Deniz Konşimentosu (Marine Bill Of Lading)
Konşimento taşıyan tarafından yükletenin isteği üzerine tek taraflı olarak düzenlenen bir belgedir (Örnek 1). Bu belge ile taşıyıcı malı teslim aldığını ve varış yerinde alıcıya teslim edeceğini beyan eder. Deniz konşimentosu kıymetli evrak (document of title) olması dolayısıyla diğer taşıma belgelerinden farklı bir evraktır; ciro ve teslim yolu ile malların mülkiyetinin devrini sağlar.
Konşimentolar iki şekilde düzenlenebilir:
- Tesellüm konşimentosu (Received for Shipment B/L), malların gemiye yüklenmek üzere teslim alındığını gösterir. Bu tür konşimentolar; a) Malın yükleneceği geminin adı belirtilerek, b) Malın yükleneceği gemi adı belirtilmekle beraber bu geminin dışında başka gemilerle de taşıma yapılabileceğini gösteren bir ibare ile, c) Gemi adı belirtilmeden düzenlenebilirler.
- Yükleme konşimentosu (On Board B/L), mallar gemiye yüklendiğinde, taşıyıcı veya onun acentasıtarafından düzenlenir. Konşimentoda “on board” ibaresi matbu olarak yer alıyorsa, bu ibarenin altına ayrıca tarih koymak gerekmez, bu durumda konşimento tarihi yükleme tarihi olarak kabul edilir. Ancak “on board” ibaresi konşimento üzerine kaşe, yazı vb. şekilde konulmuş ise tarihlendirilmesi gerekir, çünkü bu tarih yüklemenin yapıldığı tarih olarak kabul edilecektir.
Devir yönünden konşimentolar iki şekilde düzenlenebilir:
1. Nama yazılı konşimento: Bu tür konşimentolar nadiren kullanılır; doğrudan doğruya gönderilenin adına düzenlenen konşimentolardır. Bunlar ciro edilemez, namına konşimento düzenlenen kişi konşimentoyu ve dolayısıyla konşimentonun temsil ettiği malları ancak yazılı olarak alacağın temliki yolu ile devredebilir.
2. Emre yazılı konşimento: Konşimento kimin emrine düzenlenmişse mallar onun cirosu ile devredilir. Emre yazılı konşimentolar yükletenin emrine veya gönderilenin emrine düzenlenebilir. Eğer konşimentoda sadece “emre” (to order) ibaresi bulunuyorsa bu, konşimentonun yükletenin emrine düzenlendiği anlamına gelir. Konşimento yükletenin emrine düzenlendiğinde bankaya ibraz edilmeden önce ciro edilir. Ciro, tam veya beyaz ciro şeklinde konşimentonun arka yüzüne yapılır. Tam ciro konşimentonun kime devredildiğini belirtmek suretiyle yapılır.
Örneğin; DELIVER TO THE ORDER OF (Devredilenin adı, soyadı veya unvanı) ————————————————– (Devredenin kaşesi ve imzası) Beyaz ciro yalnızca devredenin imzalaması suretiyle yapılır. Emre yazılı konşimentolarda, hamilin malları devralmak üzere orijinal nüshalardan birini taşıyıcıya ibraz etmesi malları taşıyıcıdan devralması için yeterlidir. Eğer hamil banka ise, banka konşimentoyu alıcının emrine ciro ve teslim eder; alıcı bu konşimentoyu taşıyıcı firmaya ibraz ederek ordinoyu alır ve mallarıgümrükten çeker. Banka kendi emrine düzenlenmiş konşimentoyu alıcıya şu şekilde ciro eder: BANKAMIZA RÜCU HAKKIOLMAKSIZIN(alıcının adı)—————————————EMRİNE TESLİM EDİNİZ(Banka kaşesi ve imzaları) WITHOUT RECOURSE TO USDELIVER TO THE ORDER OF(alıcı)—————————————–(Banka kaşesi ve imzaları) Üçüncü bir tür olarak hamiline (bearer) yazılı konşimentodan söz edilebilir. Hamiline konşimentoda; alıcı(consignee) kısmına “hamiline” (bearer) ibaresi yazılır. Konşimento hamili, acentadan malların kendisine teslimini isteyebilir. Ancak hamiline konşimentolar, doğuracağı risk nedeniyle uluslararası ticarette hemen hemen hiç kullanılmamaktadır. Emre yazılı konşimento da beyaz ciro ile ciro edilerek hamiline konşimentoya dönüştürülebilir. Bir deniz konşimentosunda aşağıdaki unsurlar yer almalıdır: – Taşıyanın (veya yetkili acentasının) ad ve soyadı veya ticaret ünvanı, – Kaptanın (veya yetkili acentasının) ad ve soyadı, – Geminin adı ve uyruğu, – Yükletenin ad ve soyadı veya ticaret ünvanı, – Gönderilenin ad ve soyadı veya ticaret ünvanı, – Yükleme limanı, – Boşaltma limanı veya buna dair talimat alınacak yer, – Gemiye yüklenen veya taşınmak üzere teslim alınan malların cinsi, ölçüsü, sayı veya tartısı, markalarıve haricen belli olan hal ve nitelikleri, – Navluna ilişkin şartlar, – Teslim şekli, – Düzenlendiği yer ve tarihi, – Düzenlenen nüshaların sayısı,
