Denizlerden gelen zenginlikler 3 – Para Dergi

NUR DEMİROK/ İlk mevzumuz olan ‘Tuzlu Su İncisi Yetiştiriciliği’ son yıllarda dikkat çeken bir hızda tüm dünyada tekrardan ilgi uyandırıyor. Geçmişte çoğu zaman tropikal bölgelerde ‘İnci Avcılığı’ yöntemiyle elde edilirken, bugün piyasadaki incilerin neredeyse yüzde 99’u ‘kültür incisi’ olarak tuzlu ya da tatlı su çiftliklerinde üretiliyor! Biz bu yazımızda ‘Tuzlu Su İncileri’ne odaklanmaya çalışacağız.

İnci, bilinmiş olduğu şeklinde bazı istridye ve midye türü kabuklu türlerine ufak boyutlarda herhangi birşey girdiğinde (çoğu zaman kum tanesi kadar ufak parazitler), bu kabuklular defans mekanizması sonucu onu sedef katmanıyla (nakre) kaplıyor, buna da ‘İnci’ deniyor.

Bunlar çoğu zaman yuvarlak olsa da değişik şekillerde ya da ‘amorf’ da (biçimsiz) olabiliyor.

Bugün kültürü meydana getirilen tuzlu su incilerinin en ünlüleri içinde ‘Japon Akoya’, ‘Tahiti’ ve ‘South Sea’ türleri var.

İnciler geçmişte olduğu şeklinde günümüzde de süs ve dekorasyon unsuru olarak takılardan mobilyaya; tekstilden sanat eserlerine kadar birçok alanda kullanılan en kıymetli su ürünü.

Hatta içeriğindeki naturel kasiyum, mineral ve aminoasit türleri yardımıyla ileri düzeyde ‘anti- aging’ (gençleştirici) tesirleri olduğu biliniyor.

İnciden elde edilmiş pudra bilhassa cilt kozmetiğinde ve gıda takviyesi ürünlerinde de kullanılıyor. Ek olarak ‘pearlescent’ da denilen incinin kendine özgü ‘inci ışıltısı’nı sağlamak için makyaj malzemelerine, duvar boyalarına ve sanatla alakalı boyalara da ekleniyor.

Çoğu zaman ‘Pinctada Margaritifera’ türü istridyelere ‘nukleus’ denilen ufak bir nesnenin (çoğunlukla öteki kabuklu hayvanların kabukları) yerleştirilmesiyle ‘aşılanan’ istridyeler hızla naturel inci yapmaya başlıyor.

Bu canlılar günümüzde dünyanın birçok yerinde çiftliklerde de yetiştiriliyor.

Mühim olan ‘İnci İstridyesi Çiftlikleri’nin etik değerlerle doğayı kirletmeden, ekolojik ve sürdürülebilir şekilde kurulması ve işletilmesi…

Uygun ekipman ve lokasyon sağlandığında kaliteli ürünlerin getirisinin de epey fazla olabileceği bu çiftliklerin Akdeniz Bölgesi’nde ve ülkemizin öteki denizlerinde uygun istridye çeşitleriyle (bilhassa ‘Pinctada Radiata’ türüyle) rahatça kurulabileceği görülüyor.

Sadece sürekli ürün hasatı için birazcık sabretmek gerekiyor; Akdenize uygun ‘Pinctada Radiata’ türü fazlaca kıymetli naturel inciler altı ay ila iki yıl içinde rahatça elde edilebiliyor.

Lüzumlu yasal ve bölgesel prosesleri de gözden geçirip sürdürülebilir (‘sustainable’), etik (‘eco-friendly’) çiftlikler kurulması için bu konudaki araştırmalara ve eğitime de ehemmiyet verilmesi gerekiyor.

Ek olarak incilerin alındığı istridyelerin etleri de gurme sayılan bir gıda olarak değerlendirilebiliyor. Kabukları ise ‘naturel sedef’ olarak kullanılabiliyor. ‘Tuzlu Su İncisi’ yetiştiriciliğinde fazlaca yönlü ürün elde edilmesi, aranan mühim bir unsur.

Bu mevzuda dünyanın birçok bölgesinde ve şimdilerde bilhassa İtalya şeklinde bazı Akdeniz vatanlarında de birçok uygulama ve emekler yapılıyor. Devletimizde de ufak çapta emekler yapılsa da bu mevzuya daha fazlaca ehemmiyet verilmesi gerekiyor.

BESİNSEL YOSUNLARA DİKKAT!

İkinci mevzumuz gene bir ‘Akuakültür Ürünü’ olan besinsel yosunlar…

Daha önceki yazılarımda birçok kez söz ettiğim besinsel yosunlara, bugün bilim adamları tarafınca ‘geleceğin besini’ gözüyle bakılıyor.

Nüfus artışı, ekolojik problemler, endüstriyel atıklar, çevre kirliliği ve iklim değişikliği şeklinde küresel vakalar, alternatif etik gıda kaynaklarını da gündeme getiriyor ve gelecek nesiller için fazlaca daha mühim kılıyor.

Bugün yenilebilir yosun çiftlikleri, dünyanın derhal tüm denizlerine yayılmış olsa da daha fazlaca bu tür gıdaları asırlardan beri tüketen toplumların olduğu Uzakdoğu Asya, İskandinavya ve İrlanda kıyı bölgelerinde yoğunluk kazanıyor.

Ne ilginçtir ki, ‘Denizel Sebze’ olarak nitelendirebileceğimiz yenilebilen yosun türleri, bir tek tuzlu su ortamında yetiştiriliyor ve fazlaca büyük ilgi çekiyor. (Bu sebeple tatlı su yosunları çoğu zaman toksik unsunlar içeriyor ve besinsel tüketime uygun değil.)

Devletimizde de bazı küçük girişimler olsa da bu mevzuya kafi ilgi gösterilmiyor.

Uzmanların görüşüne nazaran denizlerimiz birçok besinsel yosun yetiştiriciliği için dünyada en uygun ortama haiz.

Eski ve kullanılmayan balık çiftlikleri ile deniz tuzu üretim yerlerinin de ‘Yosun Çiftlikleri’ne kolaylıkla dönüştürülebileği dahi söyleniyor.

Besinsel yosuna olan ilgi ve talep, yosun çiftliklerinin artmasını elde eden en mühim unsur.

Akdeniz ülkelerinden bilhassa Portekiz, İspanya, Fas ve İtalya’da üretimi ve hasadı meydana getirilen yosun türleri çoğunlukla ihraç edilirken, birçok mutfakta (bilhassa vejetaryen ve vegan şefler tarafınca) büyük ilgi odağı oluyor.

Tüketilebilir yosunlar içinde ‘Japon Mutfağı’ başta olmak suretiyle, dünyanın birçok mutfağında da kullanılan ve fazlaca aranan türler var: ‘Nori’, ‘Wakame’, ‘Kombu’, ‘İrlanda Yosunu’, ‘Deniz Üzümü’, ‘Hijiki’, ‘Laver Yosunu’ bunlardan bir tek fazlaca ufak bir bölüm.

BUNLAR ADETA BİRER İKSİR!

Besinsel yosunların bir öteki özelliği de içerdikleri bilhassa iyot şeklinde birçok mineral, vitamin, lif ve bazı türlerin zeaxanthin şeklinde antioksidanlar…

Sağlığa olan katkıları ise tartışılmıyor. Kozmetik ve gıda takviyesi olarak ekstraktları kullanılan birçok besinsel yosunun gençleştirici özelliği olduğu da düşünülüyor.

Bazı yosunlardan jelatin alternatifleri (carrageenan şeklinde), bazılarından ise ‘iyot ekstraktları’ dahi üretiliyor.

Hatta gelecekte yosunlardan biyogaz ve biyoyakıt elde edilmesi için yoğun araştırmalar var.

Ek olarak ‘Taxiformis’ türü yosunların da dünya atmosferine zarar veren metan gazı emisyonunu azaltabileceği bilim adamları tarafınca belirtiliyor.

Gene bu mevzuda mühim olan çevre kirliliği olmayan sularda etik ve sürdürülebilir şekilde üretim yapmak.

Unutmayalım ki, besinsel yosunlar kirli ortamlarda ‘cadmium’ ve ‘arsenik’ şeklinde ağır metal unsurları ve toksinler de içerebiliyorlar. Bunun önlenmesi için temiz ve uygun deniz sularının sağlanması gerekiyor.

Yosun çiftlikleri için ülkemiz denizleri ideal konumda ve dünya yosun piyasasına yön verebilecek niteliklere haiz.

Oldukça mühim bir ihracat malzemesi olan bu tür yosunlar gıda alışkanlıklarımıza da rahatça entegre olabilir.

Mühim olan şey yeni deneyimlere hazır, açık görüşlü bir yaklaşımla yosunların da muhteşem ‘sıhhatli sebzeler’ bulunduğunu insanlara göstermek ve bu mevzuda şuur geliştirmek.

Yenilikçi ve yaratıcı şeflerimiz de bugün yosun tüketme mevzusunda insanların ufuklarını açabilecek kabiliyete sahipler.

Umuyoruz ki, bu konudaki emekler asla zaman kaybetmeden adım atar ve devam eder. Yosun tüm gelecek nesillerin beslenmesi için fazlaca mühim!