ZEYNEP CANDAN AKTAŞ/ 2023 yılı bireysel emeklilik sistemi açısından hareketli bir yıl oldu. Kasım ve aralık aylarında BES‘e ortalama 22 milyar lira katkı oranı yatırıldı. 2023 senesinde ek katkı oranı tahsilatı BES tarihinin rekorunu kırarak yüzde 30’a ulaştı. Bilhassa sisteme ek katkı oranı yatıranların gözü kulağı devlet katkılarında. Acaba devlet katkıları hesaplara ne vakit geçecek?
Gelin, bu hafta devlet katkılarının BES’te her ay tekrarlanan yolculuğunu inceleyelim. Hangi denetimlerden, hangi süreçlerden geçerek, iştirakçilerin hesabına yansıyor ve sonrasında da piyasalara akıyor, bir bakalım.
BES ŞİRKETLERİNDE KONTROLLER
Diyelim ki; Aralık 2023 içinde herhangi bigün nakden (kampanya ile nakit şeklinde kabul edilen kredi kartlı ödemeler dahil) sisteme katkı oranı yatırıldı. Bu katkı payının tertipli katkı oranı, başlangıç katkı oranı yada ek katkı oranı olması fark etmez. Bunların hepsi 2023 yılının devlet katkılarından faydalanacaklar. Katılımcıları sisteme katkı oranı yatırdıklarında, ertesi iş günü bu kayıtlar EGM’ye (Emeklilik Nezaret Merkezi) aktarılıyor. Ay sonu vardığında BES şirketleri bir kez daha kendi kayıtlarındaki katkı oranı verilerini denetim ediyor. Bu kontroller dokuz iş günü içinde tamamlanmak zorunda. Şu demek oluyor ki içinde bulunduğumuz dönem için düşünecek olursak, 11 Ocak 2024 tarihinde BES şirketleri, Aralık 2023’te giren-çıkan tüm katkı paylarına gore hesaplarını denetim edip, katılımcı bazında katkı oranı girişlerine ilişkin aylık tablolarını hazırlamış olacaklar.
DEVLET KATKISI HESAPLAMA
Devlet katkısı, emeklilik şirketleri tarafınca EGM’ye iletilen katkı oranı detayları baz alınarak, EGM tarafınca hesaplanıyor. EGM firmalar tarafınca kendisine gönderilen aylık katkı oranı tablolarını, altı işgünü içinde, şu demek oluyor ki güncel verilerle 18 Ocak 2024 gününe kadar, kendi kayıtlarıyla karşılaştırarak denetim edecek. Bu kontroller sonunda EGM Aralık 2023’te sisteme yatırılan katkı payları karşılığındaki devlet katkılarını hesaplayacak ve üç tane tablo oluşturacak. Birisi gönüllü BES tarafındaki devlet katkıları için, ikincisi OKS tarafındaki taahhüt hesaplarına kaydedilecek devlet katkısı için ve sonuncusu da gene OKS tarafındaki çalışanların hak kazanılmış olduğu devlet katkısı için. EGM tarafınca oluşturulan aylık devlet katkısı tabloları üstünde emeklilik şirketleri ve EGM karşılıklı mutabakat varacaklar.
KONSOLİDASYON
EGM bu mutabakatın arkasından, bu kez katılımcıları, T.C. kimlik numaralarına yada mavi kart numaralarına gore konsolide edecek. Böylece her bir katılımcının devlet katkısı tutarlarının, senelik üst sınırı aşıp-aşmadığı denetim edilecek. Birden fazla sözleşmesi olan iştirakçilerin ise her bir sözleşmesi için alacağı devlet katkısı, hem üst sınır açısından denetim ediliyor hem de katkı paylarının ağırlığına gore sözleşmelerine dağıtılıyor. EGM şirketlerle mutabakata varacağı 18 Ocak tarihinden sonraki 10 iş günü içinde, şu demek oluyor ki 30 Ocak’ta T.C. kimlik numarası bazında konsolide edeceği aylık devlet katkısı tablolarını, bireysel emeklilik şirketlerine, Maliye Bakanlığına ve SEDDK’ya (Sigortacılık ve Hususi Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu) gönderecek. Katılımcı bazında devlet katkısı tutarlarının şirketlere gönderilmesini takip eden iş günü şu demek oluyor ki 31 Ocak 2024 tarihinde, Bakanlıktan devlet katkısı ödemeleri alınacak ve firmalar de devlet katkısı tutarlarını EGM ile mutabık kaldıkları aylık tablolara gore iştirakçilerin hesaplarına yansıtacaklar.
DEVLET KATKISININ YATIRIMA YÖNLENDİRİLMESİ
BES şirketleri devlet katkılarını hesaba eklerken;
1-OKS’de hak kazanılmayan devlet katkılarına ilişkin tutarlar, çalışanların taahhüt hesaplarına mahsuben kaydedilecek.
2-Gönüllü BES katılımcılarının devlet katkısı tutarları ve OKS’de çalışanların hak kazandıkları devlet katkısı tutarları, nakit olarak portföy yönetim şirketine aktarılacak. Portföy yönetim şirketleri de bu nakitle devlet katkısı fonlarının portföylerine mevzuata uygun olarak varlık alımı yapacaklar. EGM verilerine gore Aralık 2023’te BES’e (Gönüllü BES+OKS) 13 milyarı geçkin katkı oranı yatırılmış. Oldukça kaba bir hesapla 31 Ocak 2024 tarihinde devlet katkısı olarak para ve ana para piyasalarına ortalama 4 milyar civarında bir para girişinin olması beklenebilir.
DEVREDEN DEVLET KATKISI
Yukarıda, devlet katkısı hesaplaması yaparken, EGM’nin katılımcıları T.C. kimlik numarası bazında konsolide ettiğini ve devlet katkısı üst sınır kontrolünü yaptığını ifade etmiştik. Her insanın bilmiş olduğu şeklinde, bir yıl içinde, bir katılımcı, en fazla senelik brüt asgari ücretin yüzde 30’u kadar devlet katkısı alabiliyor. Peki, senelik brüt asgari ücret tutarının üstündeki kalan katkı paylarına ne oluyor? Aşan katkı payları da gelecek yıla devredilerek bir sonraki senenin devlet katkısından faydalanacaklar. Devredilen katkı payları ocak ayının ilk günü şirket hesaplarına yatmış şeklinde kabul edilerek, şubat ayının sonunda 2024 yılının devlet katkısı limitinden faydalanacaklar. Gene de artan kısım olursa, gelecek yılların devlet katkılarından yararlanmak suretiyle kayıtlarda bekletilecek ve 2025 yılının ilk günü sisteme yatmış şeklinde işlem görecek.
