ibraz edilmesi suretiyle alıcıtarafından teslim alınır.

b) FCT (Forwarder’s Certificate of Transport) Nakliyeci Taşıma Belgesi: Bu belge takım halinde “emre yazılı” olarak düzenlenir. Mallar varış yerinde FCT’nin orijinalinin ibraz edilmesi karşılığında alıcıya veya onun emrine teslim edilir. FCR ve FCT, navlun komisyoncuları tarafından düzenlenir ve bu belgeler taşıma sözleşmesi niteliğinde olmadıkları için yasal hamiline malları yalnızca varış yerindeki acentadan talep etme hakkını verir.

c) FBL (FIATA Combined Bill of Lading) FIATA Kombine Konşimentosu: FBL, deniz konşimentosu ile aynı hukuksal niteliğe sahip bir kombine taşıma konşimentosudur . Şekil ve şartları FIATA (Uluslararası Taşıma Acentaları Birlikleri Federasyonu) tarafından tespit edilmiş, Uluslararası Ticaret Odası’nca onaylanmıştır (Yayın No:298). Bu cins konşimentolar emre düzenlenebilir. Malların mülkiyetini temsil eder ve aynı deniz konşimentoları gibi bir kıymetli evrak niteliğindedir. Birden fazla takım halinde düzenlenebilir. Malların teslimi için bir orijinal nüshanın teslimi yeterlidir.

Mallar posta ile gönderildiğinde posta idaresi tarafından düzenlenen, malların teslim alındığını gösteren makbuza “Posta Makbuzu” (Postal Receipt) ya da postalama sertifikası (certificate of posting) denir.Bu belge de malların mülkiyetini temsil eden kıymetli bir evrak değildir, ciro ve teslim yolu ile devredilemez.